Еңбек туралы нормативтік актілердің әрекеті

Еңбек туралы нормативтік актілердің әрекеттері адамның уақыты, аумағы мен шеңбері бойынша қаралады.

Еңбек құқығының негізі болып табылатын нормативтік-құқықтық актілер үшін әрекеттерінің басталуы мен аяқталуын бекіту нақты практикалық маңызға ие.

Нормативтік құқықты әрекетке енгізудің тәртібі болып, нормативтік құқықтың өзі табылуы мүмкін. Заңдарды әрекетке енгізу тәртібі болып, оның ішінде кодекстерді әрекетке енгізу, заңдардың (кодекстер) өзі немесе кейбір заңдар болып табылады. Мысалы, 15.05.2007 ж. «ҚР Еңбек кодексі» ҚР Еңбек кодексін қолданысқа енгізу турал» №252 заңымен 15.05.2007жылы қолданысқа енгізілді. Егер нормативтік құқықтық актінің көлемінің көп болуына байланысты оның мәтіні периодикалық басылымдардың бірнеше бетіне басылатын болса, онда ресми басылған күн нормативтік құқықтық актінің мәтіннің соңғы бөлігінің басылған күні болып саналады. Азаматтардың міндеттері мен бостандығына қатысты нормативтік құқықтық актілердің қолданысқа енгізілуінің міндетті жағдайы оның ақпараттық құралдар бетіне ресіми басылуы болып табылады.

Нормативтік актіні қабылдауға байланысты барлық бұрынға қабылданған нормативтік құқықтық актілер мен оның құрылымдық бөліктері егер олар жаңадан қабылданған актілердің нормасына қайшы келетін болса немесе оны жойып жіберетен болса онда олар, күшін жойған болып немесе өзгертілген болып саналады.

Нормативтік құқықтық актіні қабылдауға байланысты күшін жойған актілер мен олардың бөліктерінің тізімі актіде немесе актіні қолданысқа енгізу тәртібінде болуы керек.

Еңбек құқығы негіздерін қолданысқа енгізу аумағы «Қазақстан Республикасы территориясы» түсінігімен тығыз байланысты.

Еңбек құқының негізі болып табылатын нормативтік құқықтық актінің қолданысы, адамдар ортасында Қазақстан Республикасында Қазақстан Республикасының азаматтары мен заңды тұлғаларға, сондай-ақ оның территориясындағы шет ел азаматтарына, азаматтығы жоқ адамдарға, заңмен көрсетілген басқа жағдайдалар мен халықаралық келісімдерден басқа жағдайда Қазақстан Республикасы тарапынан ратифицирленген болып табылады. Дипломатиялық өкілдер мен басқа да шет ел мемлекеттік органдардың өкілдеріне Қазақстан Республикасының нормативтік актілері халықараық келісім шарт негізінде және жалпы бекітілген халықаралақ құқық нормаларының принціптері негізінде жүреді. ( дипломатиялық иммунитет).

Еңбек құқының салалық қағидалары

Еңбек құқының қағидалары ретінде қолданыстағы заңнамада бекітілген негіз салушы басшылық негізідегі (идеяны) норманың негізін құрайтын мемлекеттік рынокты қолдануға байланысты қоғамдық қатынастарды реттеуге, оны ұйымдастыруға және жалдау еңбегін қолдануға байланысты бағытталған саясатының бағытын түсінуге болады.

Еңбек құқының қазіргі кездегі келесідей қағидаларын көрсетуге болады:

1) адам мен азаматтың еңбек саласындағы құқықтарының шектелуіне жол бермеу;

2) еңбек бостандығы;

3) кемсітушілікке, мәжбүрлі еңбекке және балалар еңбегінің ең нашар түрлеріне тыйым салу;

4) қауіпсіздік және гигиена талаптарына сай келетін еңбек жағдайларына құқықты қамтамасыз ету;

5) өндірістік қызмет нәтижелеріне қатысты алғанда қызметкердің өмірі мен денсаулығының басымдығы;

6) еңбегі үшін жалақының ең төменгі мөлшерінен кем емес, әділетті сыйақыға құқығын қамтамасыз ету;

7) тынығу құқығын қамтамасыз ету;

8) қызметкерлердің құқықтары мен мүмкіндіктерінің теңдігі;

9) қызметкерлер мен жұмыс берушілердің өздерінің құқықтары мен мүдделерін қорғау үшін бірігу құқығын қамтамасыз ету;

10) әлеуметтік әріптестік;

11) еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау мәселелерін мемлекеттік реттеу;

12) қызметкерлер өкілдерінің Қазақстан Республикасы еңбек заңнамасының сақталуына қоғамдық бақылауды жүзеге асыру құқығын қамтамасыз ету болып табылады.

Қажетті қайнар көздерді негізгі және қосымша әдебиеттер тізімінен қарастырыңыздар. (5 пункітіндегі.)