37.Жалпы және әкімшілік шығындарының есебі

Ұйымдардың негізгі емес кызметтеріне байланысты орын алған шығындары 84 "Негізгі емес қызметпен байланысты шығындар" бөлімшесінің шоттарында есепке алынады, Бұл бөлімше материалды емес активтерді, негізгі құралдарды, құнды қағаздарды сатумен және басқаша есептен шығарумен байланысты шығындарды, курстық айырма түріндегі шығындар мен басқа да көптеген шығындар түрлерінің есебін жүргізуші активті, синтетикалық шоттарды қамтиды. Активті шоттар болғандықтан есепті кезеңдегі жоғарыда аталған активтерді есептен шығарумен байланысты шығындар сомалары қаржылық нәтижелік шотка есептен шығарылады.

Қызметтерінің негізгі және негізгі емес түрлеріне байланысты шығындарынан басқа орын алуы мүмкін қосымша шығындар сомалары да есепке алынады. Типтік шоттар жоспарының "Тауарларды (жұмыстар, қызметтерді) сатумен байланысты шығындар" шотында кәсіпорынның тауарларды сату операцияларына қатысушы қызметкерлер мен жұмысшыларына есептелген еңбек ақысы, еңбек ақыдан зейнет ақы және өлеументтік корларға аударылатын сомалар, жұмысшыларының осы мақсаттағы жолсапар шығындары, сату операцияларына қатысатын жабдықтарын сақтандырумен байланысты шығындары, бұл операцияларға шығатын негізгі құралдардың тозуы мен оларды күту шығындары, жүкті тасымалдап жеткізу, тиеу және түсірумен байланысты шығындары, сату нарығын зерттеу және жарнамаларды орналастыру шығындары, тауарларды орау және қораптарға салу шығындары, комиссиялық жиындар сомалары және тағы басқа сату операцияларымен тікелей байланысты шығындары есепке алынады. Есепті кезең бойында бұл сомалар шоттың активті болуына байланысты оның дебеттік айналымын құрайды, ал есепті кезең соңында бұл шығындар өнімнің толық өзіндік құнын есептеу үшін және жалпы қаржылық нәтижені анықтау үшін есепке алынады. Нәтижені анықтау үшін шығындар 571 "Жиынтық табыс (зиян)" шотына есептен шығарылады. 811 шот күрделі болғандықтан оған көптеген аналитикалық шоттар ашылады. Бұл шотта есепке алынатын шығындардың номенклатуралық тізімі кәсіпорынның есеп саясатында көрсетіледі. Есепті кезең шығындарына "Жалпы және әкімшілік шығындары" шоты да қатысты. Жалпы және әкімшілік шығындар дегеніміз кәсіпорынның бүкіл өндірістік-шаруашылық қызметін басқару мен кәсіпорынға жалпы қызмет көрсетумен байланысты және өндірілетін өнімнің өзіндік құнына қосылмайтын басқа да шығындары болып табылады. Қазақстандық ұлттық стандарттар бойынша тауарларды сату шығындары мен жалпы және әкімшілік шығындарының есебі бухгалтерлік есептің 7-ші "Тауарлық-материалдық қорлар есебі" стандарты бойынша уымдастырылады. Өнімдерді өндіру шығындарымен салыстырғанда жалпы және әкімшілік шығындары өндіріс көлеміне тәуелсіз болады. Бұл шығындар кезең шығындары деп саналады және шартты тұрақты болып табылады, Мұндай шығындар өндіріс жүзеге асырылмаған жағдайда да орын алуы мүмкін. Кезең шығындары есепті кезең соңында кәсіпорынның жиынтық табысының сомасын азайтады. шот активті болғандықтан оның дебеттік айналымында кәсіпорынның есеп саясатында көрсетілген баптар бойынша шығындар сомалары жинақталады. Осы баптар номенклатурасы бойынша аналитикалық есеп жүргізіледі және есеп регистрлері толтырылады.

