67.Турөнімнің бағасының қалыптасу саясаты.

Туристік азық-түліктердің өзіндік құнына қосылатын шығын құрамы ҚЕХС №2 «Тауарлы-материалдық қор есебі» және оған әдістемелік ұсыныспен реттемеленеді. Осы құжаттарға сәйкес туристік азық-түліктердің құны табиғи ресурстар, шикізат, материалдар, отын, энергия, негізгі құрал, еңбек ресурстары, сондай-ақ басқа шығындардың өндірістік процесінде пайдалану бағаларының құнын білдіреді.

Туристік азық-түліктердің өндірістік өзіндік құнына тікелей және жанамаға бөлінген шығындар қосылады.

Тікелей шығындар- бұл туристік азық-түліктердің өзіндік құнына тікелей қосылуы мүмкін шығындар (туристік азық-түліктердің өндіру және өткізумен байланысты қызметкерлердің еңбекақысы, аударым және әдеттегінше шығын элементтерінің қимасында (в разрезе)) ескеріледі.

Жанама шығындар- бұл туристік азық-түліктердің өзіндік құнына оның бөлінуі бойынша қосылатын шығындар (халықаралық телефонмен сөйлесу шығындары, Интернетке кіргізудің қызмет көрсету төлемі, жарнамалық (каталогтар) және сувенирлік өнімдерді дайындау, жалдық ақы). Өндірістегі процестегі қызметтік рөлі бойынша айрықшаланатын олар кешенді баптарды (бірнеше экономикалық элементтерді қосып) қалыптастырады.

Туристтік азық-түліктерді өндіру шығындарын топтастыру экономикалық мазмұнына және ҚЕХС 2 «Тауарлы-материалдық қор есебі» мен оған әдістемелік ұсынысқа сәйкес жүзеге асырылады:

а) экономикалық элементтермен:

• материалдық шығындар;

• еңбекақы шығындары;

• аударым;

• құралдардың тозуы;

• басқадай шығындар,

ә) шығын баптары бойынша:

• материалдар;

• еңбекақы;

• аударым;

• үстеме шығындар.

68.Турөнімінің өзіндік құнының шығындар құрамы және калькуляциялау

Туристік азық-түліктерді өндірудің шығын есебіне 8110«Негізгі өндіріс», 8310«Қосалқы өндіріс» калькуляциялық шоттар, 84110«Үстеме шығындар» жинау-бөлу шоты және «Алдағы кезең шығындары» 1610 бөлімше шоты пайдаланылады. Дебет бойынша бұл шоттармен бір элементті шоттарға алдын ала жиналған шығындар ескеріледі, ал кредит бойынша есептен шығарылады. 8110,8310,8410 шоттардың сальдосы жоқ және айдың бітуі бойынща бұл шоттарға дебет бойынша жиналған шығындар шығындар «Өткізілген өнімдердің (жұмыс, қызмет) өзіндік құны» 7010 шот дебетінде есептен шығарылады.

ҚЕХС 2 «Тауарлы-материалдық қор есебі» және оған әдістемелік ұсынысқа сәйкес туристік азық-түліктердің өзіндік құнына мыналар қосылады:

1) туристік субъектілерді туристік азық-түлікті қалыптастыратын жұмысшы күшімен (қызметкермен) қамтамасыз ету шығындары;

2) аударым (әлеуметтік салық);

3) көлік шығындары: тасымалдап қызмет көрсетулер (әуе, темір жолдары, су жолы);

4) туристік фирмалардың асырау, қызмет ету және басқару шығындары;

5) жаңа туристік азық-түлікті әзірлеу және игеру шығындары;

6) турды жүзеге асыру бойынша қызмет көрсеткені үшін басқа жақтағы субъектілерге (тұлғаларға) төлемақылар;

7) контрагенттерге комиссиялық сыйақы;

8) басқадай шығындар мен төлемдер.

Еңбекақы бойынша есеп айырысу есебі. Еңбекақы шығыны нормаланбайды және туристік кәсіпорындарда қабылданған есептік саясаттың тәртібіне сәйкес әрекет ететін туристік азық-түліктердің өзіндік құнына қосылады.

