Добавил:
Upload Опубликованный материал нарушает ваши авторские права? Сообщите нам.
Вуз: Предмет: Файл:
Шпоры по ввсп(для специальности хтов 5В072100)...docx
Скачиваний:
0
Добавлен:
01.05.2025
Размер:
742.04 Кб
Скачать

29. Табиғи және мұнайға ілеспе газдар. Газды бензиндер.

Табиғи және мұнайдың ілеспе газдар, газды бензиндер. Құрамы бойынша табиғи газдар екі топқа бөлінеді: құрғақ және майлы. Құрғақ және майлы газдың құрамы 1-кестеде көрсетілген.

Сығылған газ деп қалыпты жағдайдағы газтәрізді қоспаны айтады, негізінен пропан және бутан, пропилен дәне бутендерден тұрады.

1 - кесте

Құрғақ және майлы газдың құрамы (%, көлем)

Газ

Метан

Этан

Пропан

Бутан

Пентан

Құрғақ

84.7

9.6

3.0

1.1

-

Майлы

36.8

32.6

21.1

5.8

3.7

Газды бензин – майлы табиғи газдан алынады. Одан пентан (амил спиртін алу үшн), изопентан (изопрен синтезі), этан (этилен, ацетилен) алады.

Бас құбырмен тасымалданатын табиғи газ метаннан басқа 3-4% көл. этан және 1,5-2% көл. пропанна тұрады.

Жоғары қысым астындағы табиғи газдан сұйық бөлігін бөліп алу әдісі оны өндірістік маймен (абсорбентпен) майда еритін газдың жоғары молекулалық бөлігін бөліп алуға негізделген. Абсорбциялық майдан еріген компоненттер қыздырумен бөлініп алынады.

Шикі мұнай – құрамына негізінен қыздыру кезінде бөлінетін және парафинді көмірсутектерден тұратын газдар (шығатын газдар) кіреді. Мұнайайдау қондырғыларының шығатын газдары – шикі мұнайды тура айдау қондырғыларынан, крекинг қондырғыларынан және риформинг қондырғыларынан бөлінетін газдар болып табылады. Мұнайды тура айдаудың шығатын газдар үлесі 23-30%. Қалғаны крекинг және риформинг газдары.

Каталитикалық крекинг кезінде С4 көмірсутектері түзіледі. крекинг кезіндегі тұрақтандыру газдары негізінен С3 және С4 көмірсутектерінен тұрады. Термиялық рифорфинг газдары құрамы бойынша термиялыққа тең.

30. Ірі кенорынға жататын мұнай кенорындары.

Мұнайды өндіру көлемі бойынша әлемде 1-ші орынды 1974жылға дейін АҚШ алды, одан кейін 1989 жылға дейін бұрынғы КСРО, ал 1995-2000 жж. аралығында Сауд-Арабиясы. Ірі мұнай өндіру елдерінің ондығына Иран, Қытай, Норвегия, Венесуэлла, Мексика, Ирак, Ұлыбритания, Ливия, Канада және Нигерия кіреді. 2005ж бұрынғы КСРО кейбір елдеріндегі мұнай өндіру: Қазақстан - 61, Әзірбайжан- 22, Түркменстан – 9,5 құрады. Ресейдегі мұнай өндіру көлемі 2005ж 475 млн.т құрады. Табиғи газ өндіру өндірудің әлемдік өндірілмелік қоры 60 трлн. т м3 асады, болжанған қорлар 200 трлн. м3 бағалайды. Әлемнің газ өндіру елдеріне: ТМД және АҚШ, Канада, Ұлыбритания, Алжир, Индонезия, Нидерланды, Иран, Норвегия, Мексика, Өзбекстан, Түркменстан кіреді. Ресейде 2005ж газ өндірісі 641 млрд.м3 жетті.

Қазақстандағы болжанған және өндірілмек мұнай, газ қоры. Қазақстанның мемлекеттік балансында көмірсутекті шикізат кен орынның 214 бар, оның ішінде 84 өндірілуде. Қазақстандағы мұнайдың болжаулы қоры 13 млрд. т құрайды. Негізгі кен орындары батыстарында негізделген. Мұнайдың дәлелденген және өндірілмек қоры 4,3 млрд. т құрайды – әлемдегі жалпы қордың 3%. Қаз-ғы негізгі мұнай қоры 90% жуығы Кашаған, Тенгиз, Қарашағанақ, Өзен, Жетібай, Жаңа жол, Қаламқас, Кенқияқ, Қаражанбас, Құмкөл, Әлібекмола, Кенбай ірі кен орындарында негізделген.