Inne podmioty prawa międzynarodowego:

Rząd na emigracji może być podmiotem.

Powstańcy bywają podmiotami prawa.

Narody walczące o wolność.

Pospolite ruszenie (ludność cywilna, niezorganizowana, wobec wroga pojawiającego się w granicach państwa - chwyta za broń i broni granic państwa; może się zmienić w ludność walczącą o wolność)

Niektóre landy lub stany

Nasciturrus - państwo poczęte, nienarodzone - terytorium zależne, mające przyrzeczenie samodzielności, na której konto może zawierać umowy międzynarodowe

Pokojowe rozstrzyganie sporów międzynarodowych

Jeden rozdział poświęcony w Karcie Narodów Zjednoczonych.

KNZ jest pierwszym dokumentem, który zakazuje wojny i daje katalog innych sposobów, niż wojna załatwiania spraw międzynarodowych (dyplomatyczne, arbitrażowe, sądowe).

1907r. - konwencja o pokojowym rozstrzyganiu sporów narodowych - konwencja haska

Pakt ligi narodów, zakazuje wojny, ale zarazem w określonej sytuacji wojna może być legalna

Pakt paryski 1928r. - państwa świata wyrzekają się wojny jako sposobu rozwiązywania sporów

1945r. - karta narodów zjednoczonych - zakazuje wojny poza trzema wyjątkami

Od traktatu westfalskiego do paktu ligi narodów - wojna jako sposób rozstrzygnięcia była jednym z atrybutów państwowości (ius abellum (prawo wojny), ius contractum (umowy), ius legatum (wysyłanie i przyjmowanie posłów)).

4 sposoby dyplomatyczne rozstrzygania sporów, piąty arbitrażowy, szósty sądowy - katalog rozwiązywania sporów międzynarodowych

Każdy następny sposób jest rozwinięciem poprzedniego (dodaniem instrumentu prawnego).

"archeologia prawa Polski" i "archeologia prawa Europy" - Mossler

Miejsca z zakazem prowadzenia wojny, czasowym zakazem prowadzenia wojny, znaki zakazujące walki, znaki zakazujące działań zbrojnych.

Żyjący w czasach ustawicznych wojen, którym towarzyszyła grabież i ruina całych państw Hugo Grocjusz proponował, by uniknąć tego aby spory nie przeszły w wojnę:

Rokowania

Arbitraż, czyli zapis na sąd

Losowanie lub pojedynek

Są to plagiaty wcześniejszych twórców, nie jego pomysły.

Do roku 1010 prawo międzynarodowe publiczne dopuszczało wojnę jako sposób rozstrzygania sporów międzynarodowych ponieważ wedle tego prawa sprawa ta mieściła się w kompetencjach suwerennego państwa (ius ad bellum)

Doktryna wojny sprawiedliwiej - legalna jest tylko taka, która jest wszczęta skutkiem sprawiedliwej przyczyny.

Konwencja drago-portera - wyrzeczenie się wojny w związku z długami - 1907r.

1918r. - pakt ligi narodów - art. 12 - "nie powinni uciekać się do wojny przed upływem 3 miesięcy od decyzji rozjemczej…"

1928r. - pakt brianda-kellogga - o wyrzeczeniu się wojny art. 1,2,3

Pakt paryski - zakaz wojny bez jej definicji

Środki pokojowe nie są obligatoryjne

Brak jakiejkolwiek procedury, brak administracji, brak wskazania jak inaczej, skoro wojna jest niedozwolona, więc jak państwa mają załatwiać spory?

Karta narodów zjednoczonych - art. 2 (4) - zakaz użycia siły, groźby użycia siły

Pierwszy wyjątek art. 107 karty narodów zjednoczonych

Drugi wyjątek art. 51 karty narodów zjednoczonych (prawo do samoobrony zbiorowej bądź indywidualnej).

Problem samoobrony: niezbędność i konieczność środka (konieczna, tzn. nagła, jak też nie pozostawiająca wyboru co do środków) i proporcjonalność środka zastosowanego w przypadku samoobrony.

Katalog pokojowych sposobów - art. 33 KNZ.

Rokowania

Badania

Pośrednictwo (dobre usługi)

Pojednanie (koncyliacja)

Arbitraż (rozjemstwo)

Sąd (trybunał?)

Oraz ponadto:

"Odwołania się do organizacji lub układów regionalnych, albo w drodze innych środków pokojowych wg. własnego wyboru…"

Rokowania

Najczęściej spotykany sposób załatwiania sporów międzynarodowych. Rokowania przewidywane są w wielu umowach międzynarodowych i organizuje się nawet nie w związku ze sporem. Spotkania takie nazywane rokowaniami organizuje się często cyklicznie aby zapobiec ewentualnym sporom i zawczasu problemy trudne dyskutować.

Często zdarzają się takie przypadki w umowach granicznych, ze względu na częstotliwość sporów. Takie rokowania odbywają się czasami co 3 miesiące.

Konwencja wiedeńska art. 3.

