21

«Қостанай қаласы әкімдігінің білім бөлімінің

А. М. Горький атындағы гимназиясы»

мемлекеттік мекемесі

Қасымова Анеля, 5-сынып

«Көшелер сөйлейді»

атты ғылыми зерттеу

бағыт: тарих?

секция: өлкетану

жетекші: Шожанова Раиса Елтаевна,

А. М. Горький атындағы гимназияның

қазақ тілі мен әдебиеті мұғалімі

Қостанай

2014

Аннотация.

Жұмыстың мақсаты:

- Ұлы адамдарды ұмытпауға әрі құрметтеп бағалауға,

- ғұлама тұлғалардың тарихымызға, мәдениетімізге, ғылымға қосқан елеулі үлесін, өздері айналысқан салаларда қалдырған өшпес мұраларын насихаттау,

-сондай-ақ туған өлкемізді, елімізді жан-жақты тануға мүмкіндігімше септік тигізу.

Б. Франклин айтқандай: «Бүгінгі бір күн ертеңгі екі күнге татиды» дегендей қалама, еліме үлесімді тигізу үшін зерттеу жүргізіп, жұмысымды жаздым

Зерттеудің кезеңдері:

-дайындау кезеңі: тақырыпты таңдап белгілеу, зерттеудің мақсаты мен міндеттерін айқындау;

- зерттеу кезеңі: жұмысқа қажет болатын әдебиеттерді зерттеп білу, тақырыптың зерттелген дәрежесін анықтау, мұрағат-мұражай құжаттары мен статистикалық деректерді талдау.

-практикалық-тәжірибелік кезең: Қостанай көшелері жайлы мағлұматтарды талдап саралау.

Гипотеза.

Көшелердің аттары қала мен бүкіл елдің тарихымен тығыз байланысты. Егер Қостанай тұрғыны бала кезінен туған қаласының, сондай-ақ көшелердің тарихын білуге тырысса, ол мұндай құнды мәліметтерді ұрпақтан ұрпаққа сақтап жеткізе алады. Бұл кіші отанына деген сүйіспеншілігін арттырады, рухани өміріне де әсер етеді.

Зерттеу әдістері:

-сұхбаттасу,

-сауалнама,

-саралау,

-салыстыру,

-жүйелеу,

-талдау,

-графикалық әдіс.

Зерттеудің ғылыми жаңалығы мен дербестігі.    

- өткен оқиғалардың айғағы, – көшелер аттары жөнінде тыңғылықты тарихи-әдеби, әлеуметтік зерттеу жан-жақты жүргізілді;

- әдебиетке, өлкетануға, публицистикаға /мерзімді басылымдарға/, ғаламтордағы ғылыми танымпаздық сайттарға жасалған ізденістер арқылы көшелер аттары қарастырылды;

-зерттеу жоғары аталған дереккөздерден, жергілікті тарихшы-ғалымдардың және қала тұрғындарының сұралу нәтижесінен саралап алынған ақпараттармен толықтырылып, көшелер аттарының бұған дейінгі беймәлім қырлары ашылды;

-халықтың бүгінгі сана сезіміне қалыптасқан қала көшелерінің бұрынғы аттары мен олардың қазіргі аттары сабақтастыра зерттеліп, көше аттарының ерекшелігі дегеніміз жаңаша көзқарас талданды;

-  Көшелер аттарының шығу тарихын білетін адамдар зерттеулерінің нәтижесі қорытындыланды;  

- көшелердің аттарына ықпал еткен тарихи оқиғалар қарастырылды;

- мектеп оқушылары мен олардың ата-аналары, қала тұрғындары арасында әлеуметтік сауалнама өткізілді, өздері тұратын көшелер аттарының шығу тарихын білетін қала тұрғындары жеке сұралды.

Жұмыстың өзектілігі.

-Бұл зерттеу еліміздің, туған қаламыздың тарихына, мәдениетіне, рухани, тарихи құндылықтарына құрмет сезімін оятады;

-бүгінгі жас ұрпақты отансүйгіш, ұлтжанды етіп тәрбиелеуге септігін тигізеді;

-халқымыздың ізгі құндылықтарымен жақындастырады;

-пәнаралық байланыс арқылы оқушының өлкетануға қызығушылығын оятады; тарих пен тіл, әдебиет пәндері бойынша білімін арттырады, ой өрісін кеңейтеді;

-бұл – өлкетану саласына өзіндік бір үлес қосатын ізденіс деп айтуға болады.

