14. Химиялық өндірістің адамзаттың өмір сүруіне және мемлекетіміздің экономикалық дамуына әсері

Химиялық өндіріс – халық шаруашылығында ғылыми-техникалық және материалды база болып табылады және өндіріс күшінің дамуында, ел қауіпсіздігін қорғауда маңызды рөл атқарады. Заманауи химиялық өндіріс құрамына келесі салалар кіреді (олардың зиянды әрекетіне қарамастан).

Химиялық өндіріс салалары:

• тау – химиялық (пайда және химиялық минералдық шикізаттың байлығы фосфорит, апатит, тұз калий және т.б.);

• негізгі химиялық (органикалық емес қышқылдың, минералды тұздың, минералды тыңайтқыштардың, хлор, аммиактың өндірісі және т.б.)

• синтетикалық бояулардың өндірісі (органикалық бояулардың, жартылай тағамдардың, синтетикалық дубитендердің қайта өңделуі);

• синтетикалық смоламен пластикалық масстардың өндірісі;

• жасанды және синтетикалық жіптердің өндірісі;

• химиялық реактивтердің, таза заттар мен катализаторлардың өндірісі;

• фотохимиялық (фотокинопленка, магниттік ленталардың және басқа фотоматериалдардың өндірісі);

• лак бояу (белил, бояу, лак, эмаль, нитротмольді алу);

• химико-фармацевтикалық (дәрі-дәрмек және препараттардың өндірісі);

Өсімдіктерді қорғаудағы химиялық құрамдардың өндірісі.

• тұрмыстық химия тауарларының өндірісі;

• пластмассалық бұйымдармен, әйнек материалдардың, әйнек пластиналарының және одан жасалған бұйымдардың өндірісі.

Мұнай химиялық өндірісітң салалары: синтетикалық каучуктың өндірісі, оған қоса мұнайхимиялық тауарлар, резиноасбеттік (резинотехникалық, асбесттік бұйымдардың және дөңгелектердің өндірісі).

Сонымен қатар, шығарылатын газ негізінде және тағамдарда химиялық тағамның нақты бөлігі кокос химиялық өндірісте, түсті металлургияда, целлюлоздік қағазды, ағаш өңдеуде (орман химия) және басқа салаларда өңделеді. Мұнай тек қана өндірістің маңызды саласымен емес, сонымен қатар тәуелсіз ел статусының белгісі, жақсы болашаққа деген үміт.

Химиялық өндіріске деген техникалық белгілер бойынша мыналарды жатқызуға болады: цемент және басқа керамика, фарфор, әйнек өндірісі; тағам өндірісінің өндірісі; ақуыз-витаминдік концентраттардың өндірісі, аминокислот, витамин, антибиотик және т.б. (микробиологиялық өндіріс).

15. Технологиялық процестердің параметрлері және оларды тиімді ету жолдары.

Технологиялық процесстің параметрлері. Бұл жұмыстың негізгі көлік, аппарат, цех және завод өндірісі болып табылады. Өндіріс «П» өндірілген тауар саны болып табылады «G» немесе τ уақыт бірлігіндегі қайта өндірілген шикізат:

П= G/τ (кг/r немесе т/r немесе т/тәулігіне)

Өндірілген тағам саны тізімінде оның көлемін өлшеп шығарады, сонда:

П= ν/τ (м³/с)

Өндіріс жұмыс аппартының үлкеюі оның өлшемі мен интенсивті жұмысының ұлғаюымен жетілуі мүмкін.

Жұмыс аппартының интенсиві – белгілі бір аппарт өлшемін анықтайтын белгілі бір ұлғаюға қатысты өндіріс болып табылады. Интенсивтікті білу үшін аппарат көлемін қатыстырады немесе оның ауданы. Интенсификация екі жолмен жетеді: көлік немесе аппарат конструкциясының жақсаруымен; аппараттардағы технологиялық процесстің іске асырылуымен жұмыс аппаратының интенсиві процесс жылдамдығына пропорционал.

Жұмыс аппаратының интенсификациясының негізгі технологиялық жолдары температура, қысымның жоғарылауы, әсер ететін заттармен концентрациясы мен әсер етуші массаның араласуы. Жоғарғы температура қолданылуының мүмкіндігі және қысым конструкционды материалдардың тұрақтылығымен шектеледі, немесе реагенттердің жайылуымен және факторлардың экологиялық тиімділігімен. Периодты процесс деп, шикізат порциясы мен аппаратқа тиеліп, онда өңделеді, содан соң пайда болған барлық заттар шығарылады. Периодты процесс қызмет ету кезінде қиын болып табылады; тағам сапасы қызмет ету режимінің тәуелсіздігінен қатты өзгермейді. Цикл уақыты яғни периодты өндіріс процессінің жалғасуы, үздіксіздік жоғары болып тұрады; энергетикалық шығындар жоғары.

Үздіксіз процесс деп, шикізаттың аппаратқа түсуімен одан тауардың шығуы ұзақ уақыт ағымында үздіксіз болуы. Сонымен қатар, технологиялық процесстер біруақытты көмекші және транспорттың операцияларымен ағады, аппарат өндірісі жоғары. Аппараттың әрбір нүктесінде ұдайы температура болады, заттар концентрациясы, сондықтанда жұмыс аппаратын бақылау, шикізат енгізуімен шығаруды механизациялау, процесті автоматтандыру оңай болады.

Үздіксіз процесс кезінде тауар сапасы жақсарады, мысалы газ, өйткені олар бірқалыпты жайылады. Үздіксіз әрекет реакторындағы әрекет етуші заттардың орташа концентрациясы, периодты әрекеттің реакторларынан төмен, олардың интенсивті жұмысында байқалады.