36 Кәсіпорындардың сэқ-не қр-ның Кедендік одаққа кіруінің ықпалы

Кедендік одақ - екі немесе бірнеше мем­лекеттердің өз араларындағы кедендік шекараларды жою және бірыңғай кедендік тариф құру жөніндегі келісімі.

Ресей, Қазақстан және Белорусия арасындағы КО 2010 жылдың 1 қаңтарынан бастап үш ел - Ресей, Белорусия Қазақстан үшін бір­ыңғай кедендік тариф күшіне енді. 2011 жылдың 1 шілдесінен бас­тап бірыңғай кедендік кодекс енгізілетін болады. 2011 жыл­дың ортасынан бастап тауа­р­лар­дың кедендік бақылауы Беларусь Рес­публикасының, ал бір жылдан ке­йін Қазақстан Респуб­ли­ка­сының сыртқы шекарасына кө­ші­рілетін болады. Үкіметтегі білікті мамандар: «Толыққанды және толық ауқым­дағы Кедендік 2011 жылдан бас­тап енгізіледі және Ресей мен Қазақстан шекарасындағы барлық рәсімдеу шаралары шекараның сыртқы жиегіне шығарылады, оның ішінде барлық тарифтік жә­не тарифтік емес: санитарлық, ветеринарлық, фитосанитарлық реттеулер бар. Бұлардың барлығы 2011 жылдың 1 шілдесінен бастап өз­гертіледі» деп атап көрсетті.

Одаққа бірігудің негізгі мәні одақ­қа мүше мемлекеттер ішін­де­гі кедендік тосқауылдардың бол­мауында және кез келген сыртқы та­уарға, оның қай елге тасы­мал­данатынына және ортақ ше­карадан қай жерде өткеніне қара­мастан бірыңғай кедендік та­­лапты қалыптасуында. Келешекте біртұтас көліктік, энер­гетикалық, ақпараттық ке­ңістік құрылуы тиіс, интеграциялық процестер жеделдетіледі, то­лыққанды жалпы рынок қа­лыптасады, ұлттық экономикалар біртұтас кешенге бірігеді. Елдер әлеу­меттік-экономикалық да­мудың ортақ мақсаттарына ке­ліседі, уағдаласқан құрылымдық, ин­новациялық, сыртқы эко­но­микалық және әлеуметтік сая­сат­ты қалыптастырады.

Қарамақайшылықтар. Кедендік одаққа қатысудан Ре­сей, Қазақстан және Бе­ло­руссия қандай дивидендтер ала­тын­дығы заңды сұрақ. Қазақстанда, әсіресе Белорусияда бұл КО-тан ұтыламыз деген дауыс толассыз естілуде. Олай деуге негіз бар: жаңа Одақтың заңнамалық негізі кем деген де 90% Ресей Кеден заңына негізделген, сондықтан шикізатқа негізделген экономикалы Қазақстан үшін тек Қазақ ірі шикізат өндіруші компанияларға бұл Одақ пайдалы болғанымен, қалың қазақтар үшін 3-ші елден (Қытайдан) келетін арзан тұрмыстық заттар қол жетімсіз болып қымбаттайды деген сөз. Осылайша Өмір деңгейі де кем деген де 10-20% нашарлайды, ал аяқтарына толық тұрып үлгермеген қазақ биснесі үшін де бұл Одақ өте қауіпті.

37. Кәсіпорындардың сэқ-не қр-ның дсұ-на кіруінің ықпалы

Қазақстан Үкіметі ДСҰ-ға кіру — елдің сыртқы экономикалық саясатындағы басымды бағыттардың бірі деп біледі. Қазақстанның ДСҰ-ға кіру жөніндегі жұмысшы топқа осы ұйымның 38 мемлекеті кіреді, сонымен бірге нарыққа тауарларды шығару жөніндегі келіссөздерге 14 ел, ал қызмет нарығына қатысты 10 ел қатысады.

Қазақстанның ДСҰ-ға кіруінің артықшылықтары мен қатар кемшіліктері де бар. Бiр жағынан, ДСҰ-ға мүше елдер үшін арзан импорт және шикізат қол жетімді болады, ал тұрғындарға арзан тауарлар мен қызметтерге жол ашады. Бiрақ, бұдан жалпы экономиканың ұтатындығына қарамастан, кейбір салалар зардап шегіп қалуы мүмкін.