Badania

Są to rokowania + działalność grup badawczych i ekspertów, komicje badawcze, specjaliści wąskiej dziedziny wiedzy, którzy przygotowują dodatkowe materiały dla stron rokujących.

Specjaliści tworzą elaboraty, mające pomóc w dowodzeniu praw, etc. - by pomóc w rokowaniach.

Art. 289 konwencja NZ o prawie morza.

W rokowaniach i w badaniach biorą udział tylko strony zainteresowane, będące w sporze.

Pośrednictwo

Rokowania + badania + pośrednictwo jakiegoś państwa lub osoby fizycznej o uznanym nazwisku na forum międzynarodowym.

Ta wchodząca w spór osoba trzecia stara się doprowadzić do spotkania osób będących w sporze.

Spór terytorialny pomiędzy Chile a Argentyną - papież jako pośrednik.

Pojednanie

Rokowanie + badanie + pośrednictwo + pojednanie

Aktywna rola osoby trzeciej, państwa lub osoby fizycznej.

Arbitraż

Strony będące w sporze mają wpływ na skład orzekający i procedurę. Proponują arbitrów, ci wybierają superarbitra.

Wyjątek - Czechy - Austria; te państwa zrobiły opis powołania arbitrów i opis procedury w umowie granicznej.

W przypadku rozstrzygnięć sądowych państwa nie mają wpływu ani na skład orzekający ani na procedurę.

Jest on stosowany tylko jeśli dwu- lub wielostronna umowa na to się godzi.

Powołano stały trybunał arbitrażowy, ale nigdy nie został wykorzystany.

Sądowy sposób rozstrzygania sporów - MTS.

MTS jest jednym z organów głównych narodów zjednoczonych. Sposób funkcjonowania jest opisany w statucie MTS.

Rozstrzyga spory tylko i wyłącznie pomiędzy państwami. Do kompetencji należy też wydawanie opinii doradczych.

Osoba fizyczna w żadnych okolicznościach nie staje przed MTS.

Osoby fizyczne zatrudnione w ONZ jako organizacji niezależnej stają przed sądem/izbą powołanym przez ONZ - w sprawach dotyczących zatrudnienia.

MTS sam rozstrzyga o swojej kompetencji.

Zakres przedmiotowy:

Wszystko co może zdarzyć się w stosunkach między państwami

Wszystko nad czym deliberuje ONZ

Wydał około 130 orzeczeń w 60-kilku sprawach, od kiedy istnieje.

Międzynarodowa ochrona praw człowieka

W karcie NZ nie ma żadnych konkretnych postanowień dotyczących ochrony środowiska.

1945 – wejście w życie karty NZ, dopiero później rozpoczęto pracę nad ochroną praw człowieka.

Katalog, ochrona i definicja praw człowieka – dokument z 1948 roku – państwa chcą żeby stał się traktatem. Pracowało nad nim 100 państw.

10.12.1948 – zgromadzenie ogólne uchwaliło ten dokument jako powszechną deklarację praw człowieka, w Paryżu (za sprawą Eleonory Roosevelt)

Francja nie podpisuje oraz państwa demokracji ludu.

pierwszy w historii dokument.

Dokument prawa miękkiego.

państwa cytują elementy deklaracji w konstytucjach.

ważny dokument, ale prawnie NIE wiążący.

po 18 latach powstają dokumenty twarde – świat pracuje nad regionalnymi a nie ogólnoświatowymi dokumentami.

1966 – pakty praw człowieka – dokumenty ogólnoświatowe państwa arabskie podpisywały traktaty niezgodnie z prawem międzynarodowym ponieważ podpisywały traktat składając zastrzeżenia do całego dokumentu, milcząca zgoda świata na takie podpisanie, bo wiadomo conieco co dzieje się w takim państwie

1776 – Bill od Rights w Virginii, użyto pierwszy raz terminu

prawa człowieka – prawo przysługujące każdemu bez względu na jego przynależność państwową czy pozycję społeczną

wolność – możliwość postępowania według własnej woli a więc możliwość wyboru postepowania zazwyczaj konstytucje państw na to pozwalają

- wolność osobista

- prawo edukacji

- wolność obywatelska, polityczna (tylko dla obywateli)

I generacja

prawo narodów do samostanowienia

II generacja (socjalne)

urlop, wypoczynek, godziwy zarobek, warunki życia

III generacja (prawa zbiorowości)

np. kobiet, ochrony środowiska, dziecka, prawo do pokoju, prawo do rozwoju

Trzy nurty materiałów źródłowych

- w sensie globalnym – w ramach działań ONZ

- w sensie regionalnym – kontynenty, w Europie – Rada Europy

- w sensie subregionalnym – wspólnoty europejskie

art. 1 ust. 3 Karty NZ

W karcie nie ma żadnego katalogu praw człowieka.

prawa fundamentalne:

zasada równości (nie-dyskryminacji), prawo do życia, wolność i bezpieczeństwo, zakaz tortur i niewolnictwa

prawa obywatelskie i polityczne:

prawo do obywatelstwa, azyl, prywatność, wysłuchanie, niezależność i niezawisłość sędziowska, równość wobec prawa, zakaz arbitralnego...

