5. Тәрҗемә итегез.

1) Наилә өйгә бирелгән мисалларны тактада чиште, ә без җавапларны чагыштыра бардык. 2) Без машина белән кузгалып киткәндә, әти-әнием капка төбендә озата калдылар. 3) Без арып кайтып киттек, ә күрше апа кәрзинен тутыра калды. 4) Табибларның кисәтүләренә дә карамастан, күп кенә классташларым һаман тәмәке тарта бирәләр. 5) Бу балага акыл керә башлаган бугай, кара, ничек тырышып дәресләрен әзерли. 6) Танылган шахматчы Алисә Галләмова бу спорт төре белән бик кечкенәдән шөгыльләнә башлаган. 7) Сез бара торыгыз, без сезне куып җитәрбез. 8) Син бу журналларны карый тор, мин берничә минуттан бушыйм.

Эшнең дәвамлы характерда булуы

Конструкция «деепричастие на -п + глаголы ята, тора, утыра, кала, йөри, бара, килә» в роли вспомога-тельного глагола означает продолжительный характер действия.

6. Тәрҗемә итегез.

...п + ята: көлеп ята, укып ята, йоклап ята.

...п + тора: утырып тора, басып тора, аптырап тора.

...п + утыра: ашап утыра, сөйләп утыра, елап утыра.

...п + кала: алып калды, кычкырып калды.

...п + йөри: җыеп йөри, сөйләп йөри, эчеп йөри.

...п + бара: тыңлап бара, ашап бара, аңлатып бара.

...п + килә: йөгереп килә, ташлап килә, сорап килә.

Эшнең бер тапкыр гына һәм кыска вакыт эчендә үтәлүе

Конструкция «деепричастие на -п + глаголы әйтә, куя, ташлый, сала, ала в роли вспомогательного глагола означает непродолжительный и одноразовый характер выполнения какого-то действия. Например: Елап куйды (всплакнул), карап алды (посмотрел).

7. Тәрҗемә итегез.

...п + әйтә: елап әйтте, кычкырып әйтмә, борчылып әйткән.

...п + куя: алып куйды, карап куя, сикереп куйдым.

...п + ташлый: алып ташла, ертып ташладыңмы.

...п + сала: көтмәгәндә әйтеп салды.

...п + ала: ашап алыгыз, йоклап алдым, укып ал.

8. Тәрҗемә итегез.

1) Авылда ялгыз яшәүче әбисе турында Зөлфия борчылып уйлап куйды. 2) Айдар, уйламыйча, дустына авыр сүзләр әйтеп ташлады. 3) Чынга ашмас хыялларыңны башыңнан алып ташла. 4) Бу хатны нигә ертып ташладың, әле яңа гына шатланып укый идең бит. 5) Безне күргәч, дәү әнием шатлыгыннан елап та, көлеп тә алды. 6) Тиз генә ашап-эчеп ал да энеңне мәктәпкә кадәр озатып куй.

Эшнең кинәтлеге, көтелмәгән характерда булуы

Конструкция «деепричастие на -п + җибәрә* означает резкий, неожиданный характер начала действия. На-п р и м е р: Елап җибәрде (заплакал).

Конструкция «-п + төшә, -п + китә» означает неожиданный характер завершения действия. Например: Авып төште (свалился), таеп китте (подскользнулся).

9. Тәрҗемә итегез.

а) Гарьлегеннән елап җибәрде; авыртудан кычкырып җибәрде; түзмичә көлеп җибәрде; әкрен генә әйтеп җибәрде; көтмәгәндә сугып җибәрде; кулы белән этеп җибәрде; кушылып җырлап җибәрде.

б) Куркудан коелып төште; давыл вакытында авып төште; агач башыннан егылып төште; көчле җилдән сынып төште; абынып барып төште.

б) Күргәч аптырап китте; бозда аягы таеп китте; кинәт башы әйләнеп китте; арып йоклап китте; сискәнеп китте.

10. Тәрҗемә итегез.

1) Авыл очында кемдер гармун уйнап җибәрде. 2) Айратның юк-бар сөйләгәнен тыңлап, без түзмәдек, көлеп җибәрдек. 3) Көтелмәгән очрашудан Наиләнең башы әйләнеп, күз аллары караңгыланып китте. 4) Көчле җилдән тәрәзә каршындагы карт каен авып төшкән. 5) Боз өстенә басуым булды, аягым таеп та китте, бөтен гәүдәм белән сузылып та яттым.

11. Калын хәрефләр белән бирелгән фигыльләр эшнең кинәтлеген аңлаталармы?

1) Утырган урыныннан торып китте. 2) Кунакка алып китте. 3) Дөресен сөйләп китте. 4) Җәяү генә килеп китте.

5) Әйтәсе сүзләрен әйтеп китте. 6) Үз колаклары белән ишетеп китте. 7) Үзе килеп күреп китте. 8) Киңәшләрен биреп китте. 9) Автобуска утырып китте. 10) Яңгыр явып китте.

Эшнең ахырга кадәр башкарылуы

Законченность действия, завершение его до самого конца передается конструкциями:

...п + җиткерә: пешереп җиткерә (доваривает). ...п + җитә: куып җитә (догоняет). ...п + бетерә: ашап бетерә (доедает). ...п + бетә: янып бетә (догорает). ...п + чыга: укып чыга (прочитывает).