
- •Қазіргі экономикалық теорияның
- •1.1 Экономикалық теорияның зерттеу пәні мен әдістері
- •1.2 Экономикалық заңдар және экономикалық категориялар
- •1.3 Экономикалық теорияның қалыптасуы мен тарихи даму кезеңдері
- •1.4 Экономикалық теорияның құрылымы және атқаратын қызметтері
- •Әдебиеттер тізімі
- •Өзін-өзі тексеру сұрақтары
- •Студенттің өзіндік жұмыстары
- •Экономиканы ұйымдастырудың жалпы негіздері
- •2.1 Қоғамдық өндіріс, оның қазіргі экономикалық жүйедегі орны мен рөлі
- •Адамдардың шексіз қажеттіліктері;
- •Ресурстардың шектеулілігі.
- •2.3 Шектеулілік және экономикалық таңдау мәселесі. Үнемділік
- •2.4 Өндірістік мүмкіндіктер қисығы және оның экономикалық мәні
- •Сурет 2.1 Өндірістік мүмкіндіктер қисығы Әдебиеттер тізімі
- •Өзін-өзі тексеру сұрақтары
- •Студенттің өзіндік жұмыстары
- •Экономикалық жүйелердің типтері. Меншік қатынастары
- •3.1 Экономикалық жүйелердің мәні, әртүрлі жіктелу өлшемдері, түрлері және ұйымдастыру үлгілері
- •3.2 Меншіктің мәні мен мазмұны, түрлері мен нысандары, объектілері мен субъектілері
- •7. Игілікті мұрагерлікке беру құқығы.
- •8. Игілікті иеленудегі мерзімсіздіқ құқығы.
- •9. Сыртқы ортаға зиян келтіретін әдістерді қолдануға қарсылық жасау құқығы.
- •3.3 Қазақстандағы мемлекет иелігінен алу және жекешелендіру бағыттары
- •Әдебиеттер тізімі
- •Өзін-өзі тексеру сұрақтары
- •Студенттің өзіндік жұмыстары
- •48. Жекешелендірудің қажеттілігі:
- •49. Экономикалық жүйедегі қоғам эволюциясының формациялық бағыты:
- •50. Мына елдердің қайсысы қазіргі уақытта өз экономикасын жоспарлы және әміршіл-әкімшіл тұрғыдан ұйымдастырады?
- •Нарықтық шаруашылықтың қалыптасу алғышарттары. Тауар-ақша қатынастары
- •4.1 Нарықтық шаруашылықтың негізгі белгілері. Натуралды және тауарлы шаруашылық
- •4.2 Тауардың мәні, қасиеттері, формалары және әртүрлі теориялары
- •4.3 Ақшаның мәні, болу тарихы, түрлері, қызметтері және әртүрлі теориялары
- •Әдебиеттер тізімі
- •Өзін-өзі тексеру сұрақтары
- •Студенттің өзіндік жұмыстары
- •Нарықтық механизм. Сұраныс пен ұсыныс теориялары
- •5.1 Нарықтың мәні, негізгі элементтері және әртүрлі жіктелу өлшемдеріне байланысты түрлері
- •5.2 Нарықтың атқаратын қызметтері мен принциптері. Нарықтық инфрақұрылым
- •5.3 Инфрақұрылым және нарықтық инфрақұрылым
- •5.4 Сұраныс пен ұсыныс: мәні, әсер ететін факторлары, заңдары, қисықтары. Нарықтық тепе-теңдік
- •5.5 Икемділік ұғымы. Сұраныс пен ұсыныс икемділігі
- •Әдебиеттер тізімі
- •Өзін-өзі тексеру сұрақтары
- •Студенттің өзіндік жұмыстары
- •32. Мемлекет тепе-теңдік бағадан жоғары деңгейде х тауары бағасының шегін белгіледі. Осының салдарынан:
- •33. Сұраныс пен ұсыныс бағаның реттеушілік рөлін сипаттау үшін қандай нарықтарда қолданылады?
- •35. Баға мен сұраныс көлемі арасындағы пайыздық өзгерістер не деп аталады?
- •Жетілген және жетілмеген бәсеке жағдайындағы нарықтық құрылымдар және олардың қызметтері
- •6.1 Нарықтық құрылымдар және олардың сипатты белгілері
- •6.2 Жетілген бәсеке және оның орындалу шарттары
- •6.3 Жетілмеген бәсекенің формалары: монополия, монополистік бәсеке, олигополия, т.Б.
