24. Ыңғайласпа мәмілелер (встречные сделки) және баспа-бас айырбас мәмілелер (бартерные сделки) дегеніміз не?

Ыңғайласпа мәмілелерді жүргізу барысында экспортер сатып алушының барлық н/е жартылай импорттық тауар құнын төлемге қабылдауы тиіс. Ыңғайласпа мәмілелердің мысалы ретінде кәсіпорынның көптеген бұзышулықтарынан қазір сирек кездесетін баспа-бас айырбас мәмілелерді айтсақ болады.

Мұндай мәмілеге қол қою үшін 2 бөлек контракт жасалынады:

-Экспорт контракты, бұл жерде сатушы сатып алушыдан белгілі бір ақшалай түсім б/ша тауар сатып алуы тиіс

-Импорт контракты. Сатушы тауарды сатып алуды ынталандыру үшін 3 жақтың көмегімен қолдана алады.

БҰҰ эксперттері Ыңғайласпа мәмілелердің негізгі 3 атайды:

1. Баспа-бас айырбас мәмілелер

2. Сауда өтемақылық мәмілелері

3. Өндірістік өтемақылық мәмілелері

Сауда өтемақылық мәмілелер – бұл бір-бірімен органикалық түрде байланыспайтын әр түрлі тауарлармен шағын мөлшердегі сомаға жасалатын қысқа операция.

Өндірістік өтемақылық мәмілелер – бұл жерде мәмілелер үлкен сомада жасалынады. Мәселен, өндірістік жабдықтау н/е фабрикаларды сату.

Ұйымдық-құқықтық жағынан ыңғайласпа мәмілелердің мынадай түрлерін атасақ болады:

1. Валютасыз төлем негізіндегі тауар айырбастау н/е өтемақы мәмілесі

2. Коммерциялық негіздегі өтемақылық мәмілелер

3. Өндірістік серіктестік келісімі негізіндегі өтемақылық мәмілелер.

Баспа-бас айырбас мәмілелер – келісімшартпен бекітілген экспорттық-импорттық валютасыз, бірақ құны теңдестірілген ж/е бағаланған тауар айырбас операциялары. Баспа-бас айырбас мәмілелер екіжақты ж/е көпжақты түрде жасала береді. Тауар құнын бағалау әлемдік н/е шарттық бағалар арқылы жасалады. Бұл кедендік статистиканы есептеуге, айырбас мөлшерін анықтауға, сақтандыру сомаларын ж/е келісімшартты орындамаған кездегі санкция мөлшерін анықт ауға көмектеседі.

Баспа-бас айырбас мәмілелер қарапайым жазбаша түрде жасалады:

1. Келісімшарттың мезгілі мен нөмері болу керек

2. Келісімшарт 1 құжат негізінде жасалады. Бірақ халықаралық деңгейдегі баспа-бас айырбас мәмілелер бірнеше құжатта жасалады

3. Келісімшартта мөлшері, сапасы, тауардың бағасы, экспорттың мезгілі мен шарты, жұмыстығ жасалу мерзімі ж/е құжаттар тізімі көрсетілу керек.

25. Ыңғайласпа сауда (встречная торговля) және сауда өтемақысы (торговая компенсация) дегеніміз не?

Ыңғайпаспа сауда – мәмілелер жиынтығы. Бұл мәмілені жасасқанда өнім сатып алу әр түрлі себептермен экспорттық- импорттық операциялар тепе-теңдігіне қол жеткізу мақсатында тауарлардың жауап қадам ретіндегі жеткізілімімен ұштастырылады. Баспа-бас айырбас мәмілесі, ыңғайласпа сатып алу, өтемдік келісім, клиринг, “оффсет” мәмілесі түрлеріне бөлінеді. Бұл тауар айырбастау операциялары көбінесе валютасызесеп айырысу саудасын жүзеге асыруға мүмкіндік береді.

Ыңғайласпа сауда (ыңғайласпа мәмілеме) — экспортты, импортты операцияларды ұйымдың-ұштастыру болып табылады. Экспортшы өзінің тауар құнының барлығын немесе сатып алушының ыңғайласпа тауар ңұнының бір »өлігінің төлемін ңабылдауга міндеттенеді. Бұган ыңғайласпа мәмілесі тауар айырбасы негізінде баспа-бас ынтымаңтастық мысал бола алады.

ЬІңғайласпа сауда өзінің экспорттьщ және импорттың мәмілемелерінің ерекшеліктерін біріктіреді. Ыңғайласпа мәмілемелерін жүргізгенде экспортты өзінің тауарларының барлық құнын немесе сатып алушының импорттың тауарларының ыңгайласпа ңұнының бір бөлігін төлеуге міндеттенеді. Осыған мынау мысал бола а лады: бартерлік ынтымаңтастың тауар айырбасы негізінде, соңғы жылдары сирек кездеседі, себебі кейбір кәсіпорындарда қалыптасқан салық заңдылыңтарында көптеген бүрмалаушылықтар орын алып келеді.Ыңғайласпа сауда сонымен қатар жүзеге асырылу да мүмкін:

• бірлескен кәсіпкерлік негізінде;

• ыңғайласпа жеткізілімнің негізінде жатқан өңдірістік кооперацияларда;

• сатушының ңатысуымен тауарларды сатып алушыларға сату.

Сонымен, ыңғайласпа сауда сыртқы экономикалык қызметінде өнеркәсіптік ынтымақтастықты және өндірістік кооперацияны жүзеге асыруда ең маңызды нысаны болып табылады.