- •Душанбе – 2009.
- •§1. Предмети њуќуќи мењнатї
- •§2. Услуби њуќуќи мењнатї
- •§3. Системаи њуќуќи мењнатї њамчун
- •§4. Таносуби њуќуќи мењнатї бо дигар соњањои муљовири њуќуќ
- •§5. Предмет, услуб ва системаи илми њуќуќи мењнатї
- •Саволу супоришњо барои худсанљї
- •Боби II. Манбаъњои њуќуќи мењнатї
- •§1. Мафњум ва хусусиятњои хоси манбаъњои
- •§2. Таснифи манбаъњои њуќуќї мењнатї
- •§3. Ќонунгузории умумї ва махсус оид ба мењнат. Ягонагї ва тафриќа дар танзими муносибатњои мењнатї
- •§4. Амали ќонунњо ва дигар санадњои меъёрии њуќуќї оид ба мењнат дар замон, макон
- •§5. Наќши фаъолияти њуќуќэзоњдињии маќомоти судї дар танзими муносибатњои мењнатї
- •Боби III. Принсипњои њуќуќи мењнатї
- •§1. Мафњум, ањамият ва таснифи принсипњои њуќуќї
- •§2. Принсипњои байнисоњавии танзими
- •§3. Таркиб ва мазмуни принсипњои асосии
- •1) Принсипи озод будани мењнат, аз љумла њуќуќ ба мењнат;
- •2) Принсипи манъи њамагуна мањдудият дар бахши мењнат;
- •3) Принсипи манъи мењнати иљборї;
- •4) Принсипи њимоя аз бекорї ва мусоидат ба шуѓлмандї;
- •6) Принсипи баробарии њуќуќу имкониятњои кормандон;
- •7) Принсипи таъмини њуќуќи кормандон ба пардохти айниваќтї ва одилонаи музди мењнат;
- •9) Принсипи таъмини њуќуќи кормандон ва корфармоён ба муттањидшавї бањри њифзи њуќуќ ва манфиатњои хеш;
- •10) Принсипи таъмини њуќуќи кормандон љињати иштирок дар идоракунии ташкилот;
- •11) Принсипи мувофиќати танзими давлатї ва шартномавии муносибатњои мењнатї ва дигар муносибатњои бо онњо алоќаманди љамъиятї;
- •12) Принсипи шарикии (њамкории) иљтимої;
- •13) Принсипи талофии зиёни ба корманд дар иртибот ба иљрои вазифањои мењнатї расонидашуда;
- •14) Принсипи муќаррар намудани кафолатњои давлатии таъмини њуќуќњои кормандон ва корфармоён ва ба амал баровардани назорату тафтиши риояи онњо;
- •15) Принсипи таъмини њуќуќи њар як шахс ба њимояи давлатии њуќуќу озодињо;
- •16) Принсипи таъмини њуќуќ ба баррасии бањсњои инфиродї ва коллективии мењнатї, инчунин ба корпартої;
- •18) Принсипи таъмини њуќуќи иттифоќњои касаба љињати ба амал баровардани назорату тафтиши риояи ќонунгузории мењнатї ва дигар санадњои меъёрии њуќуќии таљассумкунандаи меъёрњои њуќуќи мењнатї;
- •19) Принсипи таъмини њуќуќи корманд љињати дар љараёни фаъолияти мењнатї њифз намудани шарафи худ;
- •20) Принсипи таъмини њуќуќи корманд ба суѓуртаи иљтимої.
- •Боби IV. Субъектњои њуќуќи мењнатї
- •§1. Мафњуми субъектњои њуќуќї мењнатї
- •§2. Шахси воќеї њамчун субъекти њуќуќи мењнатї
- •§3. Корфармо њамчун субъекти њуќуќи мењнатї
- •§4. Коллективи мењнатї њамчун субъекти
- •§5. Маќомоти намояндагии кормандони ташкилот ва маќомоти намояндагии корфармоён њамчун субъекти њуќуќи мењнатї
- •Боби V. Муносибатњои њуќуќї дар бахши њуќуќи мењнатї
- •§ 1. Мафњум ва тавсифи умумии низоми муносибатњои њуќуќї дар соњаи њуќуќи
- •§2. Муносибати њуќуќии мењнатї ва хусусиятњои он
- •§3. Субъектњои муносибати њуќуќии мењнатї
- •§4. Мазмуни муносибати њуќуќии мењнатї
- •§5. Асосњои ба вуљуд омадан, таѓйир ёфтан ва ќатъ гаштани муносибати њуќуќии мењнатї
- •§6. Муносибатњои њуќуќии алоќаманд ба
- •2) Муносибатњои њуќуќии иљтимої-шарикї1.
- •7) Муносибатњои њуќуќї оид ба баррасии бањсњои мењнатї.
