4.4 Өрт сөндірудің автоматты құралдары

Өрт сөндіру — күштің және құралдардың әсер ету процесі, сондай-ақ өртті жою үшін әдістер мен амалдарды қолдану.

Өрт сөндірудің автоматты қондырғылары

Өрт сөндірудің автоматты қондырғысы (ӨСАҚ) — қорғалатын аумақта бақылайтын фактормен (факторлармен) өрт деңгейлі мәндердің асып кеткенде автоматты түрде іске қосылатын өрт сөндіргіш қондырғы.

Автоматты қондырғылар спринклерлі және дренчерлі деп бөлінеді.

Өрт сөндірудің спринклерлі жүйесі – бұл от сөндіретін құраммен үнемі толтырылатын құбырлар жүйесі. Құбырлар арнайы саптамамен жабдықталады – спринклерлермен. Спринклерлер өзімен тез балқитын қосылыс немесе шыны колба түріндегі құлпы бар саптама-бүріккішті білдіреді. Жанудың бастапқы деңгейінде табалдырықтық температураның әрекеті кезінде жану ошағына өрт сөндіргіш құрамды беруді қамтамасыз ете отырып құлыптар ашылады.

Өрт сөндірудің дренчерлік жүйесі спринклерлі жүйеден айырмашылығы, мұнда толтырылмаған (құрғақ) құбырлар қолданылады. Дренчерные насадки не имеют замков. Өрт сөндіргіш құрамның беруі автоматты өрт сигнализациядан сигнал түскен кезде немесе қолмен қосқанда басталады.

Автоматты қондырғылардың айырмалық ерекшелігі автоматты өрт сигнализация функцияларын орындау болып табылады. Осында өрт сөндірудің барлық автоматты қондырғылары (спринклерліден басқа) қолмен және автоматты әдіспен іске қосылуы мүмкін. Өрт сөндірудің спринклерлі қондырғылары тек автоматты түрде іске қосылады. 

Бастапқы құралдармен өртті жою мүмкін емес болса, сондай-ақ қызмет көрсететін қызметкерлер қорғалатын ғимараттарда және құрылыстарда тәулік бойы болмаған жағдайында, ғимараттар және құрылыстар автоматты қондырғылармен жабдықталу керек.

Өрт сөндірудің автоматты қондырғылары келесі мақсаттардың біреуіне немесе бірнешеуіне жетуді қамтамасыз ету керек:

- бөлмеде (ғимаратта) өрттің қауіпті факторларының сын мәндері пайда болмағанша өртті жою;

- бөлмеде (ғимаратта) құрылыс конструкцияның от тұрақтылығы шегіне дейін жетпегенше өртті жою;

- бөлмеде (ғимаратта) қорғалатын мүлікке максималды мүмкін зақым келмегенше өртті жою;

- бөлмеде (ғимаратта) технологиялық қондырғылардың бұзылу қаупі келмегенше өртті жою.

Өрт сөндіретін автоматты қондырғының типі, от сөндіретін заттың түрі және оны өрт ошағына беру әдісі жанғыш материалдың түрінен, ғимараттың аумақтық-жоспарлық шешімдерінен, қоршаған ортаның құрылысынан және параметрлерінен тәуелді.

Өрт ошақтары шынайы жағдайларда диспергирленген және көбікті өрт сөндіргіш заттарды жеткізу қиын болатын жерлерде пайда болуы мүмкін, олар көптеген «көлеңкелі зоналарды» қалыптастыра өрт сөндірудің стационарлы қондырғыларымен беріледі. Сол себептен өрт сөндірудің стационарлы қондырғылары өрт тек оқшаулауын қамтамасыз етеді. Одан басқа, әрекет принципі бойынша қондырғылар тізімі өртті оқшаулау үшін арналған. Оларға автоматты отты бөгейтін сұқпалар мен есіктер, су шымылдықтары және т.б. Баяндалғанмен байланысты өрт сөндірудің автоматты қондырғыларын қолдану оқшауланған өртті жою шарасына өрт күзетінің немесе ерікті құрамалардың жедел бөлімшелердің міндетті қатысуын талап етеді.

