31. Химиялық өндірістің энергетикалық ресурстары. Энергия көздері және түрлері.

Химиялық өнеркәсіпте энергия тұтынудың құрылымы: жылулық – 48%, электрлік – 44%, тура қолдану отыны – 8%.

Құндық өрнектелуде химиялық өндіріс процестері арасындағы энергияны тұтыну келесідей орналастырылады: химиялық реакторларда – 5-40%, массаалмасу процестерінде – 30-80%, жылулық процестерде – 60-90%.

Химиялық өндірістегі жылулық энергияның жартысынан көбі химиялық талшықтар (химиялық өнімнің жалпы көлемінен 10,5%), аммиак (9,5%), полимерлер (8,2%), каустикалық сода (4,7%), капролактам (3,5%), карбамид (3,5%), метанол (2,5%) сияқты энергияны көп жұмсауды талап ететін өнімдерге жұмсалады.

Электр энергиясы қолданылады: электрохимиялық процестерді өткізу үшін (ерітінділердің және балқымалардың электролизі); электротермиялық процестерде: (балқыту, қыздыру, жоғары температурадағы синтездер); электростатикалық процестерде: (шаңның және тұмандардың тұнуы). Өндіріске байланысты электр энергиясының шығыны: суперфосфат – 2,2 кВт/т, алюминий – 17500-18000 кВт/т.

Жылулық энергия – қыздыру, балқыту, кептіру, буландыру, дистилляция және т.б. Кейбір химиялық өнімдер өндірісіне будың орташа шығыны, мысалы, аммиак селитрасы өндірісі үшін – 0,4 Мкалл/т, винилацетат үшін – 4,4 Мкалл/т құрайды. Радиационды-химиялық процестер кең қолданыс тапты (полимерлеу, фенол алу, анилин алу және т.б.).

Химиялық энергия жұмсалады: гальваникалық элементтерде, аккумуляторларда.

Жарық энергиясы: HCI-ды синтездеу үшін, органикалық қоспаларды галогендеу үшін.

Химиялық өндіріспен энергия алу көздеріне жатады:

• Ішкі өндіріс қондырғыларында жылулық энергия өндіруге жұмсалатын отындар, мысалы, жаққыштарда, горелкаларда, бу қыздырғыштарда;

• Жылу электр орталықтары (ТЭЦ) және жылулық және электр энергиясының басқа да сыртқы жылуэнергетикалық қондырғылары;

• Энергетикалық сәулелену қондырғылары.

Бастапқы компоненттер бойынша энергия көздері біріншілік және екіншілік болып бөлінеді. Біріншілік энергия көздері деп энергиялық потенциалы табиғи процестер негізінде пайда болып және адам іс-әрекетіне байланыссыз заттарды айтады: қазынды жанғыш және радиоактивті заттар, жоғары температураға дейін қыздырылған термальді сулар, күн, жел, өзен, теңіз, мұхит, толқындар суларының энергиясы, биологиялық іс-ірекеттің өсімдік өнімдері (бөрене және т.б. өсімдік өнімдер). Химиялық өнеркәсіпте, негізінен, газтәріздес және сұйық отындар қолданылады.

32. Отын-энергетикалық ресурстардың жіктелуі.

Отын-энергетикалық ресурстарды классификациялау. Энергетикалық ресурстар біріншілік және екіншілік, отындық және отындық емес, қайта қалпына келтірілетін және келмейтін болып бөлінеді.

Отындық ресурстарға қазынды жанғыш заттарды жатқызады (көмір, мұнай, табиғи газ, сланецтер, битуминоздық құмдар, торф, биомасса). Бұл ресурстар қалпына келмейді.

Қалпына келтірілетін ресурстарға барлық мүмкін энергия көздерін жатқызады: гидроэнергия, жел, өзен энергиясы, Күннің сәулелі энергиясы, Жердің терең жылуы. Қазіргі кезде өнеркәсіпте ең бастысы қалпына келтірілмейтін энергия көздерін пайдаланады, көбінесе газтәріздес және сұйық отын.

Бастапқы компоненттер бойынша энергия көздері біріншілік және екіншілік болып бөлінеді. Біріншілік энергия көздері деп энергиялық потенциалы табиғи процестер негізінде пайда болып және адам іс-әрекетіне байланыссыз заттарды айтады: қазынды жанғыш және радиоактивті заттар, жоғары температураға дейін қыздырылған термальді сулар, күн, жел, өзен, теңіз, мұхит, толқындар суларының энергиясы, биологиялық іс-ірекеттің өсімдік өнімдері (бөрене және т.б. өсімдік өнімдер). Химиялық өнеркәсіпте, негізінен, газтәріздес және сұйық отындар қолданылады.

Екіншілік энергетикалық ресурстар (ЕЭР). Екіншілік энергетикалық ресурстар: жанармай (отындық), бұлар отынды технологиялық процестермен өңдеу қалдықтарының және металлургиялық жанғыш газдардың химиялық энергиясы болып табылады; жылулық, яғни негізгі өндірістің қалдықтарының және шығатын газдар мен сұйықтардың технологиялық агрегаттарының физикалық жылуы; артық қысымның ресурстары, яғни технологиялық агрегаттардан шығатын және артық қысымда жұмыс істейтін газ және сұйықтардың потенциалдық энергиясы.

Екіншілік энергетикалық ресурстарды пайдалану (ЕЭР). ЕЭР тікелей отын ретінде қолданылуы мүмкін, және утилизациялық қондырғылармен басқа энерготасымалдағыштарға айналуы мүмкін. Осындай мақсатқа рекуператор және жылу регенераторы, және қазан-утилизатор деп аталатын жылуалмастырғыштар қолданылуы мүмкін.