Inwazja, aneksja

bombardowanie lub użycie jakiejkolwiek broni przeciwko terytorium drugiego państwa

blokada portów, wybrzeża

atak na siły zbrojne drugiego państwa

niezgodne z porozumieniem użycie terytorium oddanego w użytkowanie

wysyłanie przeciwko państwu zbrojnych band, grup

Możliwości „ograniczenia” wojny drogą konwencji wojennych

skuteczne prowadzenie wojny koliduje wprost z zasadmi humanitaryzmu

stanowienie konwencji wojennych wypływa z „chęci umniejszenia nieszczęść wojny, o ile konieczności wojskowe na to pozwalają”

z deklaracji petersburskiej (1868): „w związku z przyszłymi udoskonaleniami, które nauka mogłaby spowodować w uzbrojeniu wojsk, a to w celu pogodzenia konieczności wojennych z prawami ludzkości”

Konwencje haskie 1907 roku:

Większość konwencji wojennych dotyczyła prawa wojennego:

III – rozpoczęcie kroków wojennych

IV – regulamin praw i zwyczajów wojny lądowej

V i XIII – neutralność wojenna w wojnie lądowej i morskiej

VII – „przemiana” statków handlowych w okręty wojenne

VIII – zakładanie min wybuchających automatycznie za dotknięciem

X – zastosowanie do wojny morskiej konwencji genewskiej o polepszeniu losu rannych

XI – ograniczenie w wykonywaniu prawa łupu

XII – o utworzeniu międzynarodowego trybunału łupów (nie została ratyfikowana)

Okres międzywojenny:

1925 – podpisanie protokołu genewskiego w sprawie używania gazów i środków bakteriologicznych

1929 – konwencja genewska o traktowaniu jeńców wojennych i polepszenu losu rannych i chorych

Podstawowe źródła prawa wojennego:

Cztery konwencje genewskie wszystkie z dnia 19 sierpnia 1949 roku

a. o polepszeniu losu rannych i chorych w armiach czynnych

b. o polepszeniu losu rannych chorych i rozbitków sił zbrojnych na morzu

c. o traktowaniu jeńców wojennych

d. o ochronie osób cywilnych podczas wojny

Dwa protokoły dodatkowe do konwencji genewskich z 1949 roku:

1. protokół I dotyczący ochrony ofiar konfliktów o charakterze międzynarodowym – 1977

2. protokół II dotyczący ochrony ofiar konfliktów o charakterze nie-międzynarodowym – 1977

Zakres mocy obowiązującej:

Konwencje 1949 roku znajdują zastosowanie we wszystkich „przypadkach okupacji całości lub części terytorium jednej z Wysokich Umawiających się Stron, nawet gdyby ta okupacja nie napotkała na żaden opór zbrojny”.

Wprawdzie zakres mocy obowiązującej ograniczono do stosunków „pomiędzy układającymi się mocarstwami i tylko jeśli wszystkie państwa wojujące należą do konwencji”, w praktyce jednak nie kwestionuje się mocy obowiązującej w innych sytuacjach.

Klauzula Martensa – twórcą klauzuli jest Fiodor Martens i jest ona zamieszczona w kilku traktatach „wojennych” – odnosi się do prawa wojennego zwyczajowego „jeśli w traktacie czegoś nie uregulowano – w dalszym ciągu obowiązuje prawo zwyczajowe”

„zanim bardziej wyczerpujący kodeks praw wojennych będzie mógł być ułożony, Wysokie Umawiające się Strony uważają za właściwe stwierdzić że w wypadkach nieobjętych przepisami obowiązującymi, przez nie przyjętymi, ludność i wojujący pozostają pod opieką i władzą zasad prawa narodów, wypływających ze zwyczajów ustanowionych między narodami cywilizowanymi, oraz zasad ludzkości i wymagań sumienia publicznego…”

Kodyfikacje prawa wojennego mimo swej szczegółowości nie mogą uregulować wszystkich mogących się przydarzyć sytuacji – stąd odwołanie do innego źródła prawa międzynarodowego jakim jest stale funkcjonujący zwyczaj.

