56.Есеп саясатын аша отырып жылдық қаржылық есеп беруге түсінік хатын құру. Тәжірибелік жұмыс №20

Жылдық қаржылық бухгалтерлік есептемеге түсіндірме жазба – бұл негізгі аналитиалық құжат, оны кәсіпорындар жасайды. Ережеге сай, ол шаруашылық жүргізуші субъект жайлы, оның қаржылық жағдайы туралы, берілген мәліметтерінің есеп беру кезең мен алдыңғы кезеңдермен салыстырмалығы туралы ақпараттарды жинақтайды. Бірінші кезекте ол түсіндірме жазбаларда есеп беру кезеңдерінде субъект қызметтеріне оң және теріс әсер еткен негзгі себептерді ашу арқылы бизнес жоспардың барлық бөлімдері бойынша орындалуына қысқаша бағалау жүргізізіледі. Одан басқа, онда жылдық бухгалтерлік есептемеде көрсетілмеген мәліметтер келтірілуі керек, яғни өткізудің географиялық нарықтары және қызмет түрлері бойынша өнімді (жұмысты, қызметті) көлемдері туралы қосымша мәліметтерді қамтиды. Сонымен қатар, түсініктеме жазбаларында негізгі көрсеткіштерді сипаттайтын мәліметтер, нәтижеге әсер еткен факторларды, жылдық бухгалтерлік еептемені қарастырудың қорытындылары және субъектінің иелігінде қалатын кірістерді үлестіру жөніндегі шешімдер қамтылады. Басқаша айтқанда, түсініктеме жазбаларында келесі жылдағы жұмыстарды жақсарту жөніндегі іс-шаралар жоспары, мүліктік және қаржылық жағдайлар туралы объективті және неғұрлым толық шынайы ақпараттар көрініс табады.

Ұйымның қаржылық есептемесіне тіркелетін түсініктеме жазбалар төмендегілерді орындауы тиіс:

1. Маңызды операциялар және оқиғалар үшін қолданылатын және таңдалған есеп сасатын және қаржы еептемесін даярлау негіздері туралы ақпараттарды ұсыну;

2. Бұрын ешқандай қаржы есептемеде көрсетілмеген, БЕС талап ететін ақпараттарды ашу;

Қаржы есептемеде көрсетілмеген, бірақ шынайы мәліметтер үшін қажетті қосымша ақпараттармен қамтамасыз ету.

30 «Қаржы есептемені ұсыну» БЕС сәйкес қаржы еептеменің құрамындағы түсінікеме жазбалар келесі мәселелерді ашып көрсетеді:

1. Субъектінің есеп саясатына салынған есепті ұйымдастырудың негізгі ережелері:

-          материалдық емес активтер;

-          негізгі құралдар;

-          субъектінің инветициялық саясаты;

-          тауарлы-матеиалдық босалқылар,

-          тапсырыс берушілер мен сатып алушылармен есеп айырысу формасы;

-          еншілес кәсіпорынның дебиторлық қарыздары;

-          меншікті капитал;

-          міндеттемелер;

-          кірістер мен шығыстар.

2. Түсініктеме жазбаларында баланс бойынша мыналар ашып көрсетілу тиіс:

-          ұзақ мерзімді активтер;

-          меншікті капитал;

-          ұзақ мерзімді міндеттемелер;

-          ағымдағы активтер.

а) жер, негізгі құралдар, материалдық емес активтердің құрылымдары, инвестициялар, ұзақ мерзімді дебиторлық қарыздар.

б) тауарлы-материалдық босалқылар, КДШ сомалары, болашақ кезең шығындары,

в) жарғылық капитал өзгерістері, акциялардың саны мен сапасы, олардың ағымдағы және номиналдық құны;

г) несиелер мен заимдар, қамтамасыз етілген және қамтамасыз етілмеген, кейінге қалдырылған салықтар, банктік несиелер бойынша пайыздың ставкалары;

д) қысқа мерзімді несиелердің сомасы және овердрафт (қысқа мерзімді несиенің сомасы, оның ұсынылуы өлшейтін шоты бойынша негізгі құралдарды еептен шығару арқылы іске асады.)

3.Кірістер мен шығыстар туралы есептеме бойынша:

-          кірістің өзгеруіне әсер еткен факторлар;

-          жалпы және әкімшілік шығындарының өзгерісі, пайыз бойынша төлемдер;

-          төтенше жағдайлардан болған пайда мен зиян.

ақша қозғалысы туралы есептеме бойынша:

– операциялық қызметтен түскен қызметінің ақша құралдарының қозғалыстарын ашу үшін кәсіпорынның қолданған әдісі,

– нетто негізінде ашылатын төлемдер және ақшалай түсімдердің қандай болғандығы;

– ақша құралдарының қозғалыстары бойынша шектеулер.

Қызметтің негізгі қызметтерін баяндаған кезде қандай да құралдар мысалға келтірілуі мүмкін. Ол құралдар туралы ақпараттар қажетті аналитикалық кестелермен және толықтырылуы мүмкін. Қажетті жағдайларда аналитикалық көрсеткіштердің есеп айырысу қабылданған ретін көрсету керек. Мысалы, төмендегідей жағдайларды қамти отырып, кәсіпорынның қаржылық қызметін және қаржы жағдайын жалпы бағалау мәліметтерін келтіру:

-          кәсіпорынның иелігінде шаруашылық құралдарының бағалануы (баланс-брутто=баланс валютасы-реттеуші статьялар);

-          баланс валютасындағы негізгі құралдардың үлесі (негзгі құралдардың баланстық құнының баланс валютасына қатынасы);

-          негізгі құралдардың бастапқы құнының есеп беру кезеңінің аяғындағы негізгі құралдр омаларына қатынасы ретінде еептелетін негізгі құралдардың жаңару коэффициенті;

-          негізгі құралдардың шығыс етілуінің коэффициенттері;

-          бастапқы құнға бөлінген негізгі құралдардың баланстық құнына тең негізгі құралдардың жарамдылығын коэффициенті;

-          негізгі құралдардың тозу коэффициенті;

-          негізгі құралдардың активті бөлігінің үлесі (машиналардың жабдықтардың және көлік құралдары бастапқы құнының барлық негізгі құралдардың бастапқы құнына қатынасы);

-          негізгі құралдардың төлем қабілеттілігін және өтімділігін бағалау;

-          жылдам өтімділік коэффициенті;

-          абсолюттік өтімділік коэффициенті;

-          іскер белсенділіктің бағалары;

-          активтердің айналымдлығы (өткізілген активтер құнының активтердің жалпы құнына қатынасы);

-            дебиторлық қарыздар айналымдылығы.

-          материалдық-өндірістік босалқылар айналымдылығы;

-          активтердің рентбельділгі;

-          өткізу рентабельдігі;

-          бір акцияға түсетін пайда;

-          дайын өнімді өткізуден түскен жалпы табыс;

-          операциялық қызметтен түскенпайда (зиян);

-          девидент нормасы;

Түсіндірме жазба көптеген көрсеткіштердің және оардың қатынастарының бейнесі болып табылады көп жағдайда , бұл жылдық бухгалтерлік есептемені құрғаннан кейін пайда болған крістер, шығыстар және міндеттемелер туралы және кірістерді үлестіру туралы шешімдермен бірге қаржылық және мүліктік жағдайларды бағалауға әсер ететін ақпараттар. Сонымен бірге, маңызды салық түрлері бойынша бөлімшедегі салықтық төлемдер туралы мәліметтердің көрініс табуы маңызды.