- •Боби VI. Шарикии иљтимої дар бахши мењнат
- •§1. Мафњум ва низоми шарикии иљтимої дар бахши муносибатњои мењнатї ва дигар муносибатњои љамъиятии ба онњо алоќаманд
- •§2. Намояндагии манфиатњои кормандон ва корфармоён дар бахши шарикии иљтимої
- •§3. Маќомоти шарикии иљтимої
- •§4. Шартномањои коллективї ва созишномањо
- •§5. Назорати иљрои шартномаю созишномањои
- •Накардани онњо
- •Ќисми махсус Боби VII Бозори мењнат ва танзими њуќуќии мусоидат ба шуѓлмандї ва бокортаъминкунї
- •Боби VIII Шартномаи мењнатї
- •Мафњум ва ањамияти шартномаи мењнатї.
- •Љонибњо ва тартиби умумии бастани шартномаи мењнатї.
- •Мазмуни шартномаи мењнатї.
- •Намудњои алоњидаи шартномаи мењнатї.
- •Таѓйир ёфтани шартномаи мењнатї.
- •6.Ќатъшавии шартномаи мењнатї. Муќаррароти умумї оид ба ќатъшавии шартномаи мењнатї.
- •Бекор намудани шартномаи мењнатї бо ташаббуси корманд.
- •8. Бекор намудани шартномаи мењнатї бо ташаббуси корфармо.
- •Ќатъшавии шартномаи мењнатї бинобар њолатњои ба иродаи љонибњои он вобаста набуда.
- •Ба расмият даровардани ќатъшавии шартномаи мењнатї.
- •Дафтарчаи мењнатї.
- •Боби IX
- •Мафњум ва танзими њуќуќии ваќти корї.
- •Намудњои ваќти корї. Ваќти кори мўътадил. Ваќти кори кўтоњшуда. Ваќти нопурраи кор.
- •Изофакорї.
- •Реља ва бањисобгирии ваќти корї. Мафњуми рељаи ваќти корї. Рўзи кори ба меъёр гирифтанашуда.
- •Рељаи чандирии ваќти корї. Кори бастї.
- •Таќсимоти рўзи корї ба ќисматњо. Бањисобгирии ваќти корї.
- •Боби X Ваќти дамгирї
- •Рухсатињои боподоши њарсола. Мафњум ва намудњои рухсатии боподоши њарсола. Тартиби пешкаш намудани рухсатињои боподоши њарсола.
- •Рухсатињои эъљодї ва иљтимої.
- •Рухсатињои бе подоши музди мењнат.
- •Боби XI Танзими њуќуќии музди мењнат
- •Мафњум ва усулњои танзими њуќуќии музди мењнат.
- •Низоми тарифии музди мењнат ва унсурњои он.
- •Шаклњо ва низоми музди мењнат.
- •Музди мењнат њангоми дуршавї аз шароитњои мўътадили мењнат.
- •Бамеъёргирии мењнат.
- •Боби XII Кафолатњо ва љубронпулињо
- •1. Мафњуми кафолатњо ва љубронпулињо.
- •2. Кафолатњо ва љубронпулињо њангоми фиристонидани кормандон ба сафари хизматї ва кўчидан љињати иљрои кор ба дигар мањал.
- •3. Кафолатњо ва љубронпулињо барои кормандон бинобар иљро намудани ўњдадорињои давлатї ё љамъиятї.
- •4. Кафолат ва љубронпулињо барои кормандон њангоми таъвизї тањсил ва кор.
- •5. Дигар намудњои кафолатњо ва љубронпулињо.
- •Боби XV Њифзи мењнат
- •Боби XVI Њифзи њуќуќњои мењнатии кормандон
- •Боби XVII
- •Боби XVIII Танзими байналмилалї-њуќуќии мењнат
Бамеъёргирии мењнат.
Моддаи 1091. Меъёрњои мењнат. Меъёрњои мењнат – меъёрњои коркард, ваќт, хизматрасонї, шумора, супоришњои ба меъёргирифташуда барои кормандон мутобиќи дастовардњои сатњи техникї, технология, ташкили истењсолоту мењант ва барои гурўњи алоњидаи кормандон бошад, бо дарназардошти омилњои физиологї, синну сол ва љинсият муайян карда мешаванд.
Дар шароити шакли коллективии ташкил ва пардохти музди мењнат метавонанд меъёрњои калонтар ва комплексии мењнат истифода шаванд.
Моддаи 1092. Муќаррар намудан, иваз кардан ва аз нав баррасї намудани меъёрњои мењнат. Муќаррар намудан, иваз кардан ва аз нав баррасї намудани меъёрњои мењнат аз љониби корфармо бо иштироки иттифоќњои касаба сурат мегирад.
Дар хусуси муќаррар намудан, иваз кардан ва аз нав баррасї намудани меъёрњои мењнат корманд бояд на дертар аз як моњ пештар хабардор карда шаванд.
Моддаи 1093. Муайян намудани нархномаи музди мењнати корбайъ. Нархномаи музди мењнати корбайъ вобаста ба дараљањои муќарраршудаи кор, меъёрњои тарифї (маош) ва меъёрњои иљрои кор (меъёрњои ваќт) муайян карда мешавад.
