
- •1. Тауарлық химиялық өнімдер мен коксті жартылай өнімдер және мұнай өңдеуге негізделетін химиялық процесс және өндіріс ретінде органикалық және мұнай химиялық синтездер технологиясының түсінігі.
- •2. Химиялық технология химиялық өндірістің ғылыми негізгі сияқты
- •3. Ғылым ретінде химиялық технологияның ерекшелігі, және оның басқа ғылымдармен байланысы
- •4. Негізгі органикалық синтез бен мұнай химияның өндірістік өнеркәсіптік жіктелуі
- •5. Химиялық өндірістердің құрылымдық құрамы және компоненттер.
- •6. Негізгі органикалық синтез және мұнай химия өндірістерінің негізгі шикізат көздері, классификациясы, химиялық шикізатқа қойылатын талаптар
- •7. Негізгі органикалық және мұнай химия синтез өндірістерінің негізгі даму тенденциялары. Әлемдік және Қазақстандық мұнай газ кешендерінің қазіргі жағдайлары
- •8. Мұнай және газдың әлемдік экономикадағы мәні және Қазақстандағы көмірсутек шикізаттарын терең өңдеу өндірістерінің дамуы
- •9.Химиялық өндірістердің мемлекетіміздің экономикалық қалыптасуындағы маңыздылығы және орны, оның басқа салалармен байланысы
- •10. Химиялық өнеркәсіптің салалары. Мұнай химия өнеркәсіптерінің салалары
- •11. "Қазақстанның мұнай химиясы" даму бағдарламасының негізгі жағдайлары. Енгізіліп жатқан газ химиялық кешендер.
- •12. Қазақстанның мұнай химиялық өнеркәсіптерінің инвестициялық жобалары. 2001-2015 аралығындағы өндірістердің даму және орналасу сызбанұсқасы
- •13. Химиялық өнеркәсіптердің дамуына химиялық технологияның рөлі
- •14. Химиялық өндірістің адамзаттың өмір сүруіне және мемлекетіміздің экономикалық дамуына әсері
- •15. Технологиялық процестердің параметрлері және оларды тиімді ету жолдары.
- •16. Шикізаттың жүктелу және шығарылу сипаттамаларына қарай технологиялық процестердің жіктелуі
- •17. Химиялық техниканың негізгі даму бағыттары
- •18. Органикалық заттардың химиялық өндірісі процестерінің жалпы сипаттамасы және жіктелуі
- •19. Химиялық технологияның негізгі процестері және аппараттары
- •20. Химиялық өндірістердің гидромеханикалық процестері және олардың аппаратуралары
- •21. Химиялық өндірістердің жылулық процестері және олардың аппаратуралары.
- •22. Химиялық өндірістерлің масса алмасу процестері және олардың аппаратуралары.
- •23. Химиялық шикізаттың ресурстары және оларды рационалды пайдалану.
- •24. Химиялық шикізаттың жойылу жылдамдығының сандық сипаттамасы.
- •26. Химиялық өндірістің шикізаты. Шикізаттың жіктелуі. Химиялық шикізатты өңдеуге дайындау.
- •27. Шикізатты байыту қағидалары. Қатты заттарды байыту.
- •28. Мұнай туралы түсінік. Қазақстанның мұнай кенорындары.
- •29. Табиғи және мұнайға ілеспе газдар. Газды бензиндер.
- •30. Ірі кенорынға жататын мұнай кенорындары.
- •31. Химиялық өндірістің энергетикалық ресурстары. Энергия көздері және түрлері.
- •32. Отын-энергетикалық ресурстардың жіктелуі.
- •33. Отындардың технологиялық сипаттамалары.
- •34. Өндірістік қалдықтарды тазалаудың негізгі әдістерін айтыңыз.
- •35. Мұнай химиялық өнімдерге жататын салалар.
- •36. Химиялық өндірістің технологиялық процесс үшін мәні қандай.
- •37. Шикізаттарды агрегаттық күйіне және құрамына қарай бөлу.
- •38. Өндірістің технологиялық сызбанұсқасы және ол қандай мәлімет береді
- •39. Минералды шикізат. Рудалық минералды шикізат түсінігі
- •40. Негізгі органикалық синтездің мақсатты және аралық өнімдері туралы түсінік.