Туристік субъектілер еңбекақының формасын, жүйесін және мөлшерін ҚРЗ №493-1 «Қазақстан Республикасында еңбек туралы» ҚР Заңына, еңбекақының формасы (мерзімдік және кесімді) мен жүйесі (жай мерзімді, мерзімдік-сыйлықақылы, тікелей кесімдіақы, кесімді-сыйлықақылы, ілгері-кесімдіақы, жанамалы кесімдіақы, аккордтық) белгіленген Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігінің 12.05.2000ж. №111-п. Бұйрығымен бекітілген Қазақстан Республикасы Үкіметінің 29.12.2000ж. №1942 «Қызметкерлердің орташа еңбекақысын есептеу тәртібі туралы нұсқау» және «ҚР еңбек мәселесі бойынша әдістемелік ұсыныстар>» қаулысына сәйкес дербес белгілейді.

Туристік субъектілерді жұмысшы күшімен (қызметкермен) қамтамасыз ету шығыны мына жазу бойынша бухгалтерлік есепте көрініс табады:

8112«Өндіріс жұмысшыларына еңбекақы» шот дебеті

3350«Еңбекақы бойынша қызметкерлермен есеп айырысу» шот кредиті 60000.

Аударым (әлеуметтік салық) Қазақстан Республикасы азаматтарының, сондай-ақ шетелдік азаматтардың және Қазақстанда тұрақты тіршілік ететін азаматтығы жоқ тұлғалардың еңбекақы қорынан Қазақстан Республикасы «Салықтар және бюджетке міндетті басқа төлемдер туралы» кодексіне сәйкес жүзеге асырылады.

Еңбекақы қорынан аудару (әлеуметтік салық) сомасына бухгалтерлік есепте мына жазулар жазылады:

8113,8313,8413«Еңбекақыдан аудару» шоттар дебеті

«Әлеуметтік салық» шот кредиті.

Қазақстан Республикасында жинақтаушы зейнетақы жарнасын төлеу 20.06.97ж. №136-1 «Қазақстан Республикасында зейнетақымен қамтамасыз ету туралы» Заңмен, ҚР Үкіметінің 16.09.97ж. №1342 «Зейнетақы төлеу бойынша Мемлекеттік орталыққа Қазақстан Республикасы азаматтарына Әлеуметтік жеке код иемдену тәртібін бекіту туралы» қаулысымен, ҚР Үкіметінің 15.03.99ж. №245 «Жинақтаушы зейнетақы қорына міндетті зейнетақы жарнасын ұстау және аудару Ережесін бекіту туралы» қаулысымен және қызметкерлердің еңбекақысының басқа да нормативті құжаттарымен реттеледі.

Мұнда мына жазулар жазылады:

3430«Еңбекақы бойынша қызметкермен есеп айырысу» шот дебеті

3220«Жинақтаушы зейнетақы қоры бойынша есеп айырысу» шот кредиті 6000.

Негізгі құралдар амортизациясына байланысты шығындар туристік фирмалардағы есептік саясатқа қабылданған әдістермен анықталып, көрініс табады:

7210«Жалпы және әкімшілік шығындар», 7110«Өнімді өткізу шығындары», 8415«Негізгі құралдардың тозуы және материалдық емес активтердің амортизациясы» шоттар дебеті

2421-2429«Негізгі құралдардың тозуы» шот кредиті 1820.

Жалпы шаруашылықтың шығындарына келсек, туристік азық-түліктердің өзіндік құнындағы субъектілерге қосылмай, қорытынды табысты кеміту есебінен орны толтырылатын кезең шығындары (есептік кезеңге көшірілетін шығындар) ретінде танылады. Олар өндіріс көлеміне тәуелді емес және нақты туристік өнім түрлерімен байланысты жоқ тұрақты шығындар ретінде анықталады.

• Көлік шығындары: тасымалдаушының (көшірушінің) қызмет

көрсетулері (әуе, темір жолдары, су, ауа жолдары және т.б. төленген комиссиялық сыйақыны қосқандағы турға қосылатын жол құжаттары) мұнда мындай жазу жүзеге асырылады:

а) алынған жол құжаттарының сомасына (комиссиялық сыйақыны қосқанда):

8418«Басқадай» үстеме шығындар шот дебеті

4110«Төленуге тиісті шоттар», 4240«Басқадай кредиторлық берешек» шоттар кредиті 459000,

ә) жол құжаттарының төлемақысы:

4110«Төленуге тиісті шоттар» шот дебеті

1030«Ағымдық шоттағы ақш», 1010«Кассадағы ұлттық валюта түріндегі қолма-қол ақшалар», 1060«Чек кітапшасындағы ақша», 1251«Есеп беретін адамдармен есеп айырысу» шоттар кредиті 459000.