- •6.4 Жетілген және жетілмеген бәсеке жағдайында баға мен өндіріс көлемін таңдау
- •6.5 Бәсекені қорғау және монополияны шектеу. Антимонополиялық саясат
- •Әдебиеттер тізімі
- •Өзін-өзі тексеру сұрақтары
- •Студенттің өзіндік жұмыстары
- •Фирма теориясы. Кәсіпкерлікті ұйымдастыру негіздері
- •7.1 Фирма немесе кәсіпорын: мәні және теориялық бағыттары
- •7.2 Кәсіпкерлікті ұйымдастырудың негізгі формалары
- •7.3 Кәсіпкерлік капитал. Толық айналым және ауыспалы айналым. Инвестициялар
- •1. Айналмалы капитал қаражатының айналу коэффициенті:
- •2. Айналым қаражатын бекіту коэффициенті:
- •3. Материал қайтарымдылығы:
- •7.4 Қазақстандағы кәсіпкерліктің дамуы
- •Әдебиеттер тізімі
- •Өзін-өзі тексеру сұрақтары
- •Студенттің өзіндік жұмыстары
- •Фирманың толық анықтамасы:
- •Фирманың өндіріс шығындары мен табыстары
- •8.1 Өндіріс шығындарының теориясы. Трансакциондық шығындар
- •8.2 Шығындардың түрлері. Фирманың шығындарын барынша азайту мәселесі
- •Сурет 8.1 Өндіріс шығындары
- •8.3 Фирманың табыстары және оның түрлері
- •8.4 Пайда туралы теориялық көзқарастар. Фирманың пайдасын барынша арттыру мәселесі
- •Әдебиеттер тізімі
- •Өзін-өзі тексеру сұрақтары
- •Студенттің өзіндік жұмыстары
- •Өндіріс факторларының нарықтары және факторлық табыстар
- •9.1 Өндіріс факторларына деген сұраныс пен ұсыныс, оның ерекшеліктері
- •9.2 Еңбек нарығы және жалақы
- •9.3 Капитал нарығы және пайыз
- •Сурет 9.5 Капиталға сұраныс пен ұсыныс қисықтары
- •9.4 Жер нарығы және рента
- •Жер рентасы (r) / пайыз мөлшерлемесі (I) × 100%.
- •Әдебиеттер тізімі
- •Өзін-өзі тексеру сұрақтары
- •Студенттің өзіндік жұмыстары
- •Макроэкономика. Ұлттық экономика жүйе ретінде
- •10.1 Макроэкономика (ұлттық экономика): анықтамасы, мақсаттары, құралдары, талдау ерекшеліктері
- •10.2 Ұлттық экономика деңгейіндегі табыстар мен шығындардың шеңберлі айналымы
- •Сурет 10.1 Ұлттық экономикадағы табыстар мен шығындардың шеңберлі айналым үлгісі
- •10.3 Ұлттық шоттар жүйесіндегі негізгі макроэкономикалық көрсеткіштер және оларды есептеу әдістері
- •Кесте 10.1 жіө-ді есептеу әдістері
- •10.4 Атаулы және нақты жалпы ішкі өнім. Бағалар индексі
- •Осы жылғы тұтыну қоржынының нарықтық бағасы / өткен жылғы тұтыну қоржынының нарықтық бағасы × 100%.
- •Әдебиеттер тізімі
- •Өзін-өзі тексеру сұрақтары
- •Студенттің өзіндік жұмыстары
- •43. Жалпы ішкі өнімді (жұө-ді) шығындар бойынша есептегенде мына элементтердің қайсысы қолданылады?
- •Макроэкономикалық тепе-теңдік және оның үлгілері
- •11.1 Жиынтық сұраныс пен жиынтық ұсыныс
- •Ad, жиынтық сұраныс
- •Y, жиынтық өнім көлемі Сурет 11.1 Жиынтық сұраныс қисығы
- •Y, жиынтық өнім көлемі Сурет 11.1 Жиынтық ұсыныс қисығы
- •11.2 Макроэкономикалық тепе-теңдік және оның үлгілері.
- •Сурет 11.3 Классикалық макроэкономикалық тепе-теңдік
- •Сурет 11.4 Кейнстік макроэкономикалық тепе-теңдік
- •11.3 Тұтыну және жинақтау функциясы. Инвестициялар
- •11.4 Мультипликатор теориясы
- •Әдебиеттер тізімі
- •Өзін-өзі тексеру сұрақтары
- •Студенттің өзіндік жұмыстары
- •1. Ұлттық есеп - шот жүйесіндегі жинақтау көрсеткіші - бұл:
- •2. Кейнстің психологиялық заңы қалай сипатталады?