Кәсіпорынның қызметі барысында орын алатын шығындардың бірі есептелген пайыздар бойынша шығындар болып табылады. Пайыз дегеніміз қарыз алушының оны берушіге төлейтін табыстың бір бөлшегі. Қарызға алынған капиталды тиімді пайдалану процесінде қалыптасқан құн пайыз сомасын өтеу көзі болады. Пайызды төлеумен байланысты шығындардың негізгілері банктен алынған несие, қарыздар бойынша, жабдықтаушылардың қарыздары бойынша, жалға алынған мүліктер бойынша пайыз төлеумен байланысты болады. Есептелген пайыздар бойынша шығындар 831 "Пайыздар бойынша шығындар" деп аталатын активті, күрделі шотта жургізіледі:

Аяқталмаған өндіріс есебі. Үстеме шығындар есебі.Өндіріс шығындарының есебіне шоттар корреспонденцияларын құру. Тәжірибелік жұмыс №14

Негізгі және негізгі емес қызметтердің шығыстары мен табыстарының есебі. Кезең шығындарының есебі.

Негізгі және негізгі емес қызметтерден алынған табыс жылдық жиынтық табысты құрайды және ол БЕС №5 стандартына сәйкес есептеледі. Табыс сондай-ақ тауарлы-материалдық қорларды сатқаннан, қызмет көрсеткеннен кейін кәсіпорынға жататын активтерді пайдалануға беруден, % - дан және дивиденттерден алынуы мүмкін,

Табыс дайын өнімдерден сатып алынған тауарлардан немесе көрсеткен қызметтерден алынады. Олардың сатып алу құны, тараптар арасында жасалған келісімшартта анықталады. Көрсеткен қызметтен және орындалғае жұмыстан алынған табыстар, мына жағдайларды қарағанда тауарды сатқаннан алынған табыстар ретінде танылады.

1. есеп беру күніне мәміленің аяқталу кезеңі үлкен деңгейдегі дәлдік пен анықталады.

2. Мәмілені жүргізу кезінде жұмсалған шығыстарды мәмілені аяқтау үшін қажет шығыстарды үлкен деңгейдегі дәлдікпен бағаланады.

Субьект барынша дәлдік деңгейде табыстан анықтай алады, ол мәмілеге қатысушылар мен төлем жағдайы мен тәсіліне күтілетін концепциясына әрбір тараптың құқығына қатысты мәмілелер бойынша мәмілеге қатысушылар мен ортақ шешімге келген жағдайда қол жеткізеді.

Негізгі қызметтен түскен табыстың есебі 6010 синтетикалық және пассивті шотта жүргізеледі. Бұл шотты өнімді жұмыстарды және қызметтерді жасайтын материалдық өндіріс саласындағы ұйымдар пайдаланылады. Есепті кезең бойы 6010 шоттың кредитінде дайын өнімді жұмыстар мен қызметтерді сатудан түскен табыс сомалары жинақталады.

№	Шаруашылық операцияларының мазмұны	Дт	Кт	Тип
1	Өткізілген дайын өнімнің өзіндік құны есептен шығарылды	7010	1320	1
2	Сатылған дайын өнім үшін сатып алуышыға шот фактура ұсынылды. ҚҚС сомасы мен бірге	1210	6010 3130	3
3	Сатып алушылар ұсынған шот бойынша есеп айырысу шотына ақша қаражатын аударды	1030	1210	1
4	Жабдықтаушылардан алынған шикізат пен материалдар кірістелді (шот фактура) негізінде. ҚҚС сомасы мен бірге	1310 1420	3310	4
5	ҚҚС сомалары зачетқа жатқызылды	3130	1420	4
6	Жабдықтаушылардың қарыз сомасы төленді	3310	1030 1030	4
7	Бюджетке ҚҚС сомасы аударылды	3130	1030	4
8	Түгендеу негізінде алынған тауарлар кірістелді	1330	6280	3
9	Түгендеу барысында кем шыққан тауар шығын есебіне жатқызылды	7470	1330	1