100.Менеджер өз билігін көрсету әдістері

Менеджердің өзінің билігін көрсету әдістері:

• еріксіз көндіру – адамның ерігіне қарамастан оны істеткізу; адам жазалаудан қорыққаннан істейді. Жаза түрлері – сөгіс, ескерту, айып немесе жұмыстан шығару;

• ықпал – билігі бар адамдармен (басқарушылармен) жақын қатынаста болу арқылы жанама билікке ие болу;

• компетенция (өкілділік), қандай да болса мәселелер жөнінде сарапшы мен «төреші» ретінде болуға құқығы;

• ақпарат – ақпарат алуға рұқсат беруге қақысының болуы;

• лауазым – жоғарылаған сайын ықпалы да өседі;

• беделділік – билік өкілділігін көрсетпей-ақ ықпал ету қасиеті;

• марапаттау мен жазалау құқығы.

101.Басқарушының ықпал жасау әдістері

Басқарушы басқаларға сана және сезім (эмоция) арқылы ықпал жасайды.

Эмоциялық ықпал жұқтыру мен еліктеу арқылы іске асырылады. Астыртын және бейсаналық түрде эмоциялық кейпін басқаға жеткізуді жұқтыру деп атауға болады. Еліктеу деп бір адам басқаның әдеттеріне, сөйлеуіне, ойлау тәсіліне ұқсас болуына еліктеуін айтамыз. Еліктеудің кең тараған мысалы – модаға еліктеу.

Саналық ықпал: сендіру, дегеніне көндіру, өтініш, жазамен қорқыту, «параға» сатып алу, бұйрық.

Дегеніне көндіру сөзбен, бірақ сана емес, эмоцияға ықпал жасау. Оның тиімділігі менеджер беделіне байланысты.

Сендіру – дәлел, аргумент көмегімен сыншыл адамға ықпал ету.

Өтініш басқарушы мен қызметкер арасында жылы қатынастар болса тиімді.

Жазамен қорқыту қызметкер бастығынан қорықса ғана нәтижелі болады.

«Сатып алу» белгілі бір артықшылықтарды беру арқылы іске асырылады. Мысалы, үйіне ертерек қайту үшін қызметкер қосымша бір жұмыс орындайды.

Бұйрық – ресми және альтернативасы жоқ түрінде билік орган жасаған ұйғарым. Бұйрық орындалмаса ауыр салдарға ұшырауы мүмкін.

Сабырлылық, салмақтылық ықпал етуге көмектеседі. Ықпал жасау үшін басқалардың уайымын, сезімін,, көңіл-күйін түсінген де өте маңызды болады.

Алдын ала мақтау жасасаң, адам осы мақтауға сәйкес болуға тырысады.

102.Басқару стильдері

Басқару стильдері

Авторитарлық (автократиялық) стиль. Бір жерден, жалғыз өзі билеуді қалайтын менеджер үшін тиімді стиль. Осындай басқарушы бұйрық, нұсқау, сөгіс, ескерту жасайды, ешқашан өтінбейді. Барлық шешімдерді өзі қабылдайды, бұл – «демократияның минимумы»; шешімдердің орындалуын мұқият қадағалайды («қадағалаудың максимумы»), қызметкер жеке тұлға ретінде қарастырылмайды. Автократ консерватор болады, жаңашылықты жек көреді. Нәтижеге жеткізсе де, осындай стильдің кемшіліктері көп: мұндай стиль тек төтенше жағдайларда жарасымды: соғыста, әскерде, апат жағдайларында. Негізгі кемшіліктері: қате болудың мүмкіндігі, қызметкерлердің ынтасы мен шығармашылық қабілеттерін тежеу, қызметкерлердің ұжымдағы өз орындарымен қанағаттанбау және де стресс жағдайларының жиі болуынан денсаулық үшін де зиян.

Менеджердің автократ болуының себебі – өзі басқарған кісілерге қарағанда адамгершілік қасиеттері төмен не тіпті жоқ болуы, немесе оның қолындағы қызметерлердің жалпы және мамандық мәдениеттерінің деңгейі өте төмен болуы.

Демократиялық стиль «Менің көзқарасым – бірнеше мүмкін болатын көзқарастың біреуі» деген қағидаға сүйенеді. Басқару шешімдері мәселені талдау, қызметкерлердің пікірлерін ескеруден кейін қабылданады («демократияның максимумы»); шешімдердің орындалуын бастық та, оның қолындағы қызметкерлер де қадағалайды («қадағалау максимумы»); бастық қызметкерлердің тұрмысын, мүдделерін, уайымдарын, ерекшеліктерін біледі. Қызметкерлермен қатынас жасағанда әдептілік сақтайды, жиі қатынайды, кейбір басқару функцияларын басқаларға өкіл етеді, адамдарға сенеді. Бұл стиль ең тиімді, себебі дұрыс шешім қабылдану мүміндігі жоғары, еңбек өнімділігі өседі, қызметкерлер ынталы, белсенді болады және осы ұжымда болғанын ұнатады. Бірақ ол үшін басқарушы жоғары интеллектуалдық, ұйымдастырушылық, коммуникативтік қабілеттерге ие болуы қажет.

Либералдық стиль тек қана мықты ынтымақтастықта болған пікірлестер ұжымында болуы мүмкін. Жауапкерсіздікке жағдай туғызады. Менеджер-либерал дауласуды жек көреді, өз қызметкерлерінің пікірлерімен келісе береді. Нәтижесінде қызметкерлер мұндай басқарушының жұмысымен қанағаттанбайды.

Тиянақсыз (логикасыз) стиль – басшының бір стильден екіншісіне күтпеген жерде ауысуы.