Rozpoczęcie kroków wojennych:

z chwilą jej wypowiedzenia

z chwilą rozpoczęcia działań wojennych

zakazane jest rozpoczynanie działań wojennych bez uprzedniego i niedwuznacznego zawiadomienia (np. ultimatum)

Porozumienia między państwami wojującymi po rozpoczęciu wojny:

są możliwe pomiędzy rządami i przez dowódców wojskowych (kartele) i zakłada się dobrą wiarę przy ich dotrzymywaniu

kartele dotyczyć mogą wymiany jeńców, transportu rannych, pogrzebania zabitych

w szczególności może być zawierany pomiędzy stronami wojującymi rozejm, może być on ogólny lub dotyczący określonego rejonu walk

strony mogą zawrzeć kapitulację wojskową, o których regulaminy haskie mówią, że „powinny być ściśle szanowane przez obie strony”

obszar wojny – terytoria, na których mogą się toczyć działania zbrojne

teatr wojny – faktyczny obszar, gdzie zmagania wojenne mają miejsce

Zakazy płynące z traktatów „wojennych”:

zgodnie z obowiązującym prawem wojennym strony będące w walce nie mają nieograniczonych możliwości stosowania róznych metod walki i rodzajów broni

podstawową normą prawa haskiego jest zasada, „że strony wojujące nie mają nieograniczonego prawa wybodu środków szkodzenia nieprzyjacielowi” (art. 22 regulaminu haskiego)

Zakazy płynące z konwencji „wojennych”:

- zakazy co do metod prowadzenia walki

- zakazy co do zakazu rodzajów używanych broni

- zakazy co do zakazu atakowania określonych obiektów

- zakazy co do sposobu atakowania

Zakazy płynące z traktatów „wojennych”

w zakresie metod walki:

zakazane jest wiarołomstwo – działanie odwołujące się do dobrej wiary przeciwnika w celu wprowadzenia go w błąd (udawanie zamiaru prowadzenia rokowań, udawanie niesprawności, nieuprawnione używanie znaku, wydanie rozkazu aby nikogo nie pozostawiać przy życiu…)

w zakresie używanych rodzajów broni

1868 – deklaracja petersburska o zakazie amunicji zapalającej

1899 – konferencja haska o zakazie uzywania pocisków DUM-DUM

1925 – protokół genewski o zakazie gazów trujących i broni bakteriobiologicznej

1972 – konwencja o zakazie broni biologicznej

1980 – konwencja o zakazie uzywania broni o odłamkach niewykrywalnych

1968 – konwencja o zakazie broni jądrowej

1977 – konwencja o zakazie wykorzystywania technik oddziaływania na środowisko naturalne w celach wojskowych lub w innych wrogich celach

w zakresie zakazu atakowania określonych obiektów:

zabronione jest atakowanie celów cywilnych niebronionych, stref sanitarnych, szpitali, chorych, dzieci, ludności cywilnej jako całości

zakazane jest atakowanie miejsc zawierających „niebezpieczne siły” (elektrownie atomowe, groble wodne, zapory wodne), budowli historycznych i miejsc kultu

w zakresie sposobu atakowania:

zakazane są „naloty dywanowe” (ataki bez rozróżnienia), dozwolone jest stosowanie broni sterowalnych

Jeniec wojenny:

Problem statusu jeńca wojennego uregulowany jest w III konwencji genewskiej o traktowaniu jeńców wojennych z 1949 roku oraz w protokole dodatkowym pierwszym z 1977 roku.

Kombatanci – członkowie sił zbrojnych (regularnych) stron wojujących. Kombatant schwytany ma status jeńca wojennego. Do kombatantów zalicza się także policję i oddziały ochotnicze.

NIE zalicza się do kombatantów najemników.

Podstawowe prawa jeńca wojennego:

podlega władzom państwa a nie dowódcy jednostki na terenie której przebywa

prawo noszenia munduru wojskowego

zachowuje swój status aż do repatriacji

ma prawo do bezpiecznego miejsca – tak samo korzystnego jak miejscowego wojska

mogą pracować za wyjątkiem prac niebezpiecznych lub szkodliwych dla zdrowia

prawo do korespondencji z krewnymi

poważnie chorzy i ranni powinni być niezwłocznie repatriowani

Przyrodzonym prawem studenta jest prawo do odpisywania na egzaminie i nie dać się na tym fakcie złapać.

Przyrodzonym prawem jeńca wojennego jest ucieczka z obozu jenieckiego i nie dać się złapać.

Jeniec złapany na próbie ucieczki lub w trakcie ucieczki może zostać ukarany karami regulaminowymi przewidzianymi w regulaminie obozu jenieckiego.

Jeniec, który skutecznie uciekł nigdy (nawet przy ponownym złapaniu) nie może za poprzednią ucieczkę być ukarany.