1.Алу тәсіліне қарай каучуктерді сыныптау

Тұрақты жағдайда синтетикалық каучуктерді классификациялау мен атаулары мономер бойынша бөлінеді, яғни оларды алу кезінде пайдалану (изопренді, бутадиенді, бутадиен - стиролды), немесе негізгі тізбектегі бүйірлік топтардағы топ тәндеріне байланысты ( мысалы полисульфидті,уретанды, кремниий органикалық, фторкаучуктер). Оларды сонымен қатар басқа мәндері бойынша да бөлуге болады мысалы, толықтырғыш құрамымен – толықтырылмаған және толықтырылған каучуктер, молекулалық массасы бойынша (консистенции) және шығарылған формасы бойынша – қатты, сұйық (Сұйық каучуктерді қара) және ұнтақ түрінде.Синтетикалық каучуктердің бір бөлігін сулы дисперсті – синтетикалық латекс түрінде шығарылады. Ерекше топтары СК – термоэласто пласттар.

Ортаның фазалық күйіне байланысты, полимерлеу реакциясы өтетін процестің бірнеше түрі болады: сұйық фазалы, газды фазалы, эмульсионды және ерітіндіде полимерленуі. Осы түрлі полимерлеу әдістермен алынған синтетикалық каучуктер құрылысы және қасиеттерімен ерекшеленеді.

Синтетикалық каучуктердің негізгі типтері: изопренді, бутадиенді, бута-диен-метилстиролды, бутилкаучук (изобутилен-изопренді сополимері), этилен-пропиленді (этилен-пропиленді сополимері), бутадиен-нитрильді (бутадиен-акрилонитрильдің сополимері), хлорпренді (поли-2-хлорбутадиен), силоксанды, фторкаучуктер,тиоколдар.

Синтетикалық каучуктер шартты түрде жалпы және арнайы қолданыс-тағы каучуктер болып бөлінеді. Жалпы қолданыстағы каучуктерге жартылай немесе толық түрде автомобиль, авиациялы және ауылшаруашылық шиналар, резина техникалық бұйымдар: бутадиен - стиролды, изопренді және бутадиенді каучуктер өндірісінде табиғи каучукты алмастыратын каучуктерді жатқызады. Арнайы қолданыстағы каучуктерге жатады: бутадиен – нитрилді және хлорпренді каучуктер, бутилкаучук, силоксанды, фторкаучуктер, уретанды каучуктер, тиоколдар және т. б. Бұл каучуктер бұйымдарға бензинген, майға, жылуға, агрессивті орталарға тұрақтылық, суыққа төзімділігін береді.

2.Полиизобутиленді алу, құрылысы және қасиеттері

Жоғары молекулалы полиизобуленді өндірісте изобутиленді катализатор ВF₃ қатысуымен - 80 мен - 100⁰С аралығында этилен ортасында мономерді еріткіш пен хладрагент ретінде полимерлеу арқылы алынады:

Полиизобутиленді сондай – ақ метилхлорид ортасында AI CI ₃ катализато-рымен бутилкаучук өндіру технологиясы бойынша да алынады.

Изобутиленді этилен ортсында полимерлеу. Изобутиленді сұйық эти-лен ортасында полимерлеу процесі үздіксіз схема бойынша жүргізіледі. Қосылыстардан тазаланған және – 40⁰С дейін салқындатылған изобутилен – ректификаты құбырлы кеңістік салқындатқышына 3 беріледі, онда ол – 85⁰С дейін сепаратордан 2 түсетін сұйық этиленмен салқындатылады. Сепаратордан 2 этилен булары құбыраралық кеңістіктен рекуперативті жылуалмастырғыштан 1 компримерлеуге жіберіледі де ол процеске құбырлы кеңістік салқындатқышы 1, сепаратор 2 мен құбыраралық кеңістік салқындатқышына 3 қайтарылады. Сұйық этилен құбыраралық кеңістік салқындатқышынане 3 екі ағынмен шыға-ды: бірінші ағын берілген қатынаста құбырда салқындатылған изобутиленмен араласады да жылжығыш лента полимеризатына 5 түседі; екінші ағын катализатормен араласады, ол өлшегіште 4 дайындалады. Араласқан катали-затор полимеризатор 5 таспасына түседі, онда бірнеше секунд аралығында полиизобутилен түзіледі. Жылжығыш лентаның ені 0,4 м, ұзындығы 9 м. Каучуктің лентада болу уақыты 36 - дан 9 с секундқа дейін өзгереді. Полимерлеу кезінде түзілген жылу этиленннің үлкен бөлігі буланады, лентада қалыңдығы 2 – 3 см полимер қабаты қалады.