- •Экономиканың циклдік дамуы және экономикалық өсу
- •12.1 Циклдік толқулардың мәні мен себептері, фазалары мен түрлері
- •Сурет 12.1 Экономикалық (іскерлік) цикл
- •12.2 Экономикалық өсу: түсінігі, түрлері, факторлары, негізгі үлгілері
- •Кесте 12.3 Қазақстандағы экономикалық өсу қарқыны,
- •Кесте 12.4 Қазақстандағы жан басына шаққандағы
- •Әдебиеттер тізімі
- •Өзін-өзі тексеру сұрақтары
- •Студенттің өзіндік жұмыстары
- •Жұмыссыздық пен инфляция мәселелері макроэкономикалық тұрақсыздықтың көрінісі ретінде
- •13.1 Жұмыссыздық: мәні, пайда болу себептері, түрлері, зардаптары, оған қарсы күрес шаралары. Оукен заңы
- •Кесте 13.1 2001-2010 жылдардағы Қазақстандағы еңбек нарығының динамикасы
- •Кесте 13.2 Қазақстан Республикасы еңбек нарығының қазіргі жағдайы
- •Кесте 13.3 2011 жылдың 1-тоқсанында жыныстық және жас құрамы бойынша жұмыссыз халықтың саны
- •13.2 Инфляция: мәні, пайда болу себептері, түрлері, әлеуметтік-экономикалық салдарлары. Филлипс қисық сызығы. Инфляцияға қарсы саясат
- •Кесте 13.4 Қазақстандағы инфляция қарқыны
- •Сурет 13.1 Филлипс қисығы
- •Сурет 13.2 Қысқа және ұзақ мерзімдегі Филлипс қисығы
- •Әдебиеттер тізімі
- •Өзін-өзі тексеру сұрақтары
- •Студенттің өзіндік жұмыстары
- •Мемлекеттің қаржы және ақша-несие жүйесі. Әлеуметтік саясат
- •14.1 Қаржы жүйесі және мемлекеттік бюджет құрылымы
- •14.2 Салықтардың экономикалық мәні, қызметтері, элементтері. Лаффер қисығы
- •1) Салықтар:
- •2) Бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер:
- •Сурет 14.2 Лоренц қисығы
- •Сурет 14.3 Салықтар мен трансферттердің табыстардың теңсіздігіне әсері
- •Әдебиеттер тізімі
- •Өзін-өзі тексеру сұрақтары
- •Студенттің өзіндік жұмыстары
- •Халықаралық экономика. Мемлекеттің сыртқы экономикалық саясаты
- •15.1 Халықаралық сауда және оның негізгі теориялары
- •Сурет 15.1 Салыстырмалы артықшылықтар
- •15.2 Мемлекеттің сыртқы экономикалық саясаты
- •1. Отандық тауарлардың бәсекелік қабілеттілігін көтеру және отандық өндірушілерді қорғау.
- •2. Тұтынушыларды қорғау және ұйымдастырылған сауданы дамыту үшін жағдайлар жасау.
- •Валюта және халықаралық валюта жүйесі
- •Қазақстанның Дүниежүзілік сауда ұйымына кіру мәселесі
- •Қазақстанның әлемдік экономикадағы қазіргі орны мен рөлі
- •Әдебиеттер тізімі
- •Өзін-өзі тексеру сұрақтары Студенттің өзіндік жұмыстары
48. Жекешелендірудің қажеттілігі:
А) Жеке меншік топтарын құру. В) Мемлекеттің экономикаға араласпауын қадағалау. С) Шетел инвесторларын шектеу.
D) Кәсіпорындарды монополияландыру. Е) Мемлекеттің рөлін күшейту.
49. Экономикалық жүйедегі қоғам эволюциясының формациялық бағыты:
A) Марксистер теориясымен жасалған. B) Неоклассиктермен жасалған. C) Кейнстік теорияда кездеседі. D) У. Ростоудың еңбектерінде орын алған. E) Американ социологы Д. Белл теориясында орын алады.
50. Мына елдердің қайсысы қазіргі уақытта өз экономикасын жоспарлы және әміршіл-әкімшіл тұрғыдан ұйымдастырады?
A) Монғолия. B) Қырғыстан. C) Венесуэлла. D) Сауд Арабиясы мен Кувейт. E) АҚШ.
