96.Вербалдық емес қатынастар құралдары. Визуалдық, акустикалық т.Б. Коммуникацияжүйелері

Қатынастар вербалдық және вербалдық емес түрде жүреді.

Вербалдық емес құралдар

Вербалдық емес дегеніміз – сөзден тыс белгілер жүйесі арқылы қатынас жасау. Вербалдық емес коммуникацияға визуалды, акустикалық, тактильдық және ольфакторлық жүйелер кіреді.

Визуалдық жүйеге кіретіндер:

• мимика, жест, ым-ишара, адам тұрысы;

• терінің реакциялары (терлеу, қызару т.б.);

• кеңістік пен уақытта орналасу;

• көз контакты т.б..

Акустикалық жүйеге кіретін екі жүйе:

• паралингвистикалық (дыбыс күші, ырғағы, реңкі, жіңішке не жуан болуы);

• экстралингвистикалық (паузалар, күлкі, жөтел, жылау).

Тактильдік жүйе:

• тию, қол беріп амандасу, қоштасу;

• сипау, қағып қою;

• құшақтасу, сүйісу.

Ольфакторлық жүйе:

• қоршаған ортаның жаман және хош иістері;

• адамның табиғи (денелік) және жасанды (косметика) иістері.

Вербалдық емес тіл мен оның кейбір элементтеріне әсер ететін факторлар:

• ұлты;

• денсаулық қалпы (сырқатты адамның көз қарауы, дауысы, қимылдары әлсіз немесе өте қызу);

• мамандығы;

• мәдениет деңгейі ым-ишара құрылымына, этикет, дұрыс тәрбие туралы көзқарасына әсер етеді;

• лауазымы (статус): дәрежесі жоғары болса ым-ишара; жестті көп қолданбайды, көбіне сөзбен ойын жеткізеді; жесттер талғағыш, сәнді болады.

• белгілі топқа жату;

• актерлік қабілеті;

• жас мөлшері;

• вербалдық емес белгілердің жиынтығы: әдетте көңіл-кейпі, ойы пантомимиканың бір емес, бірнеше элементтері арқылы жеткізіледі. Осы элементтері арасындағы гармония (конгруэнттілік, сәйкестік) бұзылса, арамдық, жалғаншылық пайда болады;

• вербалдық емес құралдарды көрсету және қабылдау мүмкіншілігі (адамдар арасындағы физикалық кедергі олардың толыққанды қатынасын тежейді, мысалы, телефонмен сөйлескенде).

97.Вербалдық емес коммуникацияның ұлттық ерекшеліктері

Вербалдық емес құралдардың ұлттық ерекшеліктерін туризм маманына білу қажет. Оларды білмесе жаңалу болуы мүмкін.

Өзі туралы айтқан кезде еуропалық адам кеудесіне нұсқайды, ал жапон мұрнына көрсетеді. Африканың кейбір елдерінде күлкі жақсы көңіл-күй емес, таң қалу, тіпті әбігер болуды көрсетеді. Грекия мен Түркияда даяшыға екі саусақты көрсетуге болмайды (мысалы, екі кофе сұрасаңыз): бұл бетіне түкіргенмен бірдей. Бас бармақ пен балан үйрек саусақтан сақина жасап, американдықтар «бәрі де ОК» деп айтқаны. Жапонияда бұл жест ақша туралы әңгімені көрсетеді, Францияда – ноль, Грекия мен Сардинияда – «аулақ, әрі кет», Мальтада жыныс сезімі жағынан бұзылған адамды көрсетеді. Біз бас исек ол «иә» деген сөз, болгарларда – «жоқ», жапондарда – «мен тыңдап тұрмын». Таяу Шығыста сол қолмен ақша не басқа нәрсені беруге болмайды – сол қолы арам болып есептеледі.

Американдықтар қатты дауыстап сөйлейді, ал ағылшындар үшін ол тәрбиесіздік. Латынамерикандықтар бір-біріне жақындап сөйлеседі, ал мұндай әдет ағылшындарды шегінуге мәжбүр қылады.

Американдықтар индивидуализм мен адам құқықтарын өте сыйлайды. Конфликт жағдайында заң сақтауға тырысады және заң көмегіне сүйенеді. Бейресми қатынастарда бір-бірімен ашық, кейде аздап тұрпайы көрінеді, өзінен үлкен адам болса да, этикет онша сақтамайды. Американдықтар көп саяхат жасайды, сондықтан қонақ үй қызметін, оның қандай деңгейде болуы қажет екенін өте жақсы біледі. Рәсімдеу ұзақ уақытқа созылса шыдамдары жетпей қалады.

Немістер өте тиянақты, дәл, үнемді, тәртіпті жақсы көреді және сақтайды. Кенеттен пайда болған ұсыныстарды жек көреді. Мамандық дәрежесін жоғары бағалайды. Фактілер мен мысалдарды, цифралар мен диаграммаларды жақсы көреді. Сонымен қатар қатынас жасау, көңіл көтеруді біледі. Шындық пен туралықты жақсы көреді. Келісім шарттары мен талаптардың орындалуын қадағалайды, олар бұзылса, үлкен айып төлеткізеді.