15.Негізгі құралдар мен материалдық емес активтер қозғалысына байланысты шоттар корреспонденциясын құру Тәжірибелік жұмыс №5

Субьектінің шаруашылық іс-әрекетінде белгілеу бойынша пайдалану мақсатымен алынған негізгі құралдар құрамына көрсетіледі. Алып сату мақсатымен алынған негізгі құралдар – ТМҚ құрамында, ал субьектінің өзі пайдалану үшін емес, ұзақ уақытқа қаржы салу мақсатымен алынатын НҚ қаржылық инвестиция ретінде көрсетіледі. НҚ-ы есептеу үшін 2400 НҚ бөлімшесінің синтетикалық шоты қолданылады.

НҚ қабылдау- тапсыру актісімен (№НҚ-1ф) рәсімделеді. Субьектілер пайдалы қызмет ету мерзімін өз бетінше белгілейді.

НҚ қабылдау- тапсыру (ауыстыру) актісі негізінде бухгалтерияда, мүліктік карточка ашылып НҚ-ң талдамалы есебі жүргізіледі. НҚ-ң әрбір обьектісіне мүліктік номер беріледі. Нөмірлеу әдетте реттік номер беріледі. Нөмірлеу әдетте реттік сериялық жүйе бойынша жасалады. Толтырылған мүліктік карточкалары әрбір жіктеуші топ бойынша бір данада жүргізілетін «НҚ-ы есептеу, мүлік түгендеу карточкаларының тізімдемелерінде» ( №НҚ-6) тірекеледі. Істен шыққан НҚ бойынша категорияларды архив картотекасы бөліміне қояды.

НҚ-ң істен шығуы.

НҚ обьектілері субьектінің ухгалтерлік балансынан мыналардың нәтижесінде есептен шығарылады:

1. Физикалық немесе сапалық тозу

2. Шаруащылық қызметінде пайдаланылмайтын обьектілерді өткізуде

3. Басқа субьектілерге НҚ-ы жарғы капиталына салым түрінде беру.

4. Басқа заңды немесе жеке тұлғаларға өтеусіз беру

5. Обьектілерде ұзақ мерзімді ( қаржыландырылған) жалға беру

6. Кем шығу, табиғи апаты және басқа обьектілер.

НҚ обьектілерін өтеусіз беру туралы келісім шарт шаруашылық жүргізуші субьектіге қатысушылардың жалпы жиналысында қабылданады.

НҚ-ң жарамсыздығы, оларды қалпына келтіріп, жөндеудің мүмкін еместігін және тиімсіздігін анықтау үшін, сондай-ақ есептен шығаруға қажетті құжаттаманы рәсімдеу үшін субьект басшысының бұйрығы бойынша тұрақты жұмыс істейтін косммисиялар құрады.

Комиссия обьектіні қарайды, есептен шығарудың нақты себептерін белгілейлі, мерзімінен бұрын істен шығаруға кінәлі адамдарды табады, пайдалану мүмкіндігін анықтайды және жарамды материалдық құндылықтарды бағалайды. Есептен шығаруды «НҚ-ы есептен шығару актісі (№НҚ-3ф)» және автотранспорттық құралдарды есептен шығару актісімен ( №НҚ-4 ф) 2 данамен рәсімделеді.

Төменде келтірілген шаруашылық операцияларына шоттар байланысын құрыз

№	Операциялар мазмұны	Сомасы, тг	Дт	Кт
1	Жабдықтаушылардан негізгі құралдар келіп түсті	5 600000
2	Оның ішінде ҚҚС-ғы есепке алынды	600 000
3	Өткізілген материалдардың нақты өзіндік құны есептен шығарылды	45 000
4	Негізгі құралдарға амортизция есептелді	65 000
5	Негізгі құралдар өтеусіз келіп түсті	420000
6	Негізгі құралдар баланстық құнымен есептен шықты	480000

№	Операциялар мазмұны	Сомасы, тг	Дт	Кт
1	Есеп беруге тиісті сомалар есебінен материалдар алынды	5 600
2	Шикізат пен материалдар босатылды: негізгі өндіріске	30 000
3	Өткізілген материалдардың нақты өзіндік құны есептен шығарылды	45 000
4	Өткізілген материалдар үшін сатып алушыға шот-фактура ұсынылды	65 000
5	Оның ішінде ҚҚС сомасы көрсетілді	?
6	Сатып алушылар есеп айырысты	?

Шаруашылық операцияларының мазмұны	Дт	Кт	Тип
Заңды тұлғадан МЕА кірістелді. ҚҚС сомасымен бірге	700 1420	3310 3310	3 3
Алынағн МЕА үшін жабдықтаушылардың қарыз сомасы төленді	3310	1030	4
МЕА жарғылық капиталға салым ретінде келіп түсті	2700	5110	3
Өтеусіз келіп түскен МЕА кіріске алынды.	2730	6220	3
МЕА-ны дайындау үшін негізгі өндіріс мұқтажына материалдар босатылды	8111	1310	1
Өндіріс жұмысшыларының еңбекақысынан әлеуметтік салық есептелінді	8112	3350	3
Сатып алушыларға МЕА сатылды. Оның ішінде ҚҚС сомасы көрсетіледі	1210	6010 3130	3
Сатып алуышылардың қарыз сомасы есеп айырысу шотқа келіп түсті.	1030	1210	1
ҚҚС сомасы есепке алынды	3130	1420	4
Бюджетке ҚҚС аударылды	3130	1030	1