6.Басқа ұйымдардың бағалы қағаздарына ұйымның қаржылық салымының есебі

Кәсіпкерлік табысты, капитал өсімін н/е процентін алу мақсатында әртүрлі экономикаға капитал жұмсау жолымен іс жүзінде асырылатын жиынтық шығындарды инвестиция деп ұғамыз.

Инвестиция мыналарға бөлінеді:

1. Үлестік – жай және артықшылықты акциялар

2. Борышқорлық – облигациялап, қазыналық вексель, депозиттік сертификаттар және и.б

Инвестиция көздері:

1. жаңадан жасалған құн

2. аммортизациялық қорлануы

3. кредиттік ресурстар

Инвестицияны мынадай топтарға жіктеуге болады:

1. Жұмсау мерзімі бойынша – қысқа, ұзақ мерзімді және мерзімсіз инвес-р.

2. Тағайындалуы бойынша – қаржылық және нақты

3. Шығу тегі бойынша – бірінші, екінші

4. Болу формасы бойынша құжаттық, құжатсыз

5. Ұлттық тегі бойынша- отандық, шетелдік

6. Қолдану түрі бойынша - капиталдыө, капиталдық емес

7. Иемдену қатары бойынша жеке және жалпы

8. Шығарылатын формасы бойынша – эмиссиондық эмиссиондық емес

9. Меншік формасы бойынша – мемлекеттік,, корпаративтік

10. Айналым сипаты бойынша – нарықтық, нарықтық емес

11. Тәуекелдік деңгейі бойынша – аз тәуекелдік, үлкен тәуекелдік

12. Қолма-қол табыс бойынша - табыстық, табыссыз

13. Қаражатты жұмсау формасы бойынша – борыштық, иесі үлесті және жеке табыстар

14. Экон-қ мәні бойынша – мүліктік және міндеттік

15. Халықаралық және отандық станддартар бойынша – қаржылық ,еншілес және тәуелді шар-қ субьектісіндегі инвестициялар.

Инвестиция мыналарға бөлінеді:

1. Тікелей-басқа субьектілердің жарғылық капиталындағы инвестициялар

2. портфельдік – субьект иелігіндегі құнды қағаздар

3. Венчюрлік – жаңадан пайда болған субьектілердегі тәуекелді және тез өтелімді инвестициялық салым ақшалар

Қысқа мерзімді инвестиция 1100 шотынан басталады.

Ұзақ мерзімді инвестиция – 2200 шотынан басталады.

№	Шаруашылық операцияларының мазмұны	Дт	Кт	Тип
1	Заңды тұлғаларға берілген займдық қаржыларды аудару	1110	1030	1
2	Саудамен айналысу мақсатында сатып алынған қаржылық активтеріге ақша аудару	1120	1030	1
3	Өтеуге дейін ұсталатын қысқа мерзімді инвестициялар сатып алу	1130	1030	1
4	Сатуға арналған ұзақ мерзімді инвестицияларды сатып алу	2040	1030	1
5	Сатуға арналған қолда бар қысқа мерзімді инвестицияларды хаттау шығындары олардың баланстық құнын көбейтуге жатқызылады	1140	3310	3
6	Өзге қысқа мерзімді инвестициялар, өзге ұзақ мерзімді инвестициялар шотына аударылды	2020	1150	1
7	Жарғылық капиталға құрылтайшылардан ұзақ мерзімді инвестициялар келіп түсті	2020	5110	3
8	Еншілес, қауымдастырылған және бірлескен ұйымдарға салынған өзге ұзақ мерзімді қаржылық инвестицияларды құнсыздағанын сомасын көрсету	7420	2040

Тест сурақтары.

15. Бухгалтерлік жазудың мазмұнын айтыңыз Дт 1010 Кт 6280

А)түгендеу кезінде кассадан шыққан артық ақша

Б) балар мекемесінде баларды күту үшін ата-аналардың төлеген жарналары

С)пайдаланбаған аванс сомаларының қайтарылуы

Д)несиеге сатылған тауарлар үшін нқты ақша жарнасы

Е)сатып алушылардың сатылған тауарлар үшін төлемдері

16. Банктен клиенттердің тапсырмасы бойынша ақшаны алу қандай құжат арқылы өткізіледі

А)чекпен

Б)төлем тапсырмасымен

С)банк көшірмесімен

Д)шығыс ордерімен

Е)мемориалды ордермен

17. Аккредитивке алынған ақшаларға қандай бухгалтерлік жазу беріледі

А)Дт 1060 Кт1030

Б)Дт 3350 Кт1010

С)Дт 1040 Кт1211

Д) Дт 3420 Кт1040

Е)Дт 1040 Кт 1071

18. Банк қазметтері үшін комиссия төленді

А)Дт7210 Кт1040

Б)Дт1040 Кт1010

С)Дт 1040 Кт1040

Д)Дт1040 Кт7210

Е)Дт 7210 Кт1030

19. Еңбекақы төлеу үшін есеп айырысу шотынан кассаға ақша алынды

А) Дт1010 Кт1030

Б)Дт1040 Кт3350

С)Дт 3350 Кт 1040

Д)Дт 1010 Кт3350

Е)Дт 3350 Кт1010

20. Банктік овердрафт дегеніміз не

А) комиссиндық жарна

Б) банктік жарна

С) банкке салынған салымдар

Д) несие түрі

Е) активті шоттың кредиттік қалдығы

21. Ақша аударымын алушы тұлға:

А) консигнатор

Б)дебитор

С) бенефициатор

Д)резидент

Е)алушы

22. Ақшаларды басқа мекемелерден өндіріп алған кезде қандай құжаттар толтырылады?

