30.Саяси шектеулердің саяси шешім қабылдау процесіне ықпалы

Басқару процессінде маңызды және жауапкершілікті мәселе бұл шешім қабылдау болып табылады.Кез келген басқарудағы шешім бір және бірнеше басты мақсатқа жету үшін көптеген құрал санын таңдауға әкеледі.Шешім қабылдау процесінде негізгі төрт фаза анықталады:

1-шешім қабылдау мәселесінің тууы;

2-мәселенің анализ және формасының пайда болуы;

3-шешім қабылдау;

4-қабылданған шешімді жүзеге асыру (орындау)

Қорытысында нәтижелі және рационалды болған шешім емес,рационалды тәсіл көмегімен дискуссия жүргізу арқылы өз жағына көп жақтаушылар жинаған жеңуі мүмкін болып табылады.Сондықтан мәселені талқылау барысында артық эмоцианалды күш түсіретінін айтылған рационалды емес тәсілдерден мүмкіншілігінше алшақтау керек.Ұсынылып отырған шешімдердің толығымен анықталуы әлсіз жақтардың және жоспарланып отырған әлеуметтік өзгерістің сыни емес бағалау ерекшелігінен қашу үшін,талқылауға қатысуға билік өкілдерін және әкімшілік,эксперттердіңғана емес сонымен қатар шешім қабылдау тәсілдерін әлеуметтік топ өкілдері шығару керек.Мамандар топтық пікірдің қақпаны деп атайтын бірнеше факторларды бәрінен бұрын ескермесе топпен талқылау жалған жолмен кетуі әбден мүмкін.Төменде кең таралған қақпаның жеті түрі келтірілген:

*Үздіктоп болып ұсынылатын немесе ұсынылып отырған мәселе шешімінің талқылауға дейнгі талқылауға шектеу қою.

*Таңдалмаған шешім жобасына сәйкес келмеген мәліметті жабу;

*біржақты және жүйелі қабылдануы үшін жағдайды жеңілдету;

*таңдалған альтернативалық қызметтің жүзеге асуына кедергі келтіретін факторлармен жоспарланып отырған әлеуметтік өзгерстер анализдер қорытындысын шығарады;

*жоспарланып отырған шынайы маслихаттың біржақты асыра бағалау және жете бағаламаушылық;

*мәселені шешудің оң факторларына біржақты бейімделу және менсінбеудің теріс салдары;

Талқылау аяқталғаннан кейін, яғни шешім қабылдағаннан кейін - альтернативті әрекеттері мүмкін болған біреуін таңдау шешуші фаза процесі басталады.Саяси тәжірибеде қолданбалы таңдаудың екі негізгі тәсілін пайдаланады: келісімге келу және дауыс беру жолдары

Болгар әлеуметтанушысы Марко Марков қақтығыстарды болдырмау үшін ғылымның эмперикалық заңдарындағы мүмкін болған бір балама әрекетті таңдауды ұсынады. Ол біріңғай объективті белгілердің барлық шешімінің мүмкін болған нұсқаларын бағалауға талпынады.

• Оның шешімінен кейін әрбір нұсқа мәселесінің жағдайы қандай болады;

• Әрбір шешімді іске асыруға қанша уақыт және әдіс-тәсілдер қажет болады;

• Әр жобаны іске асыруда қандай қиындықтар мен оны жеңу жолдары қажет;

• Барлық әлеуметтік жағдайда әр нұсқа өз шешімін қалай табады.

Соңғы жылдары батыстың ғалымдары әкімшілік шешімді қабылдау үдерісінде мидың батыл әрекетін жиі қолдануды ұсынады. Фин мамандарының аталмыш кітабында Т. Саталайненнің баспасы бойынша мұндай әдістің анықтамасы: «Мидың батыл әрекеті – бұл топтың жұмыс істеу әдісі, яғни бірінші орындағы мақсат – күрделі жағдайларда шешімнің жаңа балама нұсқаларын табу».

Француз саясаттанушысы Бернар Гурней екі тараптар келісімге келе алмай жатқан кезде қақтығыстардың шиеленісуін болдыртпау үшін арбитражды шешіммен жоғары тұрған инстанцияларға жүгіну керектігін айтады.

Одан басқа, бірнеше қосымша шешімдерді қабылдау мәселелерді талқылау кезіндегі тайталас тараптар арасындағы қақтығыстарды жеілдетуге көмектеседі: негізгі жобадан бас тартуға тура келген жағдайларға қосымша нұсқалар кіруге көмек береді. Сондықтан ешқандай қақтығыстармен күресуге болмайды, кейде оларды жалпы істің игілігіне қолдануға болады. Бернар Гурнейдің әділ байқағанындай «әлемде қақтығыс жоқ бір-ақ орын бар: ол – зират».