- •41. Мұнайды өңдеуге дайындау
- •42. Мұнайдың классификациясы (ғылыми және технологиялық)
- •43. Мұнайдың пайда болуы : органикалық және бейорганикалык гипотезалары
- •44. Мұнайлар және мұнай өнiмдерiнiң физика-химиялық қасиеттерi
- •45. Мұнайлар және мұнай өнiмдерiнiң физика-химиялық қасиеттерiн анықтау
- •46. Мұнайдың элементтік және топтық құрамы
- •47. Мұнайдағы, ілеспе газдардағы және газ конденсатты кен орындарындағы газ тәріздес алкандардың химиялық құрамының жалпы мөлшері
- •48. Мұнайдың тығыздығын анықтау
- •49. "Ретроградты конденсация" түсінігі. Бұл процесс қандай газ кенорындарында кездеседі
- •50. "Сайлинг-процесс" түсінігіне анықтама беріңіз және ол іс жүзінде қандай мақсатта қолданылады
- •51. Екіншілік энергетикалық ресурстарды химиялық өндірістерде пайдалану.
- •58. Ағынды суларды тазалаудың биохимиялық және физика- химиялық әдістері.
- •60. Табиғи және мұнайға ілеспе газдар, газды бензиндер.
- •61. Мұнай өңдеу зауыттарының газдары, сұйық мұнай өнімдері
- •62. Ацетиленді карбид кальциінен және көмірсутектерден алу
- •63. Синтезгаз және көміртегі оксиді. Көміртегі оксиді негізіндегі синтездер.
- •64. Метил спиртінің синтезі. Даму бағытындағы метанол өндірісінің сызбанұсқасы және өндірістегі қоршаған ортаны қорғау
- •65. Формальдегид өндірісі, технологиялық сызбанұсқалары
- •66. Химиялық өндірістің катализі. Каталитикалық реакциялардың және катализаторлардың жіктелуі.
- •67. Гомогенді және гетерогенді катализ
- •68. Катализаторлардың активтілігі мен селективтілігі, тұрақтылығы
- •69. Химиялық реакция жылдамдығы мен температуралар арасындағы байланыс
- •70. Құрамында оттегі, азот, галоген, күкірт бар органикалық қосылыстарды өндірісте пайдалану.
- •71. Каталитикалық химиялық процесс. Катализатордың маңызы және түрлері.
- •72. Химика – технологиялық процестердің негізгі көрсеткіштері (техникалық, экономикалық, әлеуметтік)
- •73. Комбинирленген химика-технологиялық процесстер және шикізатты кешенді пайдалану.
- •74. Өнеркәсіптік өндірістердің ағын сулары және оларды тазалау әдістері.
- •75. Химиялық өндірістердің қалдықтары. Қалдықтарды азайту қағидалары.
- •76. Қалдықсыз өндіріс жасаудың негізгі принциптері.
- •77. Экология және өндірістік экология туралы жалпы түсінік.
- •78. Табиғи ресурстарға сұраныс масштабы. Қоршаған ортаның және өндірістің әсері.
- •79. Еңбек қауіпсіздігі мен денсаулық сақтау жұмыстарын ұйымдастыру.
- •80. Еңбекті қорғау заңдылықтарын бұзудағы жауапкершіліктер.
- •81. Мұнай өңдеу және мұнай химиялық өндірістердегі травмалық сипаттамалар.
- •82.Өндірістік травматизм және кәсіптік аурулар түсінігі.
- •84.Улы заттардың классификациясы. Кәсіптік уланудың алдын алу
61. Мұнай өңдеу зауыттарының газдары, сұйық мұнай өнімдері
Табиғи және мұнайдың ілеспе газдар, газды бензиндер. Құрамы бойынша табиғи газдар екі топқа бөлінеді: құрғақ және майлы. Құрғақ және майлы газдың құрамы 4.1-кестеде көрсетілген.
Сығылған газ деп қалыпты жағдайдағы газтәрізді қоспаны айтады, негізінен пропан және бутан, пропилен дәне бутендерден тұрады.
