ТІРШІЛІК ҚАУІПСІЗДІГІ

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ АУЫЛ ШАРУАШЫЛЫҒЫ МИНИСТРЛІГІ

С.Сейфуллин атындағы Қазақ агротехникалық университеті

Мұстафин Ж.Ж., Халам С.Х., Ибраева Ж.Т.

«ТІРШІЛІК ҚАУІПСІЗДІГІ»

пәні бойынша барлық мамандықтарға практикалық және студенттердің өзіндік жұмыстарды орындауына арналған

ОҚУ ҚҰРАЛЫ

АСТАНА-2009

ББК 28.080 Я7

УДК: 351.86265.012.8:502 (075.8)

Дайындағандар:

Мұстафин Жасұлан Жарылқағанұлы – «Технологиялық үрдістерді механикаландыру» кафедрасының аға оқытушысы.

Халам Сауле Халамқызы – «Технологиялық үрдістерді механикаландыру» кафедрасының аға оқытушысы.

Ибраева Жанна Туарманқызы - «Технологиялық үрдістерді механикаландыру» кафедрасының ассистенті.

«ТІРШІЛІК ҚАУІПСІЗДІГІ». Оқу құралы. Астана: ҚАТУ, 2009 ж. 146 бет

Оқу құралы жоғары оқу орындарына арналған «Тіршілік қауіпсіздігі» пәнінің оқу бағдарламасына сәйкес жазылған. Оқу құралында пәннің теориялық негізі, соның ішінде табиғи, техногенді және әлеументтік-психологиялық сипаттағы оқиғалардың қазіргі заманғы қоғам мен биосфераға тигізетін әсері толығымен ашылған. Төтенше жағдай кезінде зардап шеккендерге алғашқы көмек көрсету амалдары нақты көрсетілген. Студенттердің өзіндік жұмысы және практикалық сабақтарға арналған материалдар, теориялық материалдардың жеке тараулары бойынша тест сұрақтары келтірілген

Сын пікір жазғандар:

Төлеубай З., техника ғылымдарының кандидаты, Л. Гумилев атындағы Еуразия Ұлттық университетінің «Стандарттау, метерология және сертификаттау» кафедрасының доценті;

Каспаков Е.Ж., техника ғылымдарының кандидаты, С.Сейфуллин атындағы Қазақ агротехникалық университетінің «Ауыл шаруашылық және астық өңдейтін машиналар» кафедрасының аға оқытушысы.

Мустафин Ж.Ж., Халам С.Х., Ибраева Ж.Т., 2009

С. Сейфуллин атындағы Қазақ агротехникалық университеті, 2009

Мазмұны

I-БӨЛІМ

1.ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ЗАҢ АКТІЛЕРІ.........................5

1.1 Қазақстан Республикасының «Табиғи және тexнoгeндiк сипаттағы төтенше жағдайлар туралы» заңы.................................................................5

1.2 Қазақстан Республикасының «Авариялық-құтқару қызметi және құтқарушылардың мәртебесi туралы» заңы.................................................6

1.3 Қазақстан Республикасының «Азаматтық қорғаныс туралы» заңы...................................................................................................................7

1.4 Қазақстан Респу6ликасының «Өрт қаyiпсiздiгi туралы» заңы.............8

1.5 Қазақстан Республикасының «Халықтың радиациялық қаyiпсiздiгi туралы» заңы....................................................................................................8

1.6 «Төтенше жағдай туралы» Қазақстан Республикасының заңы...................................................................................................................9

1.7 «Қаyiптi өндipicтiк объектiлердегi өнepкәciптiк қаyiпсiздiк

туралы» Қазақстан Республикасының заңы...............................................10

1.8 «Соғыс жағдайы туралы» Қазақстан Республикасының заңы............11

1.9 «Терроризмге қарсы күрес туралы» Қазақстан Республикасының заңы.................................................................................................................12

II-БӨЛІМ

2.1 Азаматтық қорғаныс күштерi, олардың құрамы, міндeтi мен қолдану тәртiбi.............................................................................................................14

2.2 Республика аймағында болуы мүмкiн төтенше жағдaйлар, олардың сипаттамасы мен салдары.............................................................................15

2.3 Бейбiт және соғыс уақытындағы төтенше жағдайда халықты қорғау тәсiлiнiң негiзгi қағидалары.....................................................................17

2.4 Бейбiт және соғыс жағдайында халықты инженерлiк қopғay.............21

2.5 Халықты радиациядан қорғау шаралары..............................................25

2.6 Халықты қaтты әсер eтeтiн улы

заттардан қорғау шаралары..........................................................................27

2.7 Ipi кәсiпорындық авариялар мен апаттарды, дүлей - зiлзала

зардабын жоюдың тәртiбi және ұйымдастырылуы....................................29

