10.Ғимараттар мен құрылғыларды мердігерлік және шаруашылық әдістермен салу есебі. Тәжірибелік жұмыс №3

Тақырыпқа байланысты есеп шығару.

Төменде келтірілген бухгалтерлік өткізбе бойынша шаруашылық операцияларының мазмұнын құрыңыз:

№	Операциялар мазмұны	Сомасы, тг	Дт	Кт
1		1 200 00	7410	2413
2		200 000	2423	2413
3		75 000	2417	1250
4		7 000	7450	2413
5		45 000	2413	6280

Төменде келтірілген шаруашылық операцияларына шоттар байланысын құрыңыз.

№	Операциялар мазмұны	Сомасы, тг	Дт	Кт
1	Есеп беруге тиісті сомалар есебінен материалдар алынды	5 600
2	Шикізат пен материалдар босатылды: негізгі өндіріске	30 000
3	Өткізілген материалдардың нақты өзіндік құны есептен шығарылды	45 000
4	Өткізілген материалдар үшін сатып алушыға шот-фактура ұсынылды	65 000
5	Оның ішінде ҚҚС сомасы көрсетілді	?
6	Сатып алушылар есеп айырысты	?

2. Көшірме құралы 5000 көшірме басып шығаруға мүмкіншілігі бар. Оның бастапқы құны 120 000 теңге, жойылу құны 1000 теңге. 2011 жылдың тамыз айында 75 көшірме, қыркүйекте – 82 көшірме басып шығарды. Өндірістік әдісті пайдаланып құралдың амортизация сомасын есептеңіз.

Шешім-

120000-1000-119000 тенге

119000/5000-23.8

Тамыз айы 75*23.8-1785

қыркүйекте – 82*23.8-1951.6

11.Негізгі құралдардың тозу есебі.

Негізгі құралдарды жөндеу түрлері, орындау әдістері және есебі. Тәжірибелік жұмыс №4

НҚ өндіріс процесіне ұзақ уақыт бойы қатыса отырып біртіндеп тозады, яғни физикалық күштердің техникалық және экономикалық факторлардың әсерінен өз қасиеттерін жоғарлатады және жарамсыз күй кешеді.

Тозу бұл физикалық және моральдық сипаттамаларын жоғарлату процесі. НҚ-ң физикалық тозуы – олар пайдаланылған кезде жабдықтың бөлшектерімен тетіктерінің, үйлер мен ғимараттардың, құрылымдық элементтерінің механикалық тозуына байланысты, темірдің тот басуына, ескіруіне, иірілуіне әкеп соқтыратын табиғи-климаттық жағдайлардың әсерінен басталады. Нәтижесінде НҚ құнының бөлігі жоғалады.

НҚ-ң моральдық тозуы – техникалық прогреспен, өндіріс әдістерінің жетілуімен және жаңаруымыен байланысты.

НҚ-ы моральдық жағынан тоздыратын факторлар:

1. Өндірістегі құралдар мен жабдықтардың жаңаруы

2. Технологиялық процестің жіктелуі

3. Шығарылатн өнім номенклатурасының жаңаруы мен өзгеруі

4. Тауар өндіруге рналған машиналар мен жабдықтардың санын азайтуды субьектіден талап ететін кейбір тауарларға сұраныстың азаюы

5. Жұмыс күшінің, білікті қызметкерлердің еңбек пен қызметкерлердің еңбек пен қамтылуындағы, өндірістің географиялық орналасуындағы өзгерістер.

6. Өнеркәсіптің өңдеуші салаларындағы шикізат құрамының жиынтығындағы өзгеріс.

Моральдық жағынан тозуды болдырмас үшін НҚ обьектілерін қайта құрады және жаңғыртады. Мұражай және қыл қалам құндылықтарынан, кітаптардан, фундаменталды кітапханалардан, фильмдер қорынан, сәулет пен өнердің ескерткіші болып табылатын үйлер мен ғимараттардан басқа НҚ-ң барлығы моральды тозуға бейім.

