Капиталды сүйемелдеу тұжырымдамалары және пайданың анықталуы

59. Капиталдың 4.57 параграфтарда келтiрiлген тұжырымдамалары капиталдың сүйемелдеуінiң келесi тұжырымдамаларын ескертедi:

1. қаржы капиталын сүйемелдеуі. Егер таза активтер (ақшалай ) қаржы сомасы мерзiміндегі таза активтердi (ақшалай ) қаржы сомасының басында иелердiң барлық үлестiрiлулер мен жарналарды шегерімнен кейiн мерзiм басында және соңында асса алған тұжырымдама пайдасы болып есептеледi. Қаржы капиталын сүйемелдеу номиналды ақшаларда немесе тұрақты сатып алушы қабiлеттiлiгi бiрлiктерi де өлшей алады.

2. Капиталдың физикалық сүйемелдеуі. Бұл тұжырымдамаға сәйкес (қорлар немесе бұл қабiлеттiлiктiң табысы үшiн қажеттi қорлар) ұйымның (немесе операциялық қабiлеттiлiк) физикалық өнiмдiлік мерзiмі өнiмдiлiк басында барлық үлестiрiлулер және иелердiң үлестерiнiң шегермесiнен кейiн, мерзiмнiң басында және соңында алған тұжырымдама болып есептеледi.

4.60 Капитал сүйемелдеу тұжырымдамасы ұйымды капитал анықтайтын секілді қолдайды.Бағдар беретiндiгiнен, ол капитал,пайда тұжырымдамалары мен тұжырымдамалардың арасындағы қарым-қатынасты орнатады. Ол капиталға ұйымның пайдасы және оның капиталының аралығында айырмашылықтың өткiзуi үшiн алғышарт болып табылады. Активтер капиталының сүйемелдеуі үшiн қажеттi сома пайда болып есептеледі. Демек, пайда - бұл табыстан (бұл керек капиталдың сүйемелдеуін қамтамасыз ететiн түзетулер) шығындардың шегермесiнен кейiн пайда болатын қалдық шама. Егер шығындар табыстардан асса, онда айырма таза шығынды құрайды.

4.61 Физикалық капитал сүйемелдеулері тұжырымдаманы қалпына келтiргiш құнның бағасы үшiн,негiз ретiнде қабылдауды талап етедi. Қаржы капиталын сүйемелдеу тұжырымдамасы бағаның нақты негiзде қолдануын талап етпейдi. Баға негiзiнiң таңдауы, бұл тұжырымдаманың қолдануында ұйым қолдаған қаржы капиталына тәуелдi болады.

4.62 Капиталды сүйемелдеу екi тұжырымдамалардың арасында маңызды айырмашылықтар, активтер мен ұйым мiндеттемесiндегi баға өзгерiстерiнiң нәтижелерiнiң шағылысуында тұрады. Егер ол мерзiмнiң соңында капиталды алса, мерзiмнiң басында алғандай ұйым өз капиталын алады.Мерзiм капиталды сүйемелдеу үшiн кез келген сома басында аса тиiстi пайда болып табылады.

4.63 Капитал номиналының ақшаларында анықталатын қаржы капиталының сүйемелдеудiң тұжырымдамаларына сәйкес пайда мерзiмде номиналды ақша капиталының үлкеюінде болады. Табыс әдетте ұйым мерзiмнiң iшiнде концептуалды ұстап қалатын пайдалар болып табылатын активтер бағасының үлкеюi. Алайда,олар сол сияқты активтерді айырбастау операцияларында сатпайды және оны мойындай алмайды. Егер қаржы капиталының сүйемелдеу тұжырымдамасында тұрақты сатып алушылардың бірлік қабiлеттiлiгi анықталса, пайда мерзiмде инвестиция салған сатып алушының қабiлеттiлiгiнің үлкеюiн ұсынады. Пайда ортақ баға деңгейдi үлкеюдi асатын активтер бағасының үлкеюінiң бiр бөлiгi болып есептеледi. Демек,капиталдың сүйемелдеуін қамтамасыз ететiн түзету капиталдың бiр бөлiгi болып есептеледi.

4.64 Физикалық капиталды сүйемелдеудiң тұжырымдамаларына сәйкес, капитал физикалық өнiмдiлiк бiрлiктерiнде анықталады және капитал пайдасының мерзiмде үлкею болады. Ұйымның активтері мен міндеттемелеріне әсер ететін бағалардың өзгеруі ұйымның физикалық өнiмдiлiгiнiң өлшемiндегi өзгерiстерде қаралады. Демек, капиталдың пайдасынан емес бөлiгiнен құралған капиталдың сүйемелдеулерін қамтамасыз ететін түзетулер қаралады.

4.65 Әртүрлi есептiк үлгiлер әртүрлi деңгейдегі сенiмдiлiк пен лайықтылық дәрежелерiн бередi. Басқа облыстарда секілді ұйым басқармасы лайықтылықпен сенiмдiлiк арасында тепе-теңдiкті iздеуi керек. Осы құжат есептiлік үлгiлерінiң бiр қатарында қолданылады,үлгi бойынша қосып жасалған қаржылық есеп беру әзiрлеуге және ұсыныс бойынша жобаны ұсынады. Қазіргі кезде ХҚЕС-да Кеңес нақты үлгіні қолдануды ұйғармаған, бірақ, ұйым мемлекеттік валютасының құнсыздануы кезінде есеп береді. Алайда,Кеңес әлемде болып жатқан мәселелерге байланысты қайтадан өзгерістер енгізіп,қарастыра алады.

1 Бүкіл Концептуалды негіз мәтінінде, егер арнайы бөлініп көрсетілмеген болса, қаржы есептері және қаржы есебі түсінігі жалпы мақсаттар үшін жасалған қаржылық есеп-қисап түсінігін білдіреді.

2 Бүкіл Концептуалды негіз мәтінінде, егер арнайы бөлініп көрсетілмеген болса, менеджмент сөзі менеджмент және ұйымның басқару кеңесін білдіреді

3Бүкіл Концептуалды негіз мәтінінде, сапалық сипаттамалар және шектеу сөзі пайдалы ақпараттың сапалық сипаттамасын, оның шектеулерін білдіреді.

4Ақпарат толық, бейтарап және қателерден еркін болғанда ғана сенімді бола алады.

^© IFRS Foundation 25