Капитал

4.20 Алдыңғы 4.4-ші параграфте капитал қалдық ретінде анықталғанымен, баланста ол бірнеше сыныптарға бөлінуі мүмкін. Мысалы, корпоративтік компанияда мұндай акционерлердің салған қаржылары бөлінбеген пайда, резерв,бөлінбеген табыс, өңдеп,өзгертуді, яғни капиталдың қолдауды қамтамасыз ететін жағдайлар да бөлек көрсетілуін білдіреді. Мұндай жіктеу қаржылық есеп берудің шешім қабылдау кезеңінде қолданушылардың қажеттіліктері іске асуы үшін, заңдық немесе өзге де компанияның шектеулеріне және капиталды пайдалануы деп жіктелуі мүмкін. Тараптар ұйымға өз үлестік мөлшерінде дивиденд немесе капиталдың орнын толтыру секілді қатысу құқығы көрініс табады.

4.21 Резервті құру кейде Жарғы немесе өзге де заң арқылы ұйым мен кредиторларға шығындардан құтылу ұшін қосымша қорғану құралы болып табылады. Өзге резевтер құрылуы мүмкін жағдайлар мыналар болуы мүмкін: яғни, осындай резервтерге ауыстыру, салық салу туралы ұлттық заңнамаға сәйкес, салықтардан босатылуы немесе олардың ставкасының төмендеуі жағдайында болса. Қолданушылардың шешім қабылдауы кезіндегі заңдық, жарғылық және салық резерві жайындағы ақпараттың болуы мен өлшемін жайында ақпаратты көрсетеді.

4.22 Баланста көрсетілетін капиталдың сомасы – активтер мен міндеттемелерді өлшеуге байланысты. Капиталдың жалпы өлшемі кездейсоқ жағдай бойынша ұйымның жалпы нарықтық сомасына сәйкес немесе қолданыстағы жұмыс жасау үшін шығарылуы мүмкін. Кездейсоқ жағдайда ғана капиталдың жалпы өлшемі ұйымның жалпыға нарықтық акция құны мен сомасына сәйкес келіп немесе қолданыстағы бүкіл компанияның активтерін бөліктеу бойынша алынуы болып табылады.

4.23 Саудалық, өндiрiстiк және басқа да коммерциялық қызметі жеке ұйым, серіктестік, траст және өзге де мемлекеттік мекемелердің әр түрлі түрлері арқылы жүзеге асады. Мұндай ұйымдар үшiн заң және өзге де реттейтiн шеңберлер аясында бiрлескен ұйымдарға қолданылатын арасында айырмашылығы болады. Мысалы, меншiк иелері арасында немесе басқа мүдделi тұлғалардың капиталға қосылған сомаларды үлестiруi тек қана бiрнеше шектеулермен ғана байланысты немесе тiптi шектеусiз болуы мүмкiн. Әйтсе де, капиталды анықтау және осы Концептулады негіздің өзге де тұрғыдан анықтаумен байланысты мәселелері осындай ұйымға сәйкес келеді.

Өнімділік

4.24 Пайда инвестиция қайтарымдылығы немесе акцияға шаққандағы пайда сияқты өлшемдердің негізі және өнімділік шамасы ретінде жиі қолданылады. Пайда мен шығын пайдаға қатысты элементтер ретінде танылады. Элементтермен, тiкелей өлшемге қатысты пайдалар, өткiзуден тыс табыстар мен шығындар болып табылады. Демек, кейде, өткiзуден тыс табыстар мен шығын және .Пайда мен шығынды өлшеп, тану капиталдың тұжырымдамасынан және капиталды қолдау үшін ұйымның қолданатын қаржы есеп беруді жасау кезінде пайдаланылады.Бұл тұжырымдамалар келесі параграфтарда талқыланады.

4.25 Пайда мен шығынның элементтері келесідей түрде анықталады:

• табыс- бұл экономикалық пайдалардың құйылу немесе активтердiң үлкеюі немесе міндеттемелердің азаюы арқылы көрінетін капиталдың көбеюімен тығыз байланысты акционерлiк капиталдың қатысушыларының үлестеріне байланыссыз болып келеді.

• шығындар - бұл акционерлiк капитал қатысушылардың арасындағы капиталдың бастапқы азаюына, олардан үлестiрiдiң байланыспағандары экономикалық пайдалардың қайту немесе активтердiң азаюы немесе мiндеттемелердiң үлкеюi ретінде нысанда болып жататын азаюы есеп беру мерзiм iшiндегі көрінісі.

4.26 Өткiзуден тыс табыстар мен шығындарды анықтау аса маңызды сипаттамаға ие, алайда кіріс пен шығыс есептілігін тану үшін сәйкес келуі тиіс жайларды нақты анықтамайды. Бұл белгiлер келесі 4.37–4.53 параграфтарда талқыланады.

4.27 Экономикалық шешiмдердiң қабылдануы үшiн қажеттi ақпаратты қамтамасыз ету үшін кіріс пен шығыс жайлы есеп беруде пайда мен шығынның әртүрлі әдістері арқылы көрінуі мүмкін. Мысалы, белгiлi бір тәжiрибеде ұйымның күнделікті қызметiнiң процесстерiнде пайда болатын өткiзуден тыс табыстар мен шығын және олардың арасындағы айырмашылықтарды ажырата қарауға бар болатындай мәселелер тәжірибеде жиі кездеседі Бұл шектеулер тиiстi баптың көзi бойынша өндiрiліп алынады, өйткенi ұйымның қабiлеттiлiгiнiң бағасымен қоса қаржы немесе олардың баламалары болашақта құруға мәнi болады. Мысалы, ұзақ мерзiмдi инвестициямен байланысты қызметтің жиі іске асуы екі талай. Мұндай шектеуде компанияның сипаттамасы мен операциялары арасындағы шектеуді есепке алу керек. Күнделікті қызмет нәтижесінде пайда болатын ұйымның қызметі өзге ұйым үшін ерекше болуы мүмкін.

4.28 Сонымен бiрге өткiзуден тыс табыстар мен шығын және олардың әртүрлi әдiстерiмен бiрiктiру баптардың арасындағы шектеу серiктестiктiң қызметiнiң нәтижелерiнiң өлшемiнiң бiрнеше варианттарын ұсынуға мүмкiндiк бередi. Олар қамтуды дәрежелермен айырмашылығы болады. Мысалы, шығынмен пайдалы туралы ақпарат кәдiмгi қызметтен салық өндiру, пайдаға кәдiмгi қызметтен жалпы пайда, пайда салық өндiруден кейiн көрсете алады, және таза пайданы есепке алғанда да ескеріледі.