4.1 - кесте
Құрғақ және майлы газдың құрамы (%, көлем)
Газ |
Метан |
Этан |
Пропан |
Бутан |
Пентан |
құрғақ |
84.7 |
9.6 |
3.0 |
1.1 |
- |
Майлы |
36.8 |
32.6 |
21.1 |
5.8 |
3.7 |
Газды бензин – майлы табиғи газдан алынады. Одан пентан (амил спиртін алу үшн), изопентан (изопрен синтезі), этан (этилен, ацетилен) алады.
Бас құбырмен тасымалданатын табиғи газ метаннан басқа 3-4% көл. этан және 1,5-2% көл. пропанна тұрады.
Жоғары қысым астындағы табиғи газдан сұйық бөлігін бөліп алу әдісі оны өндірістік маймен (абсорбентпен) майда еритін газдың жоғары молекулалық бөлігін бөліп алуға негізделген. Абсорбциялық майдан еріген компоненттер қыздырумен бөлініп алынады.
Шикі мұнай – құрамына негізінен қыздыру кезінде бөлінетін және парафинді көмірсутектерден тұратын газдар (шығатын газдар) кіреді. Мұнайайдау қондырғыларының шығатын газдары – шикі мұнайды тура айдау қондырғыларынан, крекинг қондырғыларынан және риформинг қондырғыларынан бөлінетін газдар болып табылады. Мұнайды тура айдаудың шығатын газдар үлесі 23-30%. Қалғаны крекинг және риформинг газдары.
Каталитикалық крекинг кезінде С4 көмірсутектері түзіледі. крекинг кезіндегі тұрақтандыру газдары негізінен С3 және С4 көмірсутектерінен тұрады. Термиялық рифорфинг газдары құрамы бойынша термиялыққа тең.
Мұнайдан мынадай өнімдер алынады: отын сұйық және газ тәріздес, жарыұқандыру керосині, еріткіштер, майлағыш майлар, консистентті майлағыштар, көмірсутектердің қатты және жартылай қатты қоспалары – парафин, цезерин, вазелин т.б., мұнай битумдары, пектер, мұнай кокстары және олардың туындылары – мылонафт, сульфоқышқылдар, майлы қышқылдар т.б., индивидуалды көмірсутектері – этилен, пропилен, бенол, толуол, ксимол т.б. Мұнай сұйық отындарды мотор бензиндері, трактор отыны, дизель отыны, қазан отыны, реактивті және турбореактивті қозғалтқыштар үшін тындар деп бөлінеді.
Мотор бензиндері тұтанудан жанатын поршеньді карбюратор қозғалтқыштарында үлкен мөлшерде тұтынылады. Мұндай қозғалтқыштармен әуе ұшқыштары, автокөліктер, мотоциклдер т.б. жабдықталған. Мұндай отындарда күкірт, органикалық қышқылдар және т.б металдың коррозиясына алып келетін қосылыстар болмайы керек. Бензидер сақтағанда тұрақты болуы керек, 25 – 2000С температура ралығында айдау кезінде алынатын, бастапқы және соңғы қайнау темпераурасын сипаттайтын, белгілі фракциялық құрамы болуы керек. Қаныққан булардың қысымы белгілі шектен аспауы қажет. Мысалы, авиациялық бензиндер 400С – 1800С аралығында 97,5% дейін қайнайды, ал олардың қаныққан бу қысымы 360 мм.сын.бағ аспайды. Бензиндердің маңызды сипаттамасы антидетонациялық қасиеті болып табылады.
Іштей жану қозғалтқыш цилиндіріне бензин буларының ауамен қоспасы түседі, ол поршеньмен соғылады, содан соң оған электр шамынан от көзі беріледі. Жану кезінде түзілетін газдар поршеньді қозғалтады. Цилиндірде қоспаны сығу дәрежесі үлкен болған сайын П.Ә.К – і көп болады. Сығу дәрежесі қоспаның цилиндрде жану сипатымен шектеледі.
