Электрбайланыс қызметтерінің классификациясы:

1. Технология бірегейлігіне байланысты (жергілікті, қалааралық, халықаралық байланыс);

2. Тұтынушылардың категориясы бойынша (халық, қызмет секторы – бюджет және бюджет емес мекемелер);

3. Қызмет көрсету классы бойынша (негізгі және қосымша, айырбастау формасындағы және техникалық жабдықтарды жеткізу формасындағы, өзараайырбасталынатын және өзаратолықтырылатын);

4. Қызмет көрсету приоритетіне байланысты (қарапайым және жедел);

5. Жаңалау дәрежесі бойынша (дәстүрлі және жаңа).

Байланыс қызметтеріне деген сұранысты болжап және оқып үйрену.

Негізгі тұтынушылардың қызмет түріне сұраныс тудыратын факторларды анықтау керек.

Факторлар ішкі және сыртқы болып екіге бөлінеді.

Сыртқы факторларға келесілер жатады:

1. Тұтынушылардың социалды-демографиялық сипаттамалары: (тұтынушылар саны, негізгі тұтынушылардың жас ерекшеліктері және тұтынушылардың әл- ауқаты).

2. экономикалық факторлары (жанұяның адам басына шаққандағы орташаайлық кірісі).

3. қызметтің бәсекеге қабілеттілігі (қызметтің осы түрімен айналысатын басқа операторлардың болуы, бәсекелес операторлардың осы қызмет түріне қойған тарифі).

Ішкі факторларға келесілер жатады:

1. Байланыс саласының және техниканың даму деңгейі.

2. қызмет көрсету сапасы.

3. көрсетілетін қызметке қойылған тариф деңгейі.

Тапсырма 1

Телекоммуникацияның облыстық дирекциясы әртүрлі қызметтер көрсетеді.

Қызметтің көлемін болжау үшін алдыңғы жылдың әртүрлі қызметтер көлемімен салыстырады, және сол көрсеткіштің өзгеру тенденциясын анықтайды.Егер өсу шегі біркелкі болса немесе і ші түрдегі қызметтің көлемі төмендесе, онда экстраполяция тәсілі қолданылады.Ал егер көрсетілген қызиеттің көлемі біркелкі емес болса, онда болжаудың және жоспарлаудың басқа тәсілдері қолданылады.

Тапсырма 1.Ақылы қызметтің осы жылғы көлемін анықтау және келесі жылға болжам жасау

Жоспаранған жылдың ақылы қызметінің мөлшерін анықтаудың негізгісі, ішкі және сыртқы факторлардың әсерінен болатын, байланыс қызметінің сұранысының өсу қарқыны болып табылады.Ақылы қызметтің осы жылғы көлем мөлшері (1-кесте) бірінші жарты жыл мен екінші жарты жылдың қосындысы арқылы анықталады.

= + ₍₁₎

_{Күтілетін екінші жарты жылдың мөлшерінің есебі келесі екі жылдың салыстырылуы арқылы табылады.}

Ішкі және сыртқы факторлардың әсер етуінің нәтижесінде және екінші жарты жылдың бірінші жарты жылға қатынасы арқылы қызмет көлемінің өсу қарқыны табылады:

(2)

(3)

Содан кейін, күтілетін екінші жарты жылдың мөлшерін табамыз:

(4)

Есептеу аяқталғаннан кейін 1- кестеге алынған нәтижелерді енгіземіз

а) график тұрғызу керек:

1. телеграфтық айырбастың квартал бойынша үш жылдың өзгеруін.

2. ММТР қызмет көлемінің үш жылғы өзгеру структурасы.

3. ММТР қызметінің динамикасы бойынша өзгеруі.

4. интернет қызметінің төрт жылғы өзгеру динамикасы.

б) қызмет түрі бойынша әр жыл сайынғы жалпы айырбас көлемін қортындылау

2-кесте.Айырбас формасына әсер ететін факторлардың есебінен жоспарланған қызмет көлемінің есебі.

Қызмет түрлері	осы жылдың атқару қызметі(3-жыл).	қызмет көлемінің әсер ететін факторлар негізінен өзгеретін коэффициенттер				қызмет көлемінің жоспары(на 4-жыл)	осы жылғы қызмет тұтунушыларының орта деңгейі, бірлік	жоспарланған жылдың қызмет тұтынушыларының орта деңгейң,бірлік	тұтыну деңгейінің орта өсу қарқыны,%
		К.сапа.	Ккіріс.	Ктиім.	Ктар.
Телеграммалар,бірл.
ММТР барлығы,бағыт бойынша ,мың.бірл:
ҚР
ТМД
Шет елдер
Интернет,мың.мин.

Тапсырма 2.Әсер ететін факторлар негізінен қызмет көлемінің жоспарын есептеу.

Бірінші тапсырмадағы қызмет көлемін болжау тек жанама түрде қарастырылған.Сондықтан, дәлірек нақты және обеъктивті есеп алу үшін, негізгі ішкі және сыртқы факторларды бағалау керек.

Қызмет көлемінің өсу қарқынын анықтау кезінде жоспарланған жыл үшін кәсіпорынның және байланыс саласының жақсаруы, тарифтің өсуі және орташа кірістің көбеюін бақылау керек.Жоғарыда аталған факторлар байланыс кәсіпорынының ақылы түрдегі қызмет көлемінің сапалылық бағасының өзгеруіне әсерін тигізеді.

Қала аралық телефонды байланыс бойынша қызмет көрсету көлемі, негізінде келесі факторлармен анықталады:

сапа коэффициентінің көмегімен (К_сапа) қызмет сапасын жақсарту;

байланысқа қол жетуді жоғарлату (К_қ..ж.);

тұтынушылар орташа табысының (К_табыс) өсуі;

қызметтерге тарифтің өзгеруі (К_тар)

Онда әсер ететін факторларды есепке ала отырып, жоспарланатын жылға қызмет көрсету көлемі құрайды:

(7)

Қызметті тұтынудың орташа деңгейі қызмет көрсету көлемінің халық санына қатынасымен есептеледі.

Көрсеткіштердің пайыз ретінде өзгеру екпіні соңғы жылдың көрсеткішін осы жылдың көрсеткішіне қатынасын 100-ге көбейте отырып есептеледі.

Есеп беруші жылмен салыстыра отырып жоспарланатын жылдағы қызметті тұтынудың орташа көлемінің өзгеруін есептеңіз.

Осы жылдағы халық саны құрайды, адам.
Жоспарланатын жылдағы халық саны 7% жоғарлайды

Тұтынудың орташа деңгейінің өсіп немесе төмендеуіне қандай факторлар әсер етті?