38. Сатып алу-сату қызметтері бойынша сыртқысаудалық мәмілелердің түрлерін атаңыз

Сатып алу-сату сыртқы саудалық мәмілесі дегеніміз – сыртқы сауда операцияларына қатысушылардың құқықтары мен міндеттерін анықтайтын, сауда айырбасын жасайтын кешенді іс-әрекеттер көрсетілген, екі жақ өзара келіскен негізгі коммерциялық құжат болып табылады.

Мәміленің зерзаты бойынша мәмілелер былайша бөлінеді:

- тауарлар және өнімдер

- шикізаттар

- жұмыс және қызмет көрсетулер

- интеллектуалдық қызметтің нәтижелері

Яғни, халықаралық саудада мәміленің объектісіне байланысты мәмілелерді мынадай түрлерге жіктейді:

• Тауарларды сату және сатып алу

• Қызметтерді сату және сатып алу

• Интеллектуалды меншікті сату және сатып алу.

Тауарларды сату және сатып алу бойынша мәмілелер:

Бұл мәміле бойынша сатушы тауарды белгіленген мерзімде және қажетті жағдайда сатып алушыға жеткізуге, ал сатып алушы тауарды қабылдап оған тиісті төлемін төлеуге міндеттенеді.

Тауар алмасудың барлық түрлері «қарама –қарсы мәміле» түсінігіне біріктіріледі. Әлемдік тәжірбиеде қарама-қарсы мәмілелердің әртүрлі жіктемелері бар. БҰҰ-ның эксперттері мәміленің 3 түрін көрсетеді. Олар: бартерлік, саудалық компенсациондық және өнеркәсіптік компенсациондық.

Қарама-қарсы мәміле бұл- бір-бірімен байланысты бірнеше келісілген келісмдердің коммерциялық мәмілесі.

Қызметтердің сатып алу және сатылуы бойынша сыртқы саудалық мәмілесінің екі топқа бөлінеді: негізгі және тауарларды сату және сатып алуға қызмет көрсету

Қызметтердің сатып алу және сатылуы мәмілесіне өндірістік-техникалық қызмет бойынша мәміле, арендалық мәміле, туристік қызметтің экспорты мен импорты бойынша мәміле, ақпарт пен басқаруды жетілдіру саласындағы мәмілелер жатады.

Интеллектуалды меншікті сату және сатып алу бойынша сыртқысаудалық келісім. Бұл топқа жататындар:

Ғылыми-техникалық зерттеулердің нәтижелерін сату сатып алу бойынша келісімде;

Авторлық құқықты сату сатып алу бойынша мәмілелер жатады

Бұл жерде тауар рөлін патент, таурлық белгісі т.б атқарады.

Сыртқысауда мәмілелерін жіктеуде қарама-қарсы жақтың өзара қарым қатынасының сипатына да мән беріледі. Бұл жағдайда мәмілелер тікелей және жанама болып бөлінеді. Тікелей – тауарлар мен қызметтерді өндірушілер және тұтынушылар арасындағы, ал жанама үшінші тұлғаның қытысуымен жүргізіледі

Әлемдік саудада сыртқы сауда мәмілелердің түрлері кӛп, олардың ішінде

мыналарды ерекше атауға болады:

- мәмілелердің зерзетымен (тауар, қызмет кӛрсету, интеллектуалды қызмет

нәтижелері);

- олардың ерекшеліктерімен (шикізаттық тауарлар, машина- техникалық дайын

өнімдер);

- әлемдік нарықтағы сауданы ұйымдастыру нысандарымен;

- сыртқы сауда мәмілелерді тауар ӛткізу арналарына және халықаралық

әріптестер арасындағы өзара қатынастардың сипатына тәуелді болады.

Сыртқы сауда мәмілелердің келесідей типтері бар:

1. мәмілелердің мердігерлік типтері (инжирингтік)

2. арендалық типтері (лизингтік)

3. лицензиялық типтері (ноу-хау, технологиялар)

4. өтемдік типтері (бартерлік, өңдеуге берілген шикізаттар, ескірген өнімдерді

өтемге алу).

Халықаралық мәміле дегеніміз - әр түрлі мемлекеттерде орналасқан

фирмалар, компаниялар, кәсіпкерлік қызметтің басқа да нысандары арасында

тауарды жеткізу немес қызмет кӛрсету туралы келісім шартты айтамыз.

Мәмілелердің ерекшелігі олардың элементтері шарттардың басқа көмекші

түрлерімен – теңіз, әуе, темір жол тасымалдарымен, транспорттық сақтандырумен өзара байланыста болуында.