Жылжыған лентаның соңғы телімінде өлшегіштен 6 арнайы штуцер арқылы изобутил спиртінде стабилизатор ерітіндісі беріледі. Лентаның соңғы жағында полимер пышақпен кесіліп червячный пресске 7 дегазацияға түседі, онда ол қаптауға алынады. Газ түріндегі этилен мен изобутилен полимеризатор 5 арқылы дегапзациядан шыққан өніммен бірге қосылады да адсорберге 8 түседі онда ол араласпаған бор фториді мен изобутилен олигомерімен сіңіріледі, одан ол компримерленіп ректификацияға жіберіледі.

Төменмолекулалы полиизобутилен жоғары температурада көмірсутекті еріткіш ортасында алынады.

Полиизобутиленнің қасиеттері мен қолданылуы. Полиизобуленнің келесі маркаларын шығарады:

Марка	П–20	П–85	П–118	П–155	П-200
Молекулалық.масса, М10- 2	15-20	70-99	100-134	135-174	175-225

Төменмолекулалы полимерлер (мол.массасы 50 000 дейін) - тұтқыр сұй-ықтықтар; жоғары молекулалы (мол.массасы 100 000 жоғары ) – жоғары сал-қын түзу қасиетімен иемденген каучук түріндегі аморфты өнімдер. Төменде жоғары молекулалы полиизобутиленнің физика – химиялық қасиеттері беріл-ген:

Марка-Хувенка теңдігіндегі константалары (бензолда 240С) К, дл/г	0,083
α	0,50
Тығыздығы, г/см3	0,91–0,93
Жұмсару температурасы, 0С	100
Шынылану температурасы, 0С	-65

Полиизобутилен көмірсутектерде, хлорлы көмірсутектерде, диэтил эфирінде, n- бутилацетатта ериді, спиртте, ацетонда, метилэтилкетонда, мұзды сірке қышқылында ерімейді.

Полиизобутилен – қаныққан полимер, ол оттек пен озонға бірқалыпты температурада өте төзімді, ескіруге тұрақты. Полиизобутиленге белсенді толықтырғыштарды енгізгенде оның беріктік қасиеттері мен химиялық төзімділігін жоғарылатады. Полиизобутилен концентрленген және араласты-рылған күкірт және тұз қышқылына , органикалық қышқылдарға, аммиакқа, негіздерге, су тотығына тұрақты, қыздырғанда концентрленген азот қышқылымен разрушается , ол газ түріндегі хлор мен броммен араласады. Полиизобутилен кез келген түстендіргіштермен түсін өзгертеді. Полиизо-бутилен табиғи және синтетикалық каучуктермен, полиолефиндермен, поливи-нилхлоридпен және түрлі шайырлармен кез келген қатынаста араласады.

Полиизобутилен химиялық жабдықтар мен құбырларды гуммирлеу үшін, герметизирлеу құрамын, желімдер, маталарды сіңдіру қоспаларын (суға тұрақтылығын беру үшін), электризолирлеуші материалдарын алу үшін кең қолданылады.Ол негізінен вулкандалмаған күйінде пайдаланады. Полиизобутилен біліктерде (160–200⁰С), экструдерде (150–200⁰С), престе (150–190⁰С) өңделеді. Полиизобутиленннен пленочный материалдарды тетра-хлорметан немесе бензинде ерітінділерді құю арқылы алынады.

Төменмолекулалы полиизобутилен (молекулалық массасы 20000 дейін) жағатын майларға присадка ретінде және консистентті смазкаларды алу үшін қолданылады