Зерттеудің нәтижесі мен қорытындысы.

Өткізілген жұмыстың барысында туған қаламыздың тарихы туралы білімімізді кеңейттік, туған қаламыздың тарихымен танысып, қала көшелерінің әр түрлі аттары мен олардың шығу тарихынан мол мәлімет алдым.     

Зерттеудің тәжірибеде қолданылатын өрісі.  

Зерттеудің нәтижесін өлкетану және Қазақстан тарихы сабақтарында көмекші құрал ретінде оқушылар мен ұстаздар қолдана алады. тәрбиелік жұмыста да көп пайда келтіреді деп ойлаймын.

Зерттеуге арқау болған -тәуелсіздік кезінен басталған қоғамдағы, халықтың саяси, әлеуметтік өміріндегі, ұлттық сана сезіміндегі өзгерістер, тарихқа деген көзқарастың өзгеруі. Бұл өзгерістер қала көшелерінің атауларында да көрініс тапты.

Еліміз бен туған қаламыздың тарихы мен мәдениетін, ұлтымыздың ізгі құндылықтарын, халқымыздың ғұламалары мен жергілікті ұлы тұлғалардың мәдениетке, тарихқа, өнерге қосқан зор үлесін зерттеген А. Күзембайұлы, М. Қозыбаев, Асыл У., Жұмажан Т., Әбдезұлы Қ., Тұрсынғалиева С., Әбдіманұлы О., Дюсебаев С., Қ Жақып, Н. Ахметбеков, Берденова К., И. Терновой, П. Черныш, Г. Дильдяев, В. Давыдов, С. В. Кулагин, Л. Шүленова, О. Лукаш, А. Қозыбаев тәрізді тарихшы, ғалымдардың, қоғам қайраткерлерінің, журналист-публицистердің еңбектері басшылыққа алынды. Сондай-ақ Әл-Фараби, М. Жұмабаев, А. Шаяхмет, Н. Мешітбай, Н. Мұқатов секілді ақындардың өлеңдері, С. Миронов, Л. Берсанова, В. Бугаев сияқты фотосуретшілердің туындылары көше атауларының сырын, шынайы шығу тарихын жан-жақты ашуға зерттеу барысында өз септігін тигізді.

Мазмұны.

Кіріспе ----------------------------------------------------------------

1. Тарау. Көшелердің пайда болу тарихы. -------------3

2. Тарау. Көше аттарын білу және өзгерту қажеттілігінің себептері. ----------------------------------

3. Тарау. Тәуелсіздік кезінде өзгерген көшелердің аттары. ---------------------------------------------------------

Қорытынды. --------------------------------------------------------

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі. --------------------------

Қосымша. ------------------------------------------------------------

Кіріспе.

Зерттеудің объектісі /нысаны/– Қостанай қаласы көшелерінің Тәуелсіз Қазақстан кезінде өзгерген жаңа аттары.

Жұмыстың мақсаты:

- Ұлы адамдарды ұмытпауға әрі құрметтеп бағалауға,

- ғұлама тұлғалардың тарихымызға, мәдениетімізге, ғылымға қосқан елеулі үлесін, өздері айналысқан салаларда қалдырған өшпес мұраларын насихаттау,

-сондай-ақ туған өлкемізді, елімізді жан-жақты тануға мүмкіндігімше септік тигізу.

Б. Франклин айтқандай: «Бүгінгі бір күн ертеңгі екі күнге татиды» дегендей қалама, еліме үлесімді тигізу үшін зерттеу жүргізіп, жұмысымды жаздым

Жұмыстың міндеттері:

1)Қостанай көшелерінің атаулары Қостанай өлкесі мекен болған қазақ елінің қандай ардақты перзенттерінің есімдерімен аталатын болғанын анықтау;

2)Ондай өзгерістерге не себеп болып жатқанын белгілеу;

3)Көшелерімізге есімдері беріліп жатқан тұлғалардың тарихымызға, мәдениетімізге, ғылымға деген үлесін айқындап көрсету

Зерттеудің ғылыми жаңалығы мен дербестігі.    