А)кіріс ордері

Б) шығыс ордері

С)чек

Д)талап төлем тапсырмасы

Е)нақты ақша өткізу хабарламасы

23. нақты ақшаны кассадан есеп айырысу шотына өткізген кезде қандай құжат толтырылады?

А)кіріс ордері

Б) шығыс ордері

С)чек

Д) талап-төлем тапсрмасы

Е)нақты ақша өткізу хабарламасы

24. Берешектер қарызы бөлінеді:

А) қайтарымды және қайтарымсыз

Б) қысқа мерзімді және ағмдағы

С)саудалық және саудалық емес

Д)ұзақ және қысқа мерзімді

Е)ұзақ мерзімді және орта мерзімді

25.Саудалық емес дебиторлық берешектерге нелер жатпайды

А) лауазымды тұлғалар мен жұмысшларға берілген аванстар

Б) материалды жеткізу үшін аванстар

С) сатып алушылар мен тапсырыс берушілердің қарыздары

Д) жұмыстар мен қызметтерді орындау үшін аванстар

Е) тек қызметтерді орындау үшін берілген аванстар

26. Айырбас бағасы дегеніміз не

А) берешектердің төлеуге тиісті сомасы

Б) Куәсіз құжаттарынсыз берешектердің төлеуге тиісті сомасы

С)өткен жылғысатып алушылардың берешек сомалары

Д)берешек алуға тиісті сома

Е)сатушы мен сатып алушы арасындағы тауар айналысы

Е)сатушы мен сатып алушы арасныдағы тауар айналысы

27. Активтердің тозу құны неге тең

a) тағайындалуы бойынша активтерді пайдалануға болатын кезде;

b) өзіндік құн – қалдық құны;

c) толық тозған кезде;

d) активтерді қалыптастыру кезінде;

e) бастапқы құн – тозу

28. Жерді сатып алу кезінде қосымша шығындарға не жатады?

a) адвакаттар қызыметіне төлем;

b) дренаж құны;

c) жерді тазалау мен тегістеу;

d) геодезистік жұмыстар;

e) барлық жауаптар дұрыс

29. Бірін бірі жақсы білетін екі тараптың арасында пайда болған активті айырбастау құныи қалай аталады?

a) баланыстық құн;

b) нақты құн;

c) тозу құны;

d) орын толтыру құны;

e) әділетті құны

30. Қалпына келтіру сомасы

a) есептен шығаруға байланысты шығындарды шегеріп тастағандағы активтердің пайдалану мерзімі соңындағы компанияның алатын кірісі;

b) активке айырбастауға болатын сома;

c) жеткізу мен тиеу үшін алғашқы шығындар;

d) сатып алу бағасы сонымен қатар импорттық баж;

e) құнның бастапқы бағасы

31. Құнсызданудан алынған зиян

a) активтердің баланыстық құндарының оладың орнын толтыру құндарынан жоғары болу сомасы;

b) компанияның активтерді пайдалану мерзімі;

c) активтерді сатып алу мерзімі;

d) қаржылық есеп беру;

e) төленген ақша сомасы

7.Басқа кредитор жөне банктік займдармен есеп айырысу есебі.

Кредиторлық берешек бұл міндеттеме болып табылады.

Міндеттеме – өткен кезең оқиғасынан пайда болған субьектінің берешегі. Бұл берешекті реттеу экономикалық пайдасы мен ресурстар ағынына әкеп соғады. Міндеттеме сомасы болашақтағы барлық аққшалай төлемдердің ағымдағы құны ретінде өлшенеді.

Міндеттемелерді реттеу мынадай тәсілдермен іс жүзінде жүзеге асырылады,

• Ақшалай қаражат пен төлеу

• Активтерді табыстау

• Қызмет ұсыну

• Міндеттемені басқа міндеттемемен ауыстыру.

• Міндеттемені капиталға аудару.

Міндеттеме ағымдық ( қысқа мерзімді кредиторлық берешек) және ұзақ мерзімді болып бөлінеді.

Несие дегеніміз экон-қ тұрғыдан алғандай ақшалай немесе тауар түрінде, кейін пайыздық үстеме төлей отырып қайтарылатын ссуды.

Пайыздық үстем ақы төлей отырып қайтару жөнінде жасалған келісімшарт бойынша ұйымдар, ақшалай қаржыны немесе мүлікті бір біріне беруіде ссуды болып саналады.

Азаматтық заң талаптарына сай займ туралы келісімшарт бойынша займ беруші займ алушыға меншік ретінде н/е оперативтік басқаруға ақшалай қаржыны не болмаса мүлікті береді. Ал займ алушы займ берушіге сол көлемдегі қаржыны н/е мүлікті қайтаруды міндетіне алады.

Алынған несиелер бойынша бух-к есеп жүйесінде мынадай операциялар жүргізіледі:

1. несиені алу

2. несиені қайтару

3. несиені алу туралы келісімшарт бойынша қаржыны алып пайдаланғаны үшін төленетін үстеме пайызы.

Негізінен несиенің 2 түрі болады:

1. Коммерциялық

2. Банкілік

Олар бір бірінен қатысушылардың санына, ссуданың көлеміне, пайыздық үстеме ақыларына және қызмет ету салалары бойынша ерекшеленеді.

№	Шаруашылық операцияларының мазмұны	Дт	Кт	Тип
1	Банк несиелері үшін пайыздар есептелінеді	7310	3380	3
2	Есеп айырысу шотынан несиелер бойынша банк қарыздары өтелді:	3010	1030	3
3	Есеп айырысу шотынан несие үшін пайыз төленді	3380	1030	3
4	Есеп айырысу шотына қысқа мерзімді қарыз келіп түсті:	1030	3380	3