Кесте 11. Ингредиенттердің әр түрлі саны кезіндегі «р» кешенді көрсеткіші бойынша атмосфералық ауа ластануының деңгейі

Ластану деңгейі	Ингредиенттердің саны кезіндегі «Р» ластану мөлшері
	2 - 4	5 - 9	10 - 20	Более 20
Рұқсат етілген Әлсіз Орташа Күшті Өте күшті	2 2-4 4-8 8-16 16 жоғары	3 3-6 6-12 12-24 24 жоғары	4 4-8 8-16 16-32 32 жоғары	5 5-10 10-20 20-40 40 жоғары

Су ластануын интегралдық бағалау

Ауыз су және су қоймаларының ластану деңгейін интегралды бағалау үшін қазіргі уақытта бірнеше көрсеткіштер қатары бар. Олар зияндылықтың 4 критерийін қолдануға негізделген: органолептикалық, токсикологиялық, санитарлық және бактериологиялық.

1) Алғашқы кезеңде жерасты және ашық су қоймаларының, су қолдану пунктерінің ластану көздерін анықтау үшін жергілікті жердің территориясына санитарлық топографиялық зерттеу жүргізіледі.

Бұл жерде ластанудың ұйымдастырылған (ағынды сулардың қалдығы) және ұйымдастырылмаған көздеріне көңіл аударылады – ауыл шаруашылық далалардың ағын сулары, мал шаруашылығы фермаларының ағын сулары, өнеркәсіптік кәсіпорындар территориясы мен тұрғылықты жерлердің ағынды сулары.

2) Рекрациялық су қолдануға арналған өзен аумақтарындағы суларды суға шомылу кезеңінінің басында екі рет және суға шомылу кезеңінде ай сайын екі рет зерттейді. Талдау кезінде органолептикалық (иісі), бактериологиялық (коли индекс) және басқа да көрсеткіштермен шектелуге болады.

3) Ауыз су көздері жылдың әр мезгілінде және бірнеше жыл бойы (бірақта, 3-5 жылдан кем емес) бактериологиялық және химиялық көрсеткіштерге зерттеледі.

4) Су қолдану жағдайларын эпидемиологиялық бағалау үшін және судың ағынды сулармен ластану қауіптілігін бағалау үшін судың бактериалды ластану көрсеткіші қолданылады (№3 кесте).

Кесте 12. Шаруашылық ауыз су және мәдени тұрмыстық су қолдану жағдайларын эпидемиологиялық бағалау

№ п/п	Ластан көрсеткіштері	Су ластануының потенциалды эпидемиологиялық қауіптілік дәрежесі
		Жоғары емес	Жоғары	Биік
1	Рекреация аумағында және орталықтандырылған ауыз сумен қамтамасыз ету үшін су алынатын су қоймаларындағы судың орташа коли индексі	10000 дейін	11000-250000	250000 жоғары
2	ГОСТ 17.1.3.03-77 сәйкес келмейтін су қоймалардағы су сынамасының пайызы су алу орындарында реакция аумағында	0,0-25 0,0-40	26-60 41-90	60 жоғары 90 жоғары
3	Коли индекске тазаланғаннан кейін 1000 нан жоғары емес шығарылымда алынған ағынды су сынамаларының пайызы	0,0-10	11-70	70 жоғары
4	Патогенді микрохлора табылмаған су, су қоймаларының сынама пайызы	0,0	0,1-1,0	1,0 жоғары
5	Су құбырларындағы ауыз судың орташа коли индексі	3	3,1-9,0	9 жоғары
6	Ауыз су сынамаларының коли индекс бойынша сәйкес келмеу пайызы	0,0-2,0	2,1-10,0	10 жоғары

5) Судың химиялық заттармен ластану дәрежесі уақыт бойынша (орташа ай, орташа жыл бойынша) 3-5 жылға, кеңістік бойынша (ластану көзінен әртүрлі жоғалу бойынша) бағаланады.

Алдымен келесі формула бойынша әр қауіптілік класы бойынша нақты концентрацияның Зв ШРЕКке және сынама санына (п) бөлу жолымен судағы (К су) ластаушы заттардың (Зв) ШРЕКтен асудың орташа мөлшері есептеледі:

К су = С (ШРЕК) п

Мысалы, суда орта жылдық концентрация бойынша сынап, кадмий, никель, хром бойынша ШРЕКтен асып түсу байқалды.

1 класс (сынап) – 1,2 ШРЕК

2 класс (кадмий) – 3 ШРЕК

3 класс (никель, хром) –

1,2 + 1,6

----------- = 1,4 ШРЕК

2

3) ШРЕКтен асудың орташа мөлшерін аддитивтілік коэффициентіне көбейтеді:

Қауіптіліктің 4 классына: 1-шіге – 1,0

2–шіге – 0,5

3-шіге – 0,3

4-шіге – 0,25

Мысалы,

1 класс – 1,2 ШРЕК х 1,0 = 1,2

2 класс – 3,0 х 0,5 = 1,5

3 класс – 1,4 х 0,3 = 0,4

4 класс – жоқ.

Су ластануының суммарлық көрсеткішін (К сум.су) қаіптілік кластары бойынша жоғарыда алынған мәндерді қосу арқылы анықтайды:

К сум.су = 1,2 + 1,5 + 0,4 = 3,1