Қоспадағы от көзін берген кезде пайда болатын жалын әртүрлі жылдамдықпен қозғалтқыш цилиндіріне тарайды. Қалыпты жануда жалынның тарау жылдамдығы 10 – 15 м/с, алайда сығудың кейбір дәрежісінде детонация пайда болады. ол кезде жалын 1500 – 2000 м/с жылдамдықпен тарай бастайды. Детонациялық пайда болу цининдірде тырсылдаған дыбыстардың пайда болуымен, цилиндірдің өыып кетуінен, қара түтіндердің пада болуымен жүреді. Нәтижеде, отын шығымы артады, қозғалтқыш қуаты төмендеп тез ісіген шығады. Бензигдердің детонацияға қабілеттілігі октан санымен сипатталады.
Бензинің октан саны – шартты шама. Стандартты қоспадағы изооктанның проценттік мөлшері, қозғалтқыш цилиндірінде сыналатын бензинді сығу шарттарындағыдай жағдайында детонациялаушы бұл қоспа бензиндердің антидетонациялық қасиетінің өлшемі болып табылады және октан саны деп аталады. Ол іштей жану қозғалтқыш цилиндіріне сыққында бензиннің жануын, стандартты қоспаның жануымен салыстыру арқылы анықталады. Стандартты қоспа (2,2,4 - триметилпентан) және н – гептаннан тұрады. Детонацияға қабілеті өте төмен изооктанның октан саны 100 – ге тең деп, ал детонацияға өте қабілетті н – гептанның октан саны 0 – ге тең деп алу қабылданған. Изооктан мен н – гептан өоспасының октан саны құрамында изооктан мөлшеріне байланысты 80% изооктан және 20% н – гептан қоспасының изооктан саны құрамында изооктан саны мөлшеріне байланысты 0 – ден 100 аралығында өзгереді. Егер, мысалы, құрамында 80% изооктан және 20% н – гептан болатын қоспамен бензиннің детонациялық тұрақтылығы бірдей болса, онда оның октан саны 80 болады. Автокөлік бензиндерінің октан саны шамамен 76 тең. Антидетонациялық қабілеті изооктан жоғары бензиндер 100 – ден жоғары октан санына ие. Мұндай қасиеттер авияциялық бензиндерге тән. Бензиндердің детонациялық тұрақтылығы бензин құрамындағы көмірсутектерді изомерлеу және ароматизациялау арқылы арттырады, бензиндерді жоғары октанды өнімдермен араластырады – изооктанмен, изопентанмен, этилбензол т.б немесе қосымшаларды қосу арқылы – антидетонаторларды, олардың ішіндегі ең көп тарағаны тетраэтилқорғасын (С2Н5)4Pb.
Трактор отыны – әдетте, жалпы мотор бензиндерінің көрсеткіштерімен сипатталатын керосин болып табылады. Трактор отынының октн саны 40 – тан кем болмауы керек.
Дизел отыны – керосин, газейль, соляр дистиляты – сығудан от алатын іштей жану поршеньді өозғалтөыштарында қолданылады. Отынның қозғалтқыш цилиндірінде тұтану қабілеті цетан санымен сипатталады. Қозғалтқышта дизел отынынның жануын оның эталонды қоспаның жануымен салыстыру арқылы цетан саны анықталады. Этанолды қоспа цетан С10Н34 мен d – метилнафталин С10Н7СН3 қоспасынан тұрады. Центанның октан саны 100 деп, ал цетан d – метилнафталин саны 0 деп қабылданған. Цетан саны жоғары болған сайын, дизел отынының сапасы жоғары болады.
Қазан отыны – мазут және т.б мұнай қалдықтары.
Әуе ұшқыштарыеың реактивті қозңалтқыштары үшін отын ретінде керосин фракциясы қолданады.
Газ тәріздес мұнай отындарына, мұнай мен мұнай өнімдерін өндеу кезігде алынатын серіктес газдар мен газдар жатқызылады.
Майлағыш майларын қолдану аймағына байланысты келесі топтарға бөледі: индустриалды – машиналық т.б.; іштей жану қозғалтқыштары үшін – автотракторлық автолдар), авияциялық майлар т.б.; трансмиссионды; турбиналды; компресорлық; бу машиналары үшін – цилиндрлік; арнайы бағыттағы майлар. Майлардың сапасы майлаушы қабілетімен, тұрақтылығымен, қатаю және от алу температкрасымен, тығыздығымен, су мөлшерімен, қышқылдығымен, кокс түзгіштігімен, тұрақтылығымен т.б сипатталады.