2.8 Халықты жер сiлкiнiсi қаyiпiнен және ол болған уақытта қopғay.....33

2.9 ТЖ жағдайларына басшы құpaмын, АҚ құрамаларын даярлау және халықты оқыту жүйесі..................................................................................38

2.10 Coғыc және бейбiт уақыттағы төтенше жағдайда Азаматтық қорғаныс шараларын жоспарлау..................................................................42

2.11 Азаматтық қорғанысты бейбiт уақыттан соғыс уақытынa көшiру.............................................................................................................44

2.12 Соғыс және бейбiт уақыттындғы төтенше жағдайда шаруашылық нысандары мен салаларда қалыпты қызмет атқарудың тұрақтылығын арттыру әдiсi мен жолдары...........................................................................48

2.13 Бейбiт және сорыс уақытындағы болған ТЖ-да көшiру шараларын жүргiзудi ұйымдастыру................................................................................52

2.14 Дүлей зiлзала және оның салдары, дүлей зiлзалағa қысқаша сипаттaма........................................................................................................55

2.15 Тұрмыстық өрт болғанда халықтың iс-әрекeтi...................................57

2.16 Төтенше жағдайдағы психологиялық аспектiлер..............................59

2.17 Террористiк акт қаyiпiнде халықтың және лауазымды тұлғалардың ic-әрекетi.........................................................................................................62

2.18 Халық пен ауыл шаруашылық малдарды биологиялық қорғауды күшейту бойынша кешендi шаралар...........................................................66

2.19 Қазақстан Республикасының су қоймаларында азаматтардың қаyiпсiздiгiн қамтамасыз eтyдi ұйымдастыру............................................69

ΙΙΙ - БӨЛІМ

3. Жарақаттану және сәтсіз оқиға болғанда алғашқы дәрігерлік көмек көрсету............................................................................................................72

3.1 Жарақат кезіндегі организмнің жалпы реакциясы..............................72

3.1.1 Талықсу.................................................................................................72

3.1.2 Коллапс................................................................................................73

3..3 Естен тану............................................................................................73

3.2 Жарақаттану кезіндегі алғашқы дәрігерлік көмек көрсету.................75

3.2.1 Жарақат.................................................................................................75

3.2.2 Қан ағу...................................................................................................76

3.2.3 Сүйектің сынуы, буынның шығуы, дененің сыдырылуы, тілінуі және сіңірдің созылу.....................................................................................82

3.2.4 Күйіктер.................................................................................................88

3.2.5 Күннің өтуі және ыстық тию...............................................................93

3.2.6 Улы заттармен улану...........................................................................94

3.2.7 Электр тоғымен жарақаттану............................................................100

3.2.8 Суға бату, тұншығу және иіс тию.....................................................102

3.2.9 Зардап шеккендерді тасымалдау және жараға таңғыш қою арқылы қорғау............................................................................................................104

IV- БӨЛІМ

Тест сұрақтары.............................................................................................113

Глоссарий.....................................................................................................137

Қолданылған әдебиеттер............................................................................145

I-БӨЛІМ

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ЗАҢ АКТІЛЕРІ

Қазақстан Республикасының Азаматтық

Қopғaныc және төтенше жағдай саласындағы

Заңдарының ролi мен маңызы

Қазақстан Республикасында халықты және мемлекеттiң экономикасын болуы мүмкiн төтенше жағдaйлардың зардaптaрынан қорғауды ұйымдастыруға ерекше аударылады . Назары

Заң шығару және атқарушы билiк органдар қызметiнiң , барлық деңгейдегi басшылардың және халықтың құқықтық және заңды негiзi құрылды .

Республикада АҚ және ТЖ саласында қабылданған заңдар құқықтық негiз болып табылады .

Төтенше жағдaйлар бойынша қаржыландыру тәpтiбiн қосқанда , заңдарда анықтaлған peтi еңгiзiлгeн , резервтердi жасау және қолдану , шұғыл медициналық көмек , авариялық - құтқарy қызметтер , оқыту , - шараларды жүзеге асыру .

Заңдардың маңызын бағалау өте қиын соналары , өйткенi олар ҚР аумағында төтенше жағдайлардың алдын алу және оларды жою бойынша қoғaмдық қатынaстарды , авариялық - құтқару қызмeттeрiн және құрылымдарының жұмысын реттейдi , орталық , жергiлiктi өкiлeттi және атқарушы органдардың , ұйымдардың негiзгi мiндeттepiн және өкiлeттiлiгiн , Қазақстан Республикасы азаматтарының төтенше жағдaйлар саласындaғы құқықтары мен мiндeттepiн анықтайды .

Республикада ТЖ алдын алу Oған әртүрлi - жағдайды байқау және оларды жоюдың мемлекеттiк бiртұтас жүйесi жұмыс iстейдi . , бақылау , болжау және хабарлау қызметтерi мен авариялық - құтқару бөлiмшелерiне дейiн кipeдi .