57.Экономикалық ақпарат жүйесіндегі қаржылық есеп берудің мағынасы. Ұйымның баланс кұруы

ХҚЕС бойынша есеп беру формасы қарастырылмаған, бірақ қаржылық есептілікте көрсетілетін көрсеткіштердің ең аз деген түрлері берілген.

ХҚЕС бухгалтерлік баланстың жеке бөлімдері сияқты активтер мен міндеттемелерді қысқа және ұзақ мерзімді етіп бөле қарастырады. Алайда ұйымдардың оларды бөлмеуіне болады, онда активтер міндеттемелерді баланста оларды жойылу мерзіміне сай көрсетеді.ХҚЕС тек қана қаржылық есепте пайдаланып, басқаша ақпарат немесе есепке қосымша ретінде қаралмайтыны атап өтіледі.

ХҚЕС 1 барлық үлгідегі мекемелер үшін қолданып, оның ішіне банктер мен сақтандыру компаниялары да кіреді.

Қаржылық есептілікті табыс ету:

1. Құрылтай құжаттарына сәйкес құрылтайшыларға,

2. ҚР-ның статистика органдарында тіркелу орны бойынша ҚРмемлекеттік статистика органдарына,

3. ҚР мемлекеттік бақылау және қадағалау органдарына олардың құзіреттеріне сәйкес қаржылық есептілікті ұсынады.

Қаржылық есептілік ҚР ұлттық валютасымен көрсетіліп ұсынылады.

Ұйымдар жылдық қаржылық есептілікті есепті кезеңнен кейігі жылдың 30 сәуірінен кешіктірмей ұсынады.

Бухгалтерлік баланс — кәсіпорынның жылдық есеп беруінің негізгі үлгісі. Баланс жасалғанға дейін есепке алу тізімдеріндегі барлық синтетикалық шоттары бойынша толтырылған айналымдар мен қалдықтарды талдау есебінің деректерімен салыстыру қажет. Жылдың басындағы және аяғындағы баланстардың деректерін салыстыру үшін жыл басындағы бекітілген баланс баптарының номенклатурасы жыл аяғындағы баланс үшін бекітілген номенклатурамен  және бөлімдер мен баптардың топтамаларымен (егер баланс баптарының номенклатурасында өзгерістер болса) сәйкестендірілуге тиіс.

Баланс Бас кітапта не «Бас кітап» машинажазбасында көрсетілген шоттар бойынша толтырылған қалдықтар негізінде жасалады.

Баланс екі бөлімнен тұрады: актив және пассив. Активте айналым қаражатының және айналымнан тыс активтердің синтетикалық шоттары бойынша толтырылған қалдықтарды; пассивте міндеттемелер мен меншікті капиталды көрсетеді.

Сонымен қатар, баланста баланстан тыс шоттарда есепке алынатын қолда бар құндылықтар туралы анықтама келтіріледі. Анықтама баланстан тыс шоттар бойынша жүргізілетін есеп жүйесінің деректері бойынша жасалады.

Есепті жылдың аяғында баланс баптарының деректері белгіленген тәртіп бойынша жүргізілген түгендеу арқылы расталуға тиіс.

 

Бухгалтерлік баланс

мың теңге

Активтер	Бет коды	Есептік кезеңнің соңында	Есептік кезеңнің басында
I. Қысқа мерзімді активтер
Ақша қаражаты және олардың эквиваленттері	010
Қысқа мерзімді қаржылық инвестициялар	011
Қысқа мерзімді дебиторлық берешек	012
Қорлар	013
Ағымдағы салықтық активтер	014
Сатуға арналған ұзақ мерзімді активтер	015
Өзге де қысқа мерзімді активтер	016
Қысқа мерзімді активтердің жиыны	100
II. Ұзақ мерзімді активтер
Ұзақ мерзімді қаржылық инвестициялар	020
Ұзақ мерзімді дебиторлық берешек	021
Үлес қосу әдісімен есептелінетін инвестициялар	022
Инвестициялық жылжымайтын мүлік	023
Негізгі құралдар	024
Биологиялық активтер	025
Барланатын және бағаланатын активтері	026
Материалдық емес активтер	027
Кейінге қалдырылған салықтық активтер	028
Өзге де ұзақ мерзімді активтер	029
Ұзақ мерзімді активтердің жиыны	200
Теңгерім (100 бет+ 200 бет)
Пассивтер	Бет коды	Есептік кезеңнің соңында	Есептік кезеңнің басында
III. Қысқа мерзімді міндеттемелер	030
Қысқа мерзімді қаржылық міндеттемелер	031
Салықтар бойынша міндеттемелер	032
Басқа да міндетті және ерікті төлемдер бойынша міндеттемелер	033
Қысқа мерзімді кредиторлық берешек	034
Қысқа мерзімді бағалау міндеттемелері	035
Өзге де қысқа мерзімді міндеттемелер	036
Қысқа мерзімді міндеттемелердің жиыны	300
IV. Ұзақ мерзімді міндеттемелер
Ұзақ мерзімді қаржылық міндеттемелер	040
Ұзақ мерзімді кредиторлық берешек	041
Ұзақ мерзімді бағалау міндеттемелері	042
Кейінге қалтырылған салықтық міндеттемелер	043
Өзге де ұзақ мерзімді міндеттемелер	044
Ұзақ мерзімді міндеттемелердің жиыны	400
V. Капитал
Шығарылған капитал	050
Эмиссиялық кіріс	051
Сатып алынған меншік үлестік аспаптар	052
Резервтер	053
Бөлінбеген пайда (жабылмаған залал)	054
Аздық үлесі	055
Капитал жиыны	500
Теңгерім (300 бет+ 400 бет+ 500 бет)

            3. Бухгалтерлік баланс сияқты, Қазақстан Республикасының Қаржы министрлігі қабылдаған “Кірістер мен шығыстар туралы есеп беру” қаржылық есеп беруді ұсыну үшін аса маңызды.