НҚ-ң амортизациясы.

Амортизация – бұл тозудың құндық белгісі. Бұл НҚ-ң аммортизациялық құнын тозу шамасына қарай оның көмегімен өндірілетін еңбек өнімімен шығындарына қосылатын аммортизациялық аударымдар арнайы ақша қаражаттарын пайдалану немесе НҚ-ң жай және кеңейтілген өндірісіне айналдырудың обьективтік процесі.

Аммортизациялық құн дегеніміз – бастапқы құн мен жою құнының арасындағы айырмашылық. Ол НҚ келіп түскен кезде қосалқы бөлшектердің, сынықтардың қызмет мерзімінің соңнда қалыптасқан қалдықтардың болжамдық құны ретінде анықталады.

Амортизациялық аударымдар – амортизациялық нормалар бойынша жасалады.

Амортизация нормасы – бұл амортизациялық аударымдардың жылдық сомасының НҚ-ң жылдық орташа құнына қатынасы.

Амортизацияны есептеу үшін мынадай әдістер қолданылады:

1. құнды біркелкі есептен шығару әдісі

2. Өндірістік әдіс

3. Кумулятивтік әдіс

4. Кемімелі қалдық

Мына НҚ-ға амортизациялық аударымдар есептелінбейді: өнім беретін малдар, өгіздер, буйволдар, бұғылар, жер, кітапхана қорлары, мұражай және қылқалам құндылықтары, сәулет пен өнердің ескерткіштері, жалпы пайдаланудағы автомобиль жолдары.

Құнды біркелкі есептен шығару әдісі:

1. Бастапқы құн- жою құны/ пайдалану мерзімі.

Станоктың құны 240 000 мың теңге. Болжамды жоюю құны 4000 тг, пайдалану мерізімі 10 жыл. Табу керек 1 айлық амортизация сомасын біркелкі есептен шығару әдіс бойынша анықта.

240 000-4000/10= 23600/12= 1966.1

2. Мерей компаниясы Авто Меркур фирмасынан жеңіл автокөлікті 1 100 000 тг сатып алды. ҚҚС сомасы ішінде, пайдалану мерзімі 10 жыл, жою құны 3 900 тг. Табу керек 1 айлық амортизация сомасын біркелкі есептен шығару әдіс бойынша анықта.

1. 100 000- 39000/10=109610/12=9134.1

4.Өндірістік әдіс(амортизацияны орындалған жұмыстардың көлеміне үйлесімді есептеу)- амортизация объектіні пайдалану мен объектіні пайдалану мен уақыт бөлігінін нәтижесі ғана болып табылады деген негіздеме оны есептеген кезде ешқандай рөл атқармайды. К/ода өндірілетін өнім жумыс қызмет бірлігінін құны онын көмегімен осы өнімдер жумыстар мен қызметтер ондірілген НҚ объектілердін құнын өзіне бірдей мөлшерде сініреді

Көшірме құралы 5000 көшірме басып шығаруға мүмкіншілігі бар. Оның бастапқы құны 120 000 теңге, жойылу құны 1000 теңге. 2011 жылдың тамыз айында 75 көшірме, қыркүйекте – 82 көшірме басып шығарды. Өндірістік әдісті пайдаланып құралдың амортизация сомасын есептеңіз.

Шешім-120000-1000-119000 тенге

119000/5000-23.8

Тамыз айы 75*23.8-1785

қыркүйекте – 82*23.8-1951.6

1. Біркелкі есептен шығару әдісі – объектінің амортизациялық құны ай сайын бірдей сомамен есептен шығарылады

Бастапқы құн – Жойылу құны / Пайдалы мерзімі

Есеп №1:

«Әлішер» АҚ-ы АҚ «Дәулет» - тен құны 350,000 тг тұратын станок сатып алды (оның ішінде ҚҚС сомасы).

Болжамды жойылу құны – 10,000 тг

Қызмет ету мерзімі – 40 жыл

Ал 15 жылдан кейін шаруашылық қызметінің өзгеруіне байланысты қызмет мерзімі 10 жыл болып өзгерді.