4-ТАҚЫРЫП
Нарықтық шаруашылықтың қалыптасу алғышарттары. Тауар-ақша қатынастары
Мақсаты: қоғамдық шаруашылықтың негізгі белгілерінің пайда болуын зерттеу және тауар мен ақша ұғымдарына кеңірек тоқталу.
Талқылау сұрақтары:
4.1 Нарықтық шаруашылықтың негізгі белгілері. Натуралды және тауарлы шаруашылық
4.2 Тауардың мәні, қасиеттері, формалары және әртүрлі теориялары
4.3 Ақшаның мәні, болу тарихы, түрлері, қызметтері және әртүрлі теориялары
Негізгі ұғымдар: қоғамдық шаруашылықтың нысаны, натуралды шаруашылық, тауарлы шаруашылық, тауар, тауардың қасиеттері, тұтыну құны, айырбас құны, құн, құн заңы, еңбек сипатының екі жақтылығы, қоғамдық қажетті жұмыс уақыты, еңбек өнімділігі, ақша, ақшаның қызметтері, сандық ақша теориясы, т.б.
4.1 Нарықтық шаруашылықтың негізгі белгілері. Натуралды және тауарлы шаруашылық
Қоғамдық шаруашылықтың нысаны – адамдардың шаруа-шылық қызметін ұйымдастырудың белгілі бір тәсілі.
Қоғамдық шаруашылықты жүргізудің тарихи тұрғыдан қалыптасқан 2 әдісі бар:
1) Натуралды шаруашылық – қоғамның тек өз қажеттіліктері үшін ғана қажетті өнімдердің жиынтығын өндірумен айналысатын тұйық шаруашылық. Натуралды шаруашылықтың негізгі сипатты белгілері:
- экономикалық қатынастар жүйесінің тұйықтылығы;
- әмбебап қол еңбегіне негізделген өндірістің орын алуы;
- қоғамдық еңбек бөлінісінің жоқ болуы;
- өндіріс пен тұтынудың арасында тікелей экономикалық байла-ныстардың орын алуы;
- еңбек өнімдерінің айырбасқа түспеуі.
Натуралды шаруашылықтың иемденушілік және ұдайы өндірушілік болып бөлінеді. Иемденушілік натуралды шаруа-шылық – терімшілік өнері басым болатын, еңбектің қарапайым құралдарын қолданумен, тұтыну деңгейіне кепілдеменің жоқ болуымен және табиғаттың дайын игіліктерін қолданумен байланысты сипатталатын шаруашылық.
2) Тауарлы шаруашылық - өнімдердің жеке тұтыну үшін емес, олардың айырбастау және сату үшін өндірілуін сипаттайтын шаруашылықтың дамыған түрі. Тауарлы шаруашылықтың негізгі сипатты белгілері:
- экономикалық қатынастар жүйесінің ашықтылығы;
- қоғамдық еңбек бөлінісінің дамуы;
- тауарлар айырбасының орын алуы;
- еңбектің мамандандырылуы;
- өндіріс пен тұтынудың арасындағы жанама экономикалық байланыстардың орын алуы;
- еңбек өнімдері нарыққа сату немесе айырбас үшін түседі және содан кейін тұтынылады.
Натуралды шаруашылық алғашқы қауымдық, құл иеленушілік және феодалдық өндіріс әдісінде басым болды. Алғашқы қауымдық құрылыстың ыдырауынан еңбек өнімінің бір бөлігі тауарға айнала бастады. Бұл мал шаруашылығының егін шаруашылығынан бөлінуінен туындап, еңбек өнімділігінің өсуіне және өндірушілердегі артық өнімнің құрылуына алып келеді. Ал бұл өз кезегінде, олардың арасында айырбасты тудыруға жағдай жасап, тауар өндірісінің дамуына түрткі болды. Кейіннен, қолөнердің егіншіліктен бөлінуі және сауданың оқшаулануы тұрақты айырбасқа, жеке меншіктің пайда болуына жол ашты.
Тауарлы шаруашылықтың пайда болуына негізінен үш жағдай әсер етті:
1. Тереңдетілген ең ірі еңбек бөлінісінің және жұмыс күшінің мамандандырылуы.
2. Жеке меншіктің пайда болуы.
3. Тауар өндірушілердің экономикалық жағынан оқшаулануы.
Сондықтанда, қазіргі нарықтық қатынастар кәсіпкерліктің еркін бәсекелестік пен жеке меншік жағдайында жоғары дамыған тауарлы шаруашылығының негізінде ғана дами түседі.