Сабаққа арналған әдістемелік нұсқау

Мамандығы: 5В130100 “Жалпы медицина”

1. Тақырып: Жасушаның жалпы патологиясы

2. Сабақтың мақсаты:

Жасуша зақымдануының жалпы хтиологиясы мен патогенезін меңгеру

3. Оқыту міндеттері:

• жасуша зақымдануының себептері мен патогенезін зерттеу

• зақымдаушы агенттердің әсеріне жасушаның бейімделу тетіктерін зерттеу

• жасушаның зақымдану белгілерін анықтап, оларды бағалау

4. Тақырыптың негізгі сұрақтары:

1. Жасушаның бүлінуі, анықтамасы. Жасушаның бүлінісін туындататын себептер. Бүліністерге жасушаның төзімділігін анықтайтын жайттар.

2. Жасуша бүліністерінің түрлері, сипаттамасы. Жасушаның жіті және созылмалы бүліністерінің сатылары.

3. Жасуша өлімінің түрлері. Некроз және апоптоз, даму тетіктері.

4. Жасуша бүліністерінің арнайы және арнайыланбаған (иондық дисбаланс, қажыммен қамтамасыз етілуінің азаюы, рН, мембраналық потенциалдың, сіңірулік қабілеттің өзгеруі) көріністері, даму тетіктері.

5. Жасуша мембранасы бүлінулерінің патогенезі (МАТ, фосфолипаза және басқа гидролазалардың әсерленуі, осмостық және иммундық бүліністер).

6. Жасуша мембранасы мен жасушаішілік құрылымдар мембраналары бүліністерінің салдарлары.

7. Бүліністер кезіндегі жасушадағы теңгерілулік тетіктер.

8. Патогенді жайттардың әсеріне жасушаның төзімділігін арттыратын және зақымданған

жасушада қалпына келтіру үрдістерін күшейтетін алдын алу және емдік шаралар.

5. Оқыту мен сабақ жүргізу тәсілдері:

Дискуссия, шағын аз топтарды жұмыс жасау – тәжірибелер орындау, хаттамалар толтыру, нәтижелерін талқылау.

Тапсырма 1. Тәжірибе кезінде жасушаның зақымдану белгілерін анықтау.

Тәжірибе барысы: 5 пробирка алып белгіленген жереге дейін тауық белогін құяды, сосын кезекпен бiрнеше тамшыдан концентрленген азот, күкiрт, тұз қышқылдарын сонымен қатар сiлтiлер (КОН, NaОН) тамызамыз. Нәтижелердi салыстырады және осы заттардың белоктарға, тiндерге жергiлiктi әсерлерiн сипаттап қорытынды жасау.

Нәтижесi

Қорытынды

Оқытушымен бiрге жұмыс. Тәжiрибе оқытушының қатысуымен жүредi, оқытушы коагуляциялық және колликвациялық некроз белгiлерiн акценттейдi.

Бiлiм деңгейiн бақылау. Сабақ бойынша сұрақ қою арқылы және тест бақылау.

6. Әдебиеттер

Негізгі:

1. Патофизиология в схемах и таблицах: Курс лекций: Учебное пособие. Под ред. А.Н.Нурмухамбетова. – Алматы: Кітап, 2004. – С. 33-42.

2. Ә.Нұрмұхамбетулы. Патофизиология. – Алматы; РПО «Кітап», 2007. – С. 293-311.

3. Патологическая физиология: Учебник п/р Н.Н.Зайко и Ю.В.Быця. – 2-е изд. – М.: МЕДпресс-информ, 2004. – С. 136-162.

4. Патологическая физиология п/р А.Д.Адо и В.В.Новицкого. – Томск: Изд-во Том. ун-та, 1994. – С. 50-73.

5. Патологическая физиология п/р А.Д.Адо, М.А.Адо, В.И.Пыцкого, Г.В.Порядина, Ю.А.Владимирова. – М.: Триада-Х, 2002. – С. 16-48.

6. Тестовые задания по патологической физиологии / под ред Кравцова В.И. Семей, 2000- в 4 томах

Қосымша

1. Патофизиология: Учебник для мед.вузов под/ред В.В. Новицкого и Е.Д. Гольдберга.-

Томск: Том.ун-та, 2001, С. 66-89.