prawa ekonomiczne i społeczne:

prawo do pracy, odpoczynku, zabezpieczenia społecznego

międzynarodowy pakt praw obywatelskich i politycznych, Nowy Jork 1966

międzynarodowy pakt praw gospodarczych, społecznych i kulturalnych, Nowy Jork

konwencja praw dziecka 1989

skarga do trybunału praw człowieka

- złożona przez osobę pokrzywdzoną

- nie może być anonimowa, ale dane mogą być zastrzeżone

- wykorzystanie drogi sądowej w kraju

- w języku narodowym

- w ciągu 6m-cy od prawomocnej decyzji

- sprawa musi dotyczyć określonych praw wymienionych w konwencji

„ciągłe naruszanie” – naruszanie przed wejściem w życie konwencji, trwa do dziś

Europejski trybunał praw człowieka:

- 17 sędziów

- komitet (3 sędziów)

- izba mniejsza (7 sędziów)

- wielka izba (17 sędziów)

- najpierw próba polubowna

- orzeczenia ostateczne (zwykle przegrywa państwo)

Prawo wojny

Hugo Grocjusz – plagiat napisanych 50-70 lat wcześniej dzieł – de jure bell a pacis – 1625

dokumenty powstałe w Hadze lub w Genewie

ius ad bellum – prawo do wojny

ius contra bellum – przeciw wojnie

ius in bello – w wojnie

prawa haskie

prawa genewskie – ochrona ofiar

prawo wojenne – szerzej: prawo konfliktów zbrojnych

prof. Mosler – „Archeologia prawa polski”, „Archeologia prawa Europy”

użycie siły – karta NZ, art. 4 ust. 4

1907 – konwencja drago-portera

1918 – pakt ligi narodów art. 12

1928 – pakt brianda-kellogga art. 1

karta NZ – art. 2.4 – ale są 3 wyjątki: 1) jeżeli zagrożenie grozi od strony agresora (II wojna światowa), 2) samoobrona; 3) kiedy rada bezpieczeństwa podejmie decyzję o wojnie.

Podstawowe źródła praw wojny i zakazy w traktatach o prawie wojny.

Traktaty opracowywane w Hadze i Genewie.

Moskwa, Londyn, Nowy Jork - jednocześnie podpisywane traktaty wojny i tam deponowane.

KNZ jest dokumentem zakazującym prowadzenia wojny.

Wyjątki:

Art. 107

Art. 51 (obrona przed atakiem państwa na państwo) - NJ 2001

2.5) problem prawa do samoobrony; rada bezpieczeństwa może w szczególnych okolicznościach poprosić jakieś państwo, by interweniowało w obronie innego państwa

Różne państwa stosują różną definicję wojny.

Fiodor Martens (klauzula)

Jerzy Fryderyk Martens (prywatny zbiór międzynarodowego prawa traktatów)

Teledetekcja ziemi z kosmosu

Teledetekcja kosmosu z kosmosu

Powód upadku bloku komunistycznego - dostęp do informacji, satelitarny sygnał telewizyjny i radiowy.

Kenia, Nigeria, etc. Próbowały się stowarzyszyć, by na orbicie geostacjonarnej był ich teren i ich suwerenność (żądać zapłaty za pozwolenie na umieszczenie sputnika).

Rejestr w prawie kosmicznym:

Nakaz sprawozdań przez ONZ

Nakaz informacji o lądowaniu i awariach

Państwo odpowiada za swój aparat w granicach ryzyka

Karta Narodów Zjednoczonych – zakaz użycia siły

art. 2.4.

„wszyscy członkowie powstrzymają się w swych stosunkach międzynarodowych od stosowania groźby lub użycia siły przeciwko całości terytorialnej lub niepodległości któregokolwiek państwa lub w jakikolwiek inny sposób niezgodny z celami Narodów Zjednoczonych.”

KNZ – wyjątki od zakazu użycia siły

art. 107

„nic w niniejszej Karcie nie pozbawia mocy prawnej ani nie przeszkadza podejmowaniu wobec jakiegokolwiek państwa, które podczas drugiej wojny światowej było nieprzyjacielem któregokolwiek z sygnatariuszy niniejszej Karty, akcji, podjętych lub zezwolonych w wyniku tej wojny przez rżady, które za te działania odpowiadają”

KNZ – wyjątki od zakazu użycia siły

art. 51

„nic w niniejszej Karcie nie narusza przyrodzonego prawa każdego członka organizacji narodów zjednoczonych, przeciwko któremu dokonano napaści, do indywidualnej lub zbiorowej samoobrony, zanim rada bezpieczeństwa zasosuje środki konieczne do utrzymania międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa”

Problem prawa do samoobrony

Samoobrona – tylko w przypadku napaści lub agresji

od 14 grudnia 1974 roku za napaść uważa się „użycie siły zbrojnej przez państwo przeciwko suwerenności, terytorialnej integralności lub politycznej niezawisłości drugiego państwa albo w inny sposób niezgodny z Kartą Narodów Zjednoczonych”

Za „akt napaści” uważa się m.in.: