6.3.2 Ауылшаруашылығы алқаптары топырағының техногендік деградациясының мониторингі

Топырақтың антропогендік бұзылуына әкеліп соқтыратын түрінің бірі-ол техногенді бұзылулар.Мұнай, газ және басқа да кен орындарын іздестіруде, транспорттық ластанулар жүргізуде, мұнай және газ құбырлары, электр байланыс жүйелерін жүргізуде шахталар және тұрғын үй салуды және басқа да антропогендік әсерлер пайда болады.Бұнда топырақтың беткі қабаты ғана емес, оның беткі горизонттары да бұзылады.Ашық тау кен жұмыстарын жүргізу кезінде пайдалы қазбаларды қайта өңдеу кезінде, жер асты жұмыстарын жүргізуде және сызықтық ғимараттар салу кезінде топырақтың беткі қабатында карьерлік ойыстар немесе шұңқырлар, топырақ үгінділері пайда болады.Бұзылған жердің контурлары топырақ қабаттарының бұзылу деңгейін көрсетіп топографиялық негізге түсіріледі.Бұзылу төрт деңгейден тұрады:

1. Әлсіз бұзылу-бұзылу тереңдігі 5см дейін;

2. Орта бұзылу- бұзылу тереңдігі 6см-10см аралығында;

3. Жоғарғы бұзылу-бұзылу тереңдігі 11-15см аралығында;

4. Өте жоғары бұзылу-бұзылу тереңдігі 15см жоғары.

6.3.3. Топырақтың мұнай өнімдерімен ластануының мониторингі

Мұнай өндіру орындарында, оны мұнай құбырлары бойынша тасымалдауда және апаттық жағдайларда топырақ өзіне мұнайды тез сіңіріп алады.Сол сіңіру қабатының тереңдігіне қарай төрт ластану дәредесіне бөлінеді:

1. Әлсіз ластану- топырақтың мұнаймен сіңірілген қабаты 10см-ге дейін;

2. Әлсіз орташа ластану- топырақтың мұнаймен сіңірілген қабаты 10-20см-ге дейін;

3. Орташа ластану- топырақтың мұнаймен сіңірілген қабаты 20-30см-ге дейін;

4. Қатты ластану - топырақтың мұнаймен сіңірілген қабаты 30см-ден жоғары.

Далалық зерттеу материалдары бойынша жайылымдық және техногендік бұзылулардың картасы дайындалады, бұзылу түрлері бойынша аудандарын есептеу ведомосі құрастырылады.

6.3.4. Ауылшаруашылығы алқаптары топырағының пестицидтер және гербицидтермен ластануының мониторингі

Ауыл шаруашылығы өндірісінде зиянды өсімдіктермен күресу шаралары жүргізіледі.Олар агротехникалық, биологиялық және химиялық шаралар.Зиянды өсімдіктермен күресуде химиялық заттардың гербицидтермен пестицидтердің көмегімен іске асырылады.Гербицидтер және пестицидтер топыраққа әртүрлі ластану көздерінен енгізіледі.

-Жауын-шашын, суармалы және ағынды сулармен;

-Ауылшаруашылығы дақылдарын егудің алдында және егу кезінде, егу соңында пайда болады.

-Ауыл шаруашылық авиацияның көмегімен танаптарды өңдеу нәтижесінде пайда болады.

Гербицидтер мен пестицидтерді көп мөлшерде пайдалануда, оның әсері қоршаған ортаға, соның ішінде топыраққа және өсімдіктерге тигізеді.Гербицидтер және пестицидтердің жинақталуы және таралуы топырақтың механикалық құрамын, қоспалардың реакциясына, органикалық заттардың мөлшеріне және температураға, топырақ ылғалдылығына байланысты болады.Гербицидтер және пестицидтермен ластану ауылшаруашылығы жерлерінде көп кездеседі.Бұны бақылау үшін суарылатын және суарылмайтын егістік алқаптарында топырақтың механикалық құрамы, топырақ қоспасының (рН) реакциясы анықталады.Бақылау соңында топырақтың пестицидтермен гербицидтердің ластану картограммалары түзіледі және оларға қысқаша сипаттама беріледі.