2. Литвицкий П.Ф. Патофизиология: Учебник: в 2 т. – М.: ГХОТАР-МЕД, 2003. – Т. 1. – С.

89-140.

3. Воложин А.И. Общая патология клетки // Общая патология клетки // патологическая

физиология под ред А.И. Воложина и Г.В. Порядина. М.: МЕДпресс. – 1998. – с. 41 –

104.

7. Бақылау:

1. Клеткалардың зақымдануы келесi факторлардың әсерiнен туады:

1. сөздiк тiтiркендiргiш

2. механикалық,физикалық,химиялық тiтiркендiргiш

3. көмiрсулардың жетiспеуi

4. көмiрсулардың мөлшерден тыс

5. қанда лейкоциттердің жоғарлауы

2. Клеткалардың зақымдануы келесi факторлардың әсерiнен тууы мүмкiн:

1. сұйықтардың осмотикалық қысымның жоғарлауы және клетка аралық,клеткада судың азаюы

2. белоктық заттардың азаюы

3. липидтiң азаюы

4. инертті газдар жетiспеуi

5. интерферон әсері кезінде

3. Клетканың зақымдануының себебi болып келесi факторлар табылады:

1. иондаушы радиацияның әсерi,жоғарғы температура

2. физиологиялық активтi заттардың ықпалы

3. бос радикалдардың жетiспеуi

4. көмрсулардың жетiспеуi

5. изотоникалық ерітіндіні көктамыр ішіне енгізу

4. Клетканың зақымдалуы болады:

1. клетканың қартаюы, қабыну медиаторлар әсері, вирустардың енуі

2. лимфацит Т-хелпердiң әсерi

3. лимфацит Т-супрессордың әсерi

4. ацетилхолин мен адреналин әсерi

5. нерв жүйесiнiң трофикалық функциясының бұзылуы

5. Клетканың зақымдануын биологиялық факторларына келесi әсерлері жатады:

1. иммуноглобулин А классы

2. интерферон

3. комплемент әсерiнен иммунды комплекстердің тұңуы

4. концентрацияланған қышқылдар

5. лимфоцит Т-хлепер әсерi

6. Клетканың арнайы зақымдануының негiзгi көріністерін көрсет:

1. белоктық қайтымды денатурациясы

2. цитохромоксидазаның блокадасы цианисті калимен, ацетилхолиның бұзылуы холинхстераза әсерінен

3. клетка мембранасы өткiзгiштiгiнiң бұзылуы

4. мембранды насостың функциясының зақымдануы

5. калий иондарының клеткадан шығуы

7. Клетканың генетикалық аппаратының арнайы зақымдануын келесi факторлар тудырады:

1. клеткада Nа⁺ ионының жиналуы

2. иондаушы сәулелену, пуриндi негiздердiң клеткада жиналуы, кейбiр антибиотиктердiң әсерi

3. цитохромоксидазаның белсендiлiгi

4. жасушадағы осмостық қысымның жоғарылауы

5. жасушадағы осмостық қысымның төмендеуі

8. Клетка зақымдануының арнайы емес көрiнiстерiне келесiлер жатады:

1. белоктын жоғары температура әсерінен коагуляциялануы

2. белокты-липоидты құрылымның төменгі температурадағы коагуляциясы

3. паранекроздың дамуы,тiндердiң сорбциялық қасиетiнiң кушеюi

4. генетикалық аппарат қызметiнiң бұзылуы

5. механикалық факторлар әсерінен мембрана бүтіндігінің бұзылуы

9. Клетка зақымдануының арнайы емес көрiнiстерi келесi факторлармен айқындалады, ТЕК:

1. калий ионың жоғалтуымен

2. натрий ионының жиналуымен

3. клеткада кальций ионының азаюымен

4. судын жиналуымен

5. хлектр потенциалының төмендеуiмен

10. Клетканың арнайы емес зақымдануы келесi факторлармен жүредi, ТЕК:

1. клетка кальций ионының жоғарылауы

2. клеткааралық байланыстын жоғалуы

3. ферменттiк жүйе белсендiлiгiнiң бұзылуы

4. генетикалық аппараттын инактивациясы

5. клетканың иондық құрамының бұзылуы

№ 5-ші тәжірибелік