37. Шикізаттарды агрегаттық күйіне және құрамына қарай бөлу.

Шикізат – технологиялық процестердің негізгі элементердің бірі, бұл процестің айтарлықтай деңгейде үнемділігін, технология таңдауын анықтайды. Шикізат деп өнеркәсіптік өнімдер өндірісінде қолданылатын табиғи материалдарды атайды. Химиялық өндірісте өңдеудің әр түрлі кезеңдерінде келесідей материалдық нысандарды бөліп қарастыруға болады: бастапқы зат немесе шикізаттың өзі, аралық өнімдер, қосымша өнімдер мен қалдықтар.

Шикізат- технологиялық процестің ең басты элементі болып табылады. Шикізат сапасы оның бағасын, алу жеңілдіктерін және оның сапалық сандық өнімдерін көрсететін процесс. Қазіргі таңда өнеркәсіптердің барлығы дерлік шикізат ресурстарын пайдаланады. Мұндай өнеркәсіптердің өз алдына қойған толық мақсаты, шикізатты комплексті пайдалану.

Шикізат ресурстары – өнеркәсіптік өнімдерді өндірудегі табиғи материалдар.

Өнеркәсіптік шикізатты шығу тегіне байланысты – минералды, өсімдік және жануар тектес; қоры бойынша – қалпына келмейтін; химиялық құрамына байланысты – органикалық, бейорганикалық; агрегатты қалпына байланысты – қатты, сұйық, газ деп бөледі.

38. Өндірістің технологиялық сызбанұсқасы және ол қандай мәлімет береді

Технологиялық сұлба – аппараттар, ағындар, параметрлердің автоматты қадағалауы, барлық заттардың термодинамикалық және физико-химиялық мінездемелері туралы толық мағлұмат береді, үрдістегі өтетін материалдық және энергетикалық баланстың толық өндірісте ағындар мен параметрлер автоматты қадағалауы болады. Технологиялық схема масса- және энергоалмасу үрдісін айқындайды және осы процестерді басқару.

39. Минералды шикізат. Рудалық минералды шикізат түсінігі

Минералды шикізат – жер қойнауынан алынатын пайдалы қазбалар . үшке бөлінеді: кенді, кенді емес, жанғыш.

Кенді минералды шикізат деп – тау жыныстары, кейбірінен металдар алынады.

Кенді емес минералды шикізат – металл емес материлдар алуға, метал өндірісінде қолданылмайтын таужынысы.

Жанғыш минералды шикізат – құрамында көміртегі бар, сол себепті көміртегіқұрамдас деп аталатын шикізат. Оларға көмір, мұнай, жалғыш тақта тастар, табиғи газ жатады.

40. Негізгі органикалық синтездің мақсатты және аралық өнімдері туралы түсінік.

Негізгі органикалық синтез өнеркәсібі басқа органикалық қосылыстар үшін қажетті әртүрлі шикізаттарды өндіреді, оның ішінде мономерлер, сонымен қатар ауыл-шаруашылығында хладагенттер, улы химикаттар, жоғары қайнаушы жылу тасымалдағыштар, антифриздер, отынға қосымша қоспалар, жуғыш заттар т.б. пайдаланылатын өнімдер.

Органикалық синтез өндірісі үшін шикізат. Негізгі органикалық синтез өнімдерін өндірудің шикізаттары болып парафиндер, олефиндер, диолефиндер, ацетилен және ароматты көмірсутектері, көміртек оксиді, сутегінің көзі–бұл мұнай, көмір және табиғи газ. Негізгі органикалық синтез өнімдерін дегидрлеу, гидрлеу, гидратациялау және дегидратациялау, галогендеу, тотығу және тотықсыздану, нитрлеу, сульфолау, алкилдеу, изомерлеу, этерификация т.б. процестермен алады.

Негізгі орнаниклық синтез (НОС) өндірісі органикалық шикізат қазбаларына базаланады: мұнай, табиғи газ, тас көмір мен сланцтар. Оларды өңдеудің заманауи процестерін қолданып (крекинг, пиролиз, риформинг, ректификация, конверсия, кокстену мен жартылай кокстену) және бастапқы материалдарды бөлудің түрлі әдістерін қолданып маңызды қосылыстар алады, ол органикалық синтездің тікелей шикізаттары болып табылады: синтез-газ (СО пен Н₂ қоспасы); қаныққан алифатты көмірсутектер (метаннан пентанға дейін); жекелегене моноолефиндер (С₂ және одан жоғары) және оның қоспасы; диолефиндер; бутадиен, изопрен т.б. ацетилен; ароматты көмірсутектер: бензол, толуол, ксилол т.б.