58. Ағынды суларды тазалаудың биохимиялық және физика- химиялық әдістері.

Физикалық – химиялық тазарту әдістері – негізінен өндірістік ағын сулар үшін қолданылады (тұрмыстық қалдықтар жағдайында оларды қолдану экономикалық тұрғыда шектеулі). Бұл әдіске жататындар: реагентті тазарту (нейтралдау, коагуляция, озондау, хлорлау т.б.); сорбция, экстракция (латынша extrahere – ағызып ашу); эвапорация (латынша evaporation – булау), флотация, электродиализ т.б.

Кең таралған тәсіл күкіртқышқылды алюминий Al₂SO₄, хлорлы темір FeCl₃ , күкіртқышқылды темір Fe₂(SO₄)₃ , әк (известь) CaCO₃ т.б. пайдаланып, коагулянт ретінде қолданылатын реагентті тазарту.

Өнеркәсіптің көптеген салаларының технологиялық процестерінен келетін өндірістік ағынды сулардың құрамында сілтілер мен қышқылдар, сондай – ақ ауыр металлдардың тұздары болады. Канализациялық тазарту жабдықтарының материалдарын коррозиядан сақтандыру үшін, биологиялық тотықтырғыш пен суағарлардың биохимиялық процесстерінің бұзылуынан сақтау үшін, ағынды сулардан ауыр металлдар тұздарын жинау үшін сілтілік және қышқылдық ағындар нейтралдауға ұшырайды.

Химиялық тазарту тәжірибесінде нейтралдаудың келесідегідей тәсілдері қолданылады:

а) сілтілік және қышқылдық ағынды суларды екі жақты нейтралдау;

б) реагенттермен нейтралдау (қышқыл ерітінділерімен, сөндірілмеген әк CaO, сөнген Ca(OH)₂ т.б.).

в) нейтралдаушы материалдар арқылы фильтрлеу (әк (известь), доломит, магнезит, бор).

59. Химиялық өдірістердегі атмосфералық ауа.

Атмосфералық ауа – биіктігі 2000 км, қасиеттері ерекше және химиялық байланыспаған компоненттердің үнемі азаятын концентрациясы бар Жердің газтәріздес қабығы. Ауаның тұрақты құрамына келесі газдар кіреді (көлем бойынша %-пен): N₂-78,16; O₂-20,90; аргон - 0,93; гелий, неон, криптон, ксенон және басқа да инертті газдар - 0,01. Техникалық есептеулерде ауада 79% азот және 21% оттек бар деп қабылдайды.

60. Табиғи және мұнайға ілеспе газдар, газды бензиндер.

Табиғи және мұнайдың ілеспе газдар, газды бензиндер. Құрамы бойынша табиғи газдар екі топқа бөлінеді: құрғақ және майлы. Құрғақ және майлы газдың құрамы кестеде көрсетілген.

Сығылған газ деп қалыпты жағдайдағы газтәрізді қоспаны айтады, негізінен пропан және бутан, пропилен дәне бутендерден тұрады.

Құрғақ және майлы газдың құрамы (%, көлем)

Газ	Метан	Этан	Пропан	Бутан	Пентан
құрғақ	84.7	9.6	3.0	1.1	-
Майлы	36.8	32.6	21.1	5.8	3.7

Газды бензин – майлы табиғи газдан алынады. Одан пентан (амил спиртін алу үшн), изопентан (изопрен синтезі), этан (этилен, ацетилен) алады.

Бас құбырмен тасымалданатын табиғи газ метаннан басқа 3-4% көл. этан және 1,5-2% көл. пропанна тұрады.

Жоғары қысым астындағы табиғи газдан сұйық бөлігін бөліп алу әдісі оны өндірістік маймен (абсорбентпен) майда еритін газдың жоғары молекулалық бөлігін бөліп алуға негізделген. Абсорбциялық майдан еріген компоненттер қыздырумен бөлініп алынады.

Шикі мұнай – құрамына негізінен қыздыру кезінде бөлінетін және парафинді көмірсутектерден тұратын газдар (шығатын газдар) кіреді. Мұнайайдау қондырғыларының шығатын газдары – шикі мұнайды тура айдау қондырғыларынан, крекинг қондырғыларынан және риформинг қондырғыларынан бөлінетін газдар болып табылады. Мұнайды тура айдаудың шығатын газдар үлесі 23-30%. Қалғаны крекинг және риформинг газдары.

Каталитикалық крекинг кезінде С₄ көмірсутектері түзіледі. крекинг кезіндегі тұрақтандыру газдары негізінен С₃ және С₄ көмірсутектерінен тұрады. Термиялық рифорфинг газдары құрамы бойынша термиялыққа тең.

Табиғи, ілеспе газдар және оларды өңдеу мен тазалау әдістері 

Жер астынан өндірілетін мұнай газдары мен табиғи газдар көптеген көмірсутектер қоспасынан, атап айтқанда метаннан, этаннан, пропаннан, бутаннан, және басқа да көмірсутектерден тұрады. Кейбір газ құрамында көмірсутектерден басқа гелии, азот, көміртегінің қос тотығы, күкіртсутек болуы ықтимал. Газдардың құрамы көп жағдайда метаннан тұрады десек қателеспейміз.  Мұнай газы мен табиғи газ, мұнайхимия мен химия өнеркәсібінің ең негізгі шикізат көзі болып табылады, себебі осы аталған газ құрамынан химия өндірісіне қажетті шикізат этанды алады. Этанды өңдеу барысында этиленді алып, одан пласмасса, этилен оксидін, беттік – активті заттарды және басқа да бағалы затарды өндіреді.