Қазақстан экономикасын ДСҰ-ға кіргеннен соң не күтедi? Тәуелсiз срапшылар пікірінше еле жаппай өзгерулер орын алады. Шағын және орта бизнес өкілдері шығынға ұшырайды, өйткені шетелдік өндірушілер төмен кедендік баж салығымен отандық нарыққа еркін еніп, олармен бәсекеде жеңілуі мүмкін.

ДСҰ-на мүше болудың артықшылықтары:

- ДСҰ-ның мүшелерімен сауда қатынастарын дамуының болжалдануы мен нақтылығы;

- ДСҰ мүшелерінің кұқықтарын пайдалану;

- Сауда саясатының ашықтығы мен сауда қатынастарындағы қауіпсіздікті қамтамасыз ететін сауда серіктестерінің тәжірибесі;

- Сауда серіктестерімен құқықтар бұзылған жағдайда оларды ДСҰ шеңберінде шешу механизмін қолдану;

— ДСҰ көпжақты сауда келісімдерінде тиімді қатысудың нәтижесінде өзінің сауда және экономикалық мүдделерін қозғауда ДСҰ кұрал ретінде қолдану;

Десек те, Қазақстан неліктен ДСҰ-ға кіруге асығады? Бұнда барлығы аз да болса түсінікті: билік өкілдері дүние жүзілік экономикаға одан да терең ықпалдастық жасау арқылы ІЖӨ өсімінің қарқынын жылдамдатамыз деп есептейді.

Бұның мәнісі, халықаралық сауданың дүниежүзілік экономикаға қарқын беретіндігінде, сондай-ақ, жаһанданудың басқа аспектілерін өзімен бірге ілгерілететіндігінде. Осы сөздерді растау үшін статистиканы келтірсек: соңғы 50 жылда өндіріс өнімдерінің дүниежүзілік сауда мөлшері 17 есеге өсті, ал дүние жүзілік өндіріс мөлшерінің өзі 6 есеге ұлғайды. Және де, соңғы 10 жылда дүние жүзілік сауданың жыл сайынғы өсу қарқыны 6,5%-ға жетті, ал жиынтық ІҰТ тек 2%-ға өсті.

Сонымен қатар, Қазақстан Еуропа мен Азия арасындағы ғаламдық транзиттік делдал болуға ұмтылуда, ал ДСҰ-ға нақты мүшеліксіз бұл ұмтылыс сенімсіз көрінеді.

Саудадағы шектеулерді жою да маңызды саналады. Атап айтсақ, АҚШ-та КСРО-мен қарсылық кезінде енгізілген Джексон-Вэник түзетуі. Бұл туралы жоғарғы деңгейдегі американдық-қазақстандық кездесулерде жиі айтылады, ал 2009 жылғы наурыз айының басында Қазақстанның бас раввині Ешая Коген АҚШ-қа барған іссапары кезінде түзетулерді жою туралы өтініш жасады. Бірақ, АҚШ тарабы уәделерден әрі қарай «барлығын ойластыруға» бармай отыр.

Бұнымен қоса, ДСҰ ережелеріне сәйкес, ұйым мүшесі ұйымның барлық мүше-елдерімен бірге кедергісіз сауда жасау режиміне қол жеткізеді. Сондықтан, нафталин иісі бар түзету автоматты түрде жойылады. Және де тағы бір артықшылық: ДСҰ-ның бір мүшесіне ұсынылған жеңілдіктер ұйымның басқа мүшелеріне де автоматты түрде тарайды.

Келіссөз үрдісінің жұртшылыққа ерекше, кездейсоқ деп жарияланғандығы басқа мәселе. Бұнымен келіспеуге рұқсат етіңіз. Неге? Нақты мысал келтіріп, қарастырып көрелік. Өткен жұма күні, ҚазТАГ тілшісі хабарлағандай, ҚР Экономикалық ықпалдастық істері жөніндегі министр Жанар Айтжанованың бастамасымен қазақстандық делегация Қазақстанның ДСҰ-ға кіруі бойынша жұмыс тобының 11-ші отырысына қатысу үшін Женеваға кетті. Біздің кандидатурамызды қолдауға уәде берген АҚШ, Қытай, Бразилия, ЕО және басқа елдердің өкілдері Қазақстан делегациясын қарсы алды. Шындығын айта кету керек, бұндай сапарлар тек техникалық сипаттамаға ие.

Яғни, ДСҰ-ға кіру арқылы біз басқа мүшелермен кедендік баж салығы туралы келісетін боламыз. Мысалға, жақын арада Еуразиялық одаққа өзгертілетін Кедендік одақ үрдісі жалпы алғанда айқын саяси астары бар техникалық үрдіс болып келеді.