Нархномаи музди мењнати корбайъ бо роњи таќсим намудани меъёри тарифии соатбайъи (якрўзаи) ба дараљаи кори иљрошуда мувофиќ, ба меъёри коркарди соатбайъ (якрўза) ё бо роњи зарби ставкаи тарифии соатбайъи (якрўзаи) ба дараљаи кори иљрошуда мувофиќ, ба меъёри муќарраргаштаи ваќт бо соат ё рўз, муайян карда мешавад.
Моддаи 1094. Таъмини шароити мўътадил барои иљрои меъёри мењнат. Корфармо ўњдадор аст, ки барои кормандон љињати иљрои меъёрњои мењнатї шароити мўътадил фароњам намояд.
Ба шароити мўътадил дохил мешаванд:
таъмини фармоишоту њаљми корњо;
њолати коршоямии мошинњо, дастгоњњо ва дигар олотњо;
3) таъмини сариваќтии њљљатњои техникї;
4) сифати дахлдори мавод ва ашёњое, ки барои иљрои кор ва истифода зарур мебошад ва таъмини сариваќтии онњо;
5) таъминоти сариваќтии истењсолот бо ќувваи барќ, газ ва дигар сарчашмањои истифодаи барќї;
6) шароити бехатар ва солими мењнат (риояи ќоида ва меъёрњои техникаи бехатарї, равшании зарурї, гармї, шамолдињї, бартараф кардани оќибати садоњои зараровар, нурафканї, ларзиш ва дигар омилњое, ки ба саломатии корманд таъсири манфї мерасонанд.
Боби XII Кафолатњо ва љубронпулињо
Мафњуми кафолатњо ва љубронпулињо.
Кафолатњо ва љубронпулињо њангоми фиристонидани кормандон ба сафари хизматї ва кўчидан љињати иљрои кор ба дигар мањал.
Кафолатњо ва љубронпулињо барои кормандон бинобар иљро намудани ўњдадорињои давлатї ё љамъиятї.
Кафолат ва љубронпулињо барои кормандон њангоми таъвизї тањсил ва кор.
Дигар намудњои кафолатњо ва љубронпулињо.
1. Мафњуми кафолатњо ва љубронпулињо.
Кафолат ин воситањо, тарзњо ва шартњое, мебошад, ки бо ёрии онњо баамалбарории њуќуќи кормандон дар соњаи муносибатњои иљтимої-мењнатї таъмин карда мешавад. Он метавонад дорои хислати ѓайримоддї (мисол, нигоњ доштани љойи кор, вазифа, пешнињоди дигар кор) ва моддї (нигоњ доштани музди миёнаи мењнат дар ваќти рухсати барои тањсил, рухсатии њарсола, сафари хизматї) бошад. Ба сифати кафолат аксаран пардохт ва иловапулии кафолатї баромад менамояд. Пардохтњои кафолатї чунин пардохтњое мебошанд, ки ба кормандон бо сабабњои узрнок дар ваќти воќеиан иљро накардани ўњдадорињои мењнатї дода мешавад. Онњо аз рўи ќоидањои умумї музди мењнати кормандро иваз менамоянд. Иловапулињои кафолатї замнамои бар музди мењнат аст. Маќсад аз муќаррар намудани пардохт ва иловапулии кафолатї роњ надодан ба пастравии даромади корманд дар ваќти озод будани ў аз вазифањои мењнатї мебошад. Фарќи он аз музди мењнат дар он аст, ки музди мењнат дар натиљаи мењнат дода мешавад, пардохтњои кафолатї бошад на барои мењнат ва на барои натиљаи он балки барои пардохти кафолатии дар њолатњои бо ќонунгузори муќарраршуда аст3.
Њамаи пардохтњои кафолатиро ба намудњои зерин људо намудан мункин аст:
- аз истењсолот ва ё амали корфармо вобастабуда (пардохти мувваќатан боз доштани истењсолот бо гуноњи корфармо, пардохти ваќти прогули маљбурї њангоми ѓайриќонуни озод намудан аз кор, пасобияи истироњатї њангоми аз кор озоднамої);
- таъминнамояндаи њуќуќи корманд ба рухсатии пардохтшаванда (мењнатї, таълимї, иљтимої);
- иловапулињои кафолатї: ба ноболиѓон барои ваќти кори кутоњкардашуда, барои намудњои алоњидаи танафусњо, њангоми гузаронидан ба кори дигари сабуктар(музи камтари мењнат);
-навобаста ба истењсолот, аммо барои давлат ва љаъмият зарур (иљрои вазифаи давлатї, иштирок дар музокироти колективї, гузаштани сбори њарбї в.ѓ.).
Љубронпулї ин пардохти пулї барои љуброни харољоти корманд бинобар иљрои ўњдадорињои мењнатї ва ё дигар ўњдадорињои бо ќонунгузори пешбинишуда мебошад. Харољоти аз љониби корманд кардашуда њангоми иљрои вазифањои мењнатї бояд дар намуди пардохти пулї љуброн гардад.
Ќонунгузорї бар баъзе маврид ба корманд якљоя пешнињод намудани њам пардохти кафолатї ва њам љубронпулиро муќаррар менамояд. Масалан, дар њолати додани хун ва компанентњои он.