46. Инкотермс ерекшеліктері мен түрлерін атаңыз

Халықаралық сауда палатасының әзірлеген халықаралық сауда терминін «инкотермс» пайдалануды ұсынады. «Инкотермстің» барлық термині төрт базалық категорияға топтастырылған:

Топ	Жабдықтаудң шартты белгі-і	Франкировка жағдайы (тасымалдау шарттары)
E	EXW	Завод франкосы
F	FCA FAS FOB	Еркін тасымалдаушы Еркін кеме бортының жағасына дейін әкелу Еркін бортқа әкелу
C	CFR CIF CPT CIP	Құны ж/е фрахтысы Құны, сақтандыру ж/е фрахтысы Тасымалдауға дейін төленген.. Тасымалдау мен сақтандыру төлемі жүкті тасымалдауға дейін төленген
D	DAF DES DEO DDU DDP	Шекараға дейін жеткізілген Кемеден жеткізілген Кеме тоқтайтын жерге дейін , яғни айлаққа дейін жеткізілген (баж салығы қосылған) Баж салығын төлемей жеткізілген Баж салығын төлеп жеткізген

«Е» тобының шарты б/ша сатып алушы сатып алушының қоймасынан жөнелтуге дайын тұрған тауарды алады. «Ғ» тобының шарты б/ша, сатып алушы көрсеткен транспорттық құралына дейін тауарды сатушының өзі жеткізіп беруге міндеттелген.

«С» тобының шарты б/ша сатушы тасымалдаушылармен шартқа отырады, бірақ жүкті жөнелткеннен кейін пайда болатын шығыстарға ж/е тауардың бұзылуына (жоғалуына) жауап бермейді. «Д» тобының шарты б/ша сатушы барлық тәуекелдіктерді және жүкті белгіленген жеріне дейін жеткізіп берумен байланысты шығындарды өзіне алады.

СІҒ тауарды жеткізіп беру кезіндегі жағдайында сатушы жүктің әрбір тоннасын сақтандырады, фрахтысын анықтайды, жүкті жөнелтетін портқа жеткізіп, оны өз есебінен мерзіміне сәйкес порт кемесіне тиейді және сатып алушыға құжаттарын қоса береді. Сатушының міндетіне тауардың транспорттық тәуекелділігі де кіреді.

Сөйтіп, СІҒ шарты кезінде сатып алушының жабдықтаушыға төлейтін бағасының ішіне тауардың құны, фрахтысы ж/е сақтандырулар кіреді.

ДАҒ жағдайында экспорт үшін рұқсат етілген белгіленген орнына дейін тауарды жеткізіп беру б/ша жауапкершілікті сатушы алады, ал сатып алушы көрсетілген уақытында тауарды қабылдап алуға міндетті.

ҒАS – жабдықтау шартына сәйкес сатушы кеме портына дейін тауарды өз есебінен жеткізіп беруді мойнына алады, ал содан кейінгі шығыстарды (арту,фрахт) сатып алушы алады. Транспорт құралына дейінгі тауардың бұзылуын ж/е басқа да шығыстарын сатушы өз мойнына алады.

ҒОВ – сату жағдайына сәйкес жабдықтаушының бағасына тауарды құны, кеме портына арту ж/е оған дейін жеткізу шығыстары т.б.кіреді.

«Инкотермс» ұсыныстық сипатта болады ж/е оның белгілі бір бөлігін н/е толық көлемін пайдалануы тараптард

ың келісіміне байланысты болып келеді.

48. Ыңғайласпа саудадағы жаһандық келісімдер және олардың түрлері

Кәсіпорынның сыртқы экономикалық қызметі — бұл зкспорт және импорт тауарлары мен қызметін халықаралық өндірістік және ғылыми-техникалық кооперациялармен байланысты өндірістік шаруашылық салаларының қызметтері.

Сыртқы экономикалық қызметте экспорттық, импорттық, реэкспорттық және ыңғайласпа мәмілемелер болып ажыратылады.

Экспорт — бұл елдің кеден аумағының шекарасынан кері әкелуге міндеттемесіз шығаратын тауарлар және шетел азаматтарының қызметі мен зиялылық меншіктің нәтижесіне мүмкіндік беретін құқық

Импорт — шетел сатушыларынан сатып алынатын, сөйтіп, елдің кеден аумағына сатып алушылардың алып келетін тауарлары.

Реэкспорт — шетел сатушыларынан сатып алынатын тауарлар, елдің аумағына оларды әкелу, осы тауарларды өзінің бастапқы түрінде шетелдің сатып алушыларына қайта сату.

Ыңғайлас сауда (ыңғайласпа мәмілеме) — экспортты, импортты операцияларды ұйымдық-ұштастыру болып табылады. Экспортшы өзінің Тауар құнының барлығын немесе сатып алушының ыңғайласпа тауар құнының бір бөлігінің төлемін қабылдауға міндеттенеді. Бұган ыңғайласпа мәмілесі тауар айырбасы негізінде баспа-бас ыңтымақтастық мысал бола алады.

Ыңғайпаспа сауда – мәмілелер жиынтығы. Бұл мәмілені жасасқанда өнім сатып алу әр түрлі себептермен экспорттық- импорттық операциялар тепе-теңдігіне қол жеткізу мақсатында тауарлардың жауап қадам ретіндегі жеткізілімімен ұштастырылады. Баспа-бас айырбас мәмілесі, ыңғайласпа сатып алу, өтемдік келісім, клиринг, “оффсет” мәмілесі түрлеріне бөлінеді. Бұл тауар айырбастау операциялары көбінесе валютасыз есеп айырысу саудасын жүзеге асыруға мүмкіндік береді. Халықаралық тауар айналымының ширегі ыңғайласпа сауданың үлесіне тиеді. Көптеген дамушы елдер өз импортының шарты ретінде өз тауарларын сатып алуды талап етеді

Қазіргі таңдағы классификацияда ыңғайласпа саудадағы жаһандық келісімдер бұл бір жақ өзінің тауарын, қызметтерін, технологияларын немесе басқада экономикалық құндылықтарын екінші жаққа жеткізіп береді және бір уақытта келісілген тауар,қызмет,технология көлемін одан сатып алатын келісімдер болып табылады.Осылайша ыңғайласпа келісімдер толық және жарым жартылай импорт төлемді ыңғайласпа экспортқа төлейді

1) Валютасыз негіздегі тауаралмасу және компенсантты келісімдер

Бұл келісімде төлемді тауар түрінде төлейді,яғни тауардың сатылымы бір уақытта екінші тауар сатылымымен байланысқан кезде және бұл жерде валютада есептеулер жүргізілмейді.Бұл келісімдердің мерзіміне байланысты деркезіндегі тапсырыс және ұзақ мерзімді тапсырыс болып бөлінеді.Дер кезіндегі тапсырыстың өзі екіге бөлінеді: Бартерлік келісімдер және тікелей компенсация.

2) Коммерциялық негіздегі компенсациялық келісімдер

Бұл келісімдер біржақты сату және сатып алу контрактілері бойынша белгілі мерзім аралығында жүргізіледі.Мұндай келісімдердің белгілі бір бағыттағы қаржылық механизмдері болады. Коммерциялық негіздегі компенсациялық келісімдер қысқы және орташа мерзімде болады.Олар уш турге бөлінеді: қысқа мерзімді компенсациялық келісімдер,ыңғайласпа сатып алу, аванстық сатып алу

3. Өдірістік ынтымақтастық келісімі негізіндегі компенсациялық келісімдер бұл келісімдер түрлі формада жүргізіледі.ыңғайласпа тауар жеткізушілер арқылы төленеді.