Бақылау сұрақтары:

1. Дауыстылардың бір-біріне өзара үндесуі дегеніміз не ?

2. Дауыстылар тілдің қатысына қарай қалай бөлінеді ?

3. Дауыстыларды айту кезінде физиологиялық ерекшеліктер ?

4. Дауыссыздардың классификациясы

5. Шұғыл және ызың дауыссыздар

6. Фонетикалық заңдылықтар

Конспект тақырыптары:

1. Фонетика және оның слалары

2. Дыбыстардың акустикалық және артикуляциялық мінездемесі

3. Дыбыстау мүшелері және олардың қызметі

4. Дауысты және дауыссыз дыбыстар

5. Фонема

6. Сингормонизм

7. Фонетикалық заңдар

8. Фонетикалық процестер

9. Қазақ тіл білімінде фонетиканың зерттелуі

10. Дифтонгтар мен дифтонгоидтар

Қолданатын әдебиеттер тізімі

Негізгі :

1. Аханов К. Тіл білімінің негіздері. А., 1973, 1977, 1993.

2. Аханов К. Грамматика теориясының негіздері. А., 1996.

3. Баранникова Л. И. Введение в языкознание. Саратов, 1973.

4. Баскаков Н. А. Введение в изучение тюркських языков. М., 1969.

5. Хасенов Ә. Тіл білімі. А., 1996.

6. Жұбанов Қ. Қазақ тілі жөніндегі зерттеулер. А., 1999.

Қосымша:

1. Аманжолов А. С. Қазақша-орысша лингвистикалық терминдері. А., 1997.

2. Ахманова О. С. Словарь лингвистических терминов. М., 1966.

3. Исаев С. Қазіргі қазақ тіліндегі сөздердің грамматикалық сипаты. А., 1998.

4. Қордабаев Т. Р. Тілдің структуралық элементтері. А., 1975.

5. Салқынбай А., Абақан Е. Лингвистикалық түсіндірме сөздік. А. 1948.

6. Тектіғұл Ж. Тіл біліміне кіріспе (жаттығулар жинағы) А. 2000.

7. Истрин В. А. Возникновение и развитие письма. М., 1965.

8. Кодухов В. И. Введение в языкознание. М., 1979, 1987.

№ 7. 4-апта

Тақырып : Тіл дыбыстарының аккустикалық және артикуляциялық аспектісі

Жоспар:

1. Дыбыстың күші, қарқыны, үні

2. Сөйлеу мүшелерінің қатысына қарай дыбыстардың жіктелуі

Тест:

1.Тілдің даму тарихының әр түрлі дәуірлерінде оның дыбыстық құрамының өзгеруін және өзгеру себептерін зерттейтін фонетиканың саласы.

А) Сипаттама. В) Тарихи. С) Морфология. Д) Синтаксис. Е) Лексика.

17. Дауыстыларды айту кезіндегі физиологиялық ерекшелік.

А) Фонациялық ауаның шығу қарқыны күшті болады. В) Тосқауылмен айтылады.

С) Дыбыстау мүшелеріне күш түседі. Д) Фонациялық ауа баяу шығады. Е) Қысым дыбыс аппаратының бәріне түседі.

2.Қатаң дауыссыздарды көрсетіңіз.

А) б, в, г, ғ, д. В) в, с, т, д, ш. С) р, л, м, н, ң. Д) а, ә, б, в, г. Е) қ, к, т, с, ш.

3.Ұяң дауыссыздарды көрсетіңіз.

А) б, в, г, ғ, д. В) в, с, т, д, ш. С) р, л, м, н, ң. Д) а, ә, б, в, г. Е) қ, к, т, с, ш.

4.Үнді дауыссыздарды көрсетіңіз.

А) б, в, г, ғ, д. В) в, с, т, д, ш. С) р, л, м, н, ң. Д) а, ә, б, в, г. Е) қ, к, т, с, ш.

5. Дауыстылар классификациясының неше типі (түрі) бар.

А) 3 В) 2 С) 4 Д) 5 Е) 6

6. Дауыстылар тілдің қатысына қарай қалай бөлінеді.

А) еріндік, езулік. В) ашық, қысаң. С) қатаң, ұяң. Д) жуан, жіңішке. Е) тіл алды.

7.Субстрат қандай құбылыс?

а) тілдердің тоғысу процесінде пайда болады

ә) жылысу процесінде пайда болады

б) сіңісуде пайда болады

в) тілдердің бір-бірімен әсерінде болады

8.Тілдердің тоғысу процесінде болатын құбылыс қалай аталады?

а) синтез

ә) диффузия

б) ассимиляция

в) субстрат

9.Тіл дыбыстары дыбыстың заңдарды зерттейтін тіл білімінің бір саласы:

а) фонетика

ә) лексикология

б) этимология

в) грамматика

10.Тіл білімінде дауысты дыбыстар жүйесі:

а) дифтонг

ә) фрикатив

б) консонантизм

в) вокализм

11.Тілді биологиялық құбылыс қатарына жатқызған лингвист:

а) Ф.Шлегель

ә) А.Шлегель

б) М.Горький

в) А.Шлейхер

12.“Эмоциональды теория” еңбегінің авторы кім?

а) Ф.Мистели

ә) А.Шлейхер

б) Ж.Ж.Руссо

в) Э.Сепир

13.ХІХ ғ. тұрпайы материалистер тілдің шығуы туралы … деп аталатын теорияны ұсынды:

а) еңбек айқайы

ә) дыбысқа еліктеу

б) одағай

в) тілдің шарттасуы

14.Тіл және оның даму заңдары туралы ғылым:

а) этимология

ә) семасология

б) грамматика

в) лингвистика

15.“Тіл білімінің негіздері” оқулығының авторы:

а) Хасенова

ә) Аханов

б) Байтұрсынов

в) Жүсіпова

16. Тіл білімінің ойлау категориялары мен ойлаудың заңдары туралы ғылым.

А) логика

В) лингвистика

С) фонетика

Д) лексикология

Е) грамматика

17.Тілдегі сөздердің түрлену, өзгеру ережелері мен сөздерден сөйлемдердің құралу ережелерін белгілейтін ғылым.

А) грамматика

В) лингвистика

С) фонетика

Д) лексикология

Е) логика

18.Белгілі бір тілдің дыбыстық құрамын, ондағы дыбыс заңдарын

зерттейтін фонетиканың саласы.

А) Сипаттама. В) Тарихи.

С) Морфология.