- өткен оқиғалардың айғағы, – көшелер аттары жөнінде тыңғылықты тарихи-әдеби, әлеуметтік зерттеу жан-жақты жүргізілді;

- әдебиетке, өлкетануға, публицистикаға /мерзімді басылымдарға/, ғаламтордағы ғылыми танымпаздық сайттарға жасалған ізденістер арқылы көшелер аттары қарастырылды;

-зерттеу жоғары аталған дереккөздерден, жергілікті тарихшы-ғалымдардың және қала тұрғындарының сұралу нәтижесінен саралап алынған ақпараттармен толықтырылып, көшелер аттарының бұған дейінгі беймәлім қырлары ашылды;

-халықтың бүгінгі сана сезіміне қалыптасқан қала көшелерінің бұрынғы аттары мен олардың қазіргі аттары сабақтастыра зерттеліп, көше аттарының ерекшелігі дегеніміз жаңаша көзқарас талданды;

-  Көшелер аттарының шығу тарихын білетін адамдар зерттеулерінің нәтижесі қорытындыланды;  

- көшелердің аттарына ықпал еткен тарихи оқиғалар қарастырылды;

- мектеп оқушылары мен олардың ата-аналары, қала тұрғындары арасында әлеуметтік сауалнама өткізілді, өздері тұратын көшелер аттарының шығу тарихын білетін қала тұрғындары жеке сұралды.

Зерттеу әдістері:

-сұхбаттасу,

-сауалнама,

-саралау,

-салыстыру,

-жүйелеу,

-талдау,

-графикалық әдіс.

Зерттеудің объектісі /нысаны/– Қостанай қаласы көшелерінің Тәуелсіз Қазақстан кезінде өзгерген жаңа аттары.

Зерттеуге арқау болған -тәуелсіздік кезінен басталған қоғамдағы, халықтың саяси, әлеуметтік өміріндегі, ұлттық сана сезіміндегі өзгерістер, тарихқа деген көзқарастың өзгеруі. Бұл өзгерістер қала көшелерінің атауларында да көрініс тапты.

Еліміз бен туған қаламыздың тарихы мен мәдениетін, ұлтымыздың ізгі құндылықтарын, халқымыздың ғұламалары мен жергілікті ұлы тұлғалардың мәдениетке, тарихқа, өнерге қосқан зор үлесін зерттеген А. Күзембайұлы, М. Қозыбаев, Асыл У., Жұмажан Т., Әбдезұлы Қ., Тұрсынғалиева С., Әбдіманұлы О., Дюсебаев С., Қ Жақып, Н. Ахметбеков, Берденова К., И. Терновой, П. Черныш, Г. Дильдяев, В. Давыдов, С. В. Кулагин, Л. Шүленова, О. Лукаш, А. Қозыбаев тәрізді тарихшы, ғалымдардың, қоғам қайраткерлерінің, журналист-публицистердің еңбектері басшылыққа алынды. Сондай-ақ Әл-Фараби, М. Жұмабаев, А. Шаяхмет, Н. Мешітбай, Н. Мұқатов секілді ақындардың өлеңдері, С. Миронов, Л. Берсанова, В. Бугаев сияқты фотосуретшілердің туындылары көше атауларының сырын, шынайы шығу тарихын жан-жақты ашуға зерттеу барысында өз септігін тигізді.

Жұмыстың хронологиялық шеңбері.

Ғылыми зерттеу 1991 жылдан бастап 2013 жылға дейінгі мерзімді қамтиды.   

Зерттеудің дереккөзі.

Зерттеу жұмысы мұрағат-мұражай материалдарына, карталарға, тарихи әдебиеттерге, мерзімді басылымдардың материалдарына, қала тұрғындарының еске түсірген мәліметтеріне негізделген.  

Ғылыми зерттеудің құрылымы. 

Жұмыс кіріспеден, 3 тарауды қамтитын негізгі бөлімнен, қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен, қосымшадан тұрады.

Негізгі, зерттеу бөлімі.