92. Тәрҗемә итегез.

а) Когда приходит врач, ты дома бываешь?

Когда пришел врач, ты был дома?

Когда придет врач, ты будешь дома? ә) Когда папа отдыхает, мы не шумим.

Когда папа отдыхал, мы не шумели.

Когда папа будет отдыхать, мы не будем шуметь.

93. Тәрҗемә итегез. Җөмләләр төзегез.

Когда шла война. Когда дети часто болеют. Когда тебя не будет дома. Когда нам об этом скажут. Когда мамы беспокоятся. В то время, когда папа был маленьким. В то время, когда нас еще не было. В ту пору, когда нашего города еще не было. Когда вы долго не звонили. Когда ты со мной не разговариваешь. Когда мы об этом еще не знали. Когда сын поздно возвращался.

94. Тәрҗемә итегез.

1) Кунаклар залга үткәндә, балалар аларны басып алкышладылар. 2) Яңа шәһәр төзегәндә, бирегә күрше-тирә авыллардан күп яшьләр күченеп килделәр. 3) Класс җитәкчесе сөйләгәндә, ата-аналар игътибар белән тыңладылар. 4) Дустың авырганда, барып хәлен белергә онытма. 5) Аңламаганда, кул күтәреп, укытучыдан сорарга кирәк.

95. Нокталар урынына җәя эчендә бирелгән фигыльләрнең тиешлесен куеп, җөмләләрне күчереп языгыз.

1) Мин ...да, инде кич якынлашкан иде. 2) Төн уртасында берүзе уйланып ...да, Азатның башына әллә нинди шомлы уйлар килде. 3) Яшен ...дә, кара урман өстеннән яп-якты тасма сызылып үтте. 4) Язгы яңгырлар ...да, хәтта карт агачлар да, ничектер, яшәреп киткән кебек булалар. 5) Гел ...дә, инде ...дә, әтисе Раилгә яңа велосипед сатып алды.

(Көтмә, яу, уян, өметләнмә, яшьнә, утыр.)

96. Тәрҗемә итегез.

1) Когда Алсу проснулась, дома уже никого не было. 2) Когда идет спектакль, нельзя входить в зрительный зал. 3) Когда спрашивают, надо отвечать. 4) Когда тебя хвалят, хочется де-лать еще лучше. 5) Когда мой папа болел, к нему часто прихо-дили друзья. 6) Когда на улице очень холодно, не хочется вы-ходить из дома. 7) Когда ты будешь звонить Ринату, не забудь спросить о здоровье его мамы. 8) Когда он приезжал в гости, ему всегда был и рады.

Особые случаи употребления причастий прошедшего времени

Причастие прошедшего времени	На какой вопрос отвечает?	В русском языке означает
1. В имен. падеже + саен + кебек + шикелле + төсле + -ча/-чә + өчен +хәлдә + хәлдә дә	нишләгән саен? нишләгән кебек? нишләгән шикелле? нишләгән төсле? нишләгәнчә? нишләгән өчен? нишләгән хәлдә? нишләгән хәлдә дә?	1. Каждыйраз, как... 2. Чем больше, тем... Как... 1. За то, что... 2. Из-за того, что... В случае, если... В случае, даже если..
+ булып	нишләгән булып?	Как будто (бы)...
+ булып чыкты	нишләгән булып чыкты?	Оказалосъ, что...
+ аффиксы принадлежности в притяжательном падеже	Нишләгәннең?	Указывает лицо выполняющее действие
2. В направительном падеже	Нишләгәнгә?	Чему?
+караганда	Нишләгәнгә караганда?	1.Судя по... 2.Смотря по...
+күрә	Нишләгәнгә күрә?	1.Потому что... 2.Из-за того, что...
+кадәр	Нишләгәнгә кадәр?	До того, как...
+чаклы	Нишләгәнгә чаклы?	До тех пор, пока...
+хәтле	Нишләгәнгә хәтле?
3. В винительном падеже	Нишләгәнемне? (нишләгәнеңне?,...)	Указывает на процесс или объект действия
4. В исходном падеже	Нишләгәннән?	От того, что...
+бирле	Нишләгәннән бирле?	С тех пор, как...
+соң	Нишләгәннән соң	После того, как..
5. В мест.-вр.падеже	Нишләгәндә?
+чакта	Нишләгән чакта?
+заманда	Нишләгәндә заманда?	В то время, когда...
+вакытта	Нишләгән вакытта?	В ту пору, когда...
+чорда	Нишләгән чорда?

КИЛӘЧӘК ЗАМАН СЫЙФАТ ФИГЫЛЬ

(ПРИЧАСТИЕ БУДУЩЕГО ВРЕМЕНИ)

Причастие будущего времени имеет 3 формы. Первая форма образуется от основы глагола при помощи аффиксов:

-ачак/-эчәк, если основа оканчивается на согласный;

-ячак/-ячәк, если основа оканчивается на гласный.

Например: Яз + ачак (тот, который напишет), эшлә + ячәк (тот, который будет работатъ).

Причастие данной формы как имя употребляется в значении определения и соответствует русской кон-струкции который (куда, где) + глагол будущего времени. Например: Мин барачак шәһәр (город, куда я поеду), син торачак йорт (дом, где ты будешъ житъ).

97. Сыйфат фигыльләр ясагыз. Сүзтезмәләр языгыз, а) Үрнәк: Кил — киләчәк, киләчәк көннәр.

Чакыр, тырыш, очраш, күр, үс, сип, эч, төш, сөрт, туктат, бир.

б) Үрнәк: Аша — ашаячак, кич белән ашаячак аш.

Ки, тыңла, үтүклә, ти, сөйлә, уйна, йокла, эзлә, бәйлә, тукта.