Өрт сөндірудің ең қолжетімді және кең таралған құралы кәдімгі су болып табылады. Бірақ өрт сөндірген кезде құйылатын судың көлемі өрттен кем емес зақым келтіреді; сонымен бірге су одан да үлкен өрттің шапшаңдағышы болатын заттар бар немесе оның қолдануы тиімді емес. Сулы өрт сөндірудің түрі ретінде ұсақдисперсиялық су үлкен таралу алды. Кейбір жағдайларда ол қымбат газдық өрт сөндіруді ауыстыра алады. Берілген қондырғыларда су арнайы саптама арқылы сулы тұманға айналады, ол қорғалатын бөлменің көлемін толтырады және құрылғыға, жиһазға және адамға зақым келтірмей жану ошағына тиімді әсер етеді. Осындай соңғы өңдірулердің бірі – хладондық жүйелерге балама болатын жіңішке шашырайтын сумен өрт сөндіретін модульді қондырғы. Өндірушілер есептеу мен эксперимент жолымен судың және газ ығыстырушылардың тиімді пропорцияларына жетті, бұл сөндіру үшін тиімді болатын сулы тұман бөлшектерінің қажет өлшемін жасауға мүмкіндік берді. Орнату үшін өрт қауіпсіздігінің сертификаты алынды, және құрылғы барлық Ресейлік нормативтік құжаттарға толығымен сәйкес келеді.

Көбікті өрт сөндіру мұнай табатын және мұнай қайта өндіретін салаларда көп таралды, сондай-ақ әр түрлі мұнай өнімдерінің қоймаларында таралды. Көбіктің міндетін анықтайтын химиялық құрамынан тәуелді, ол әрқашанда зиянсыз болмайды, және осындай көбіктің канализацияға төгілуі мүмкін емес. Өрттен кейінгі қалдықтарды кәдеге жарату қажет, бұл оның кең таралуын және жаппай қолданылуын қиындатады. Бірақ соңғы жылдары көбіктің қалалық жағдайларда өрт сөндіру үшін қолданылатын концентраттары пайда болды, мысалы көліктік туннельдерде; оларды канализацияға төгуге болады (кәдеге жарату)

Жоғары бағасына қарамастан кез келген өндірістік және техникалық міндеті бар бөлмелер үшін өрт сөндірген кездегі ең аз зақым келтіретін өрт сөндіру жүйелерінде қолдану үшін айырықша тиімді газды өрт сөндірудің автоматты қондырғылары болып табылады (ГӨСА). Газдың саңылаулар арқылы ең қолжетімсіз жерлерге кіру және жану ошағына тиімді әсер ететін бірегей қабілеті адам әрекетінің барлық облыстарында газды өрт сөндірудің автоматты қондырғыларында от сөндіретін газдарды қолдану кезінде кең таралды.

Газдар құрамы бойынша адам денсаулығына зиянсыз, шартты зиянды (өрт кезінде қорғалатын бөлмеден оттекті шығарады) және зиянды болады. Зиянсыз газдарды өрттен кейін бөлмеден жалпыауыстырмалы вентиляция арқылы жоюға болады, шартты зиянды және зиянды газдар арнайы түтін жоятын жеке жүйелер арқылы жойылу керек.

Газды өрт сөндірудің электрлік бөлігі қойылған тапсырмалардан тәуелді ақпаратты мамандандырылған диспетчерлік пультке шығарумен газдық өрт сөндірудің автономды автоматты қондырғыларда құрылуы мүмкін. Как правило, это выгодно, если имеется не более трех-четырех направлений газового пожаротушения.

Сщңғы жылдары ұнтақты өрт сөндіру ашық отқа әсер еткенде өзінің қолжетімділігі мен тиімділігінің арқасында едәуір кең таралым алды.

Автоматты ұнтақты өрт сөндірудің қондырғылары автоматты газдық өрт сөндіруге ұқсас құрылады, дәл сондай нормалар мен ережелерге сай. Автоматты ұнтақты өрт сөндіру қондырғылары өрттің А, В, С класстарын және өнеркәсіптік, қомалық, тұрғын, саудалық, әкімшілік бөлмелерде, гараждарда және басқа объекттерде 1000 В дейін кернеу астындағы электр қондырғылардың өрттерін сөндіру және оқшаулау үшін арналған. Моульдің іске қосылуы кезінде сыртқа шығарылатын ұнтақ киімге және адам денесіне зиянды ықпал етпейді, мүліктің бүлінуіне әкеліп соқпайды және сүртіп тазалаумен, шаңсорғышпен немесе сумен оңай жойылады.