Жойылу құны – 20,000 тг

Орындау керек:

1. 1 айлық амортизация сомасын біркелкі есептен шығару әдісімен анықтау.

2. орындаған операция бойынша бухгалтерлік өткізбе құрастыр.

Шешуі:

	Дт	Кт	Сома	Тип
1	2410	3310	350,000	III
2	1420	3310	42,000	III
3	7210	2420	13,200 1,100	I
4	3310	1030	392,000	IV
5	1350	6210	20,000	III

2. Өндірістік әдіс – амортизация объектісі пайдалану мен уақыт бөлігінің нәтижесі ғана болып табылады деген негіздеме оны есептеген кезде ешқандай роль атқармайды. Бұл әдісті пайдалану мерзімінің көбіне техникалық көрсеткіштеріне немесе субъектінің шаруашылық қызметінің өзгеруіне байланысты шектелуі кезінде пайдаланылады.

Есеп № 2:

Құны 240,000 тг болатын станок 6000 бұйымды өңдеуге қабілетті,

Жойылу құны – 18,00 тг

2009 жылы мамыр айында станок 65 бұйым өндірді.

Маусым айында 92 бұйым, шілдеде 88 бұйым өндірді.

Орындау керек:

Өндірістік әдіс бойынша амортизация сомасын есептеңіз.

Шешуі:

1. 37 * 65 = 2405

2. 37 * 92 = 3404

3. 37 * 88 = 3256

2. Кумулятивті әдіс – есептеу коэффициентін анықтаудан тұрады. Коэффициенттің бөлімі ұтымды қызмет мерзімі жылдарының сомасына тең. Алымы қалған санның қызмет мерзімінің соңына дейін керісінше тәртіппен анықталады. Пайдаланудың алғашқы жылдарындағы амортизация сомасы одан кейінгі жылдарға қарағанда едәуір жоғары болады.

Есеп №3:

Алынған өндіріс құралының қызмет мерзімі – 6 жыл

Бастапқы құны – 240 000 тг

Жойылу құны – 18 000 тг

Орындау керек:

1. Кумулятивті әдіс бойынша өндіріс құралының амортизация сомасын есептеңіз.

Шешуі:

1. кумулятивті сан:

1+2+3+4+5+6= 21 к.с.

2. к.с.

240,000 тг – 18,000 тг = 222,000 тг (амортизациялық құн)

Жыл	Кумулятивті сан	Амортизация сомасы	1жыл амортизация сомасы	Айға шаққанда
1	1	6/21	222,000*6/21=63429	5286
2	3	5/21	52858	4405
3	6	4/21	42286	3524
4	10	3/21	31714	2643
5	15	2/21	21143	1762
6	21	1/21	10571	881

2. Кемімелі қалдық әдісі – амортизацияны есептеу бастапқы құнынан емес, баланстық құнынан жүргізілуге тиістілігін білдіреді. Амортизацияны есептен шығарған кезде, соңғы жылды қоспағанда, жойылу құны ескерілмейді. Мұндайда амортизация сомасы қалдық құнының жойылу құнына дейінгі кеткен кемітілуі үшін ішкі қажеттілікпен шектеулі болады.

Есеп №4:

Станоктың бастапқы құны – 260,000 тг

Жойылу құны – 80,000 тг

Пайдалану мерзімі – 5 жыл

Орындау керек:

1. амортизация нормасын анықтау

2. кемімелі қалдақ әдісі бойынша амортизация сомасын есепте

Шешуі:

260,000 тг- 80,000 тг = 180,000 тг / 5 = 36,000тг

180,000 – 100%

36,000 - Х%

Х =

Жыл	Объектінің құны (баст,соңғы)	Амортизация нормасы	Жыл ішіндегі амортизация сомасы	Айға шаққанда
1	260,000	20%	52,000	4333
2	208,000	20%	41,600	3467
3	166,400	20%	33,280	2774
4	133,120	20%	26,624	2219
5	106,496	20%	21,299	1775