15.4 Сот психологиялық-филологиялық зерттеу

Сот психологиялық-филологиялық зерттеу кебінде жиі адам мен азаматтың конституциялық және өзге де құкықтары мен бостаңдыктарына қарсы, бейбітшілік пен адамзаттың қауіпсіз-дігіне қарсы, мемлекеттің конституциялык құрылымының негіздері мен қауіпсіздігіне қарсы, қоғамдық қауіпсіздік пен қоғамдық тәртіпке қарсы, халықтың денсаулығына және адам-гершілікке қарсы, басқару тәртібіне қарсы қылмыстар туралы қылмыстық істер бойынша, сондай-ак ар-ождан, абырой, іскер-лік беделін қорғау туралы азаматтық істер бойынша жүргізіледі.

Сот психологиялық-филологиялық сараптаманың тякырыбы:

• синтаксистік кұрылымдардың, фразеологиялық сөз жасам-дардың, ауызша немесе жазбаша сөйлем жеке сөздерінің жал-пы бағыттылығын, мағыналық, идеялық мазмұнын;

• ауызша не жазбаша сәйлем авторының жеке ұстанымын жеткізуінің жалпы түсініктілігі, сондай-ақ халықтың әр түрлі топтарының оның мазмұнын түсіну біржақтылығы;

• жазбаша не ауызша сөйлеуде норматив емес лексика сөйлемдерінің, соңдай-ак нақты адамның беделін түсіруі неме-се тіл тигізуі мүмкін әзге де сөйлемдердің болуын;

• жазбаша немесе адамның (адамдардың) кеңіл-күйі, ерік аясына әсер етудің психологиялық аспектісін;

• адамның (адамдардың) күйіне, пікіріне, пайымдауына, мінез-кұлқына әсер етуге қабілетті ақпаратты баяндау стилін, мәнерін анықтаумен байланысты іс жағдаяттарын арнайы ғылы-ми білім негізінде анықтау болып табылады.

Сараптаманың объектілері: әр түрлі техникалық кұралдар арқылы автордың кандай да бір шындықтың нақты фактісіне субъективтік карым-қатынасын көрсететін ақпараты бар ауыз-ша және жазбаша сөйлеу, сондай-ақ сараптама тақырыбына жататын өзге де іс материаддары.

Сот психологиялық-филологиялық сараптаманың тікелей объектілері: полиграфия құралдары кітап, кітапша арқылы бей-неленген мәтіндер; БАҚ-тағы жариялымдар (талдау шолулары, мақалалар, қысқа жазбалар); нақты адамға немесе бір топ адам-ға хат, үнқағаз, плакаттар түрінде орындалған үндеулер; аудио-бейне шеберханалар, мемлекеттік, коммерциялық теледидар арналарында кәсіби немесе әуесқойлық аудио-, бейнетүсірі-лімдер жолымен орындалған аудио-, бейнежазбалар; дербес компьютерлер жадында, дискеттерде сақталған, сондай-ақ «Ин-тернет» жүйесі беттерінде ұсынылған мәтіндік файддар, олар-дың басып шығарылғандары; ауызша немесе жазбаша тіл құрал-дары — хаттар, сәз сөйлеу, аудио-, бейнежазбалармен орындал-ған нақты адамға жеке хабарлама; нақгы даулы ситуацияда та-раптардың қарсылығын тудыратын жеке сәйлем құрылымдары немесе сездері; сараптама тақырыбына жататын өзге де іс мате-риалдары..