3. Ауылшаруашылығы мен ормандар мәселелері

Ауылшаруашылыш мен ормандар. Азық-түлік шығару жерді кұнарлануды қажет етеді, бірақ көп жағдайда тыңайтқышты қолданудан астык өнімінің артуы байкалмайды. Азық-түлікпен қамтамассыз ету барлық елдерде бірхслкі емес. Дамыған елдермен салыстырғанда дамушы елдердегі халық пайдаланатын азық калориясы төйен. Тағы бір мэселе ол ормандардьщ ертке жиі ұшырауы мен агаштарды заңды және заңсыз кесудің үлкен дәрежеде жүргізілуі де болып отыр.

№8–ЕМТИХАН БИЛЕТІ

1. «Биосфера (экосистема)» және «ноосфера» терминдеріне анықтама

2. Табиғатты тиімді пайдалану

3. Энергетика мәселесі

1. «Биосфера (экосистема)» және «ноосфера» терминдеріне анықтама

Биосфера биос -өмір және тіршілік, «Sрһаіrа» (сфера) - шар, қоршаған орта деген сөздерінен алынған, яғни жер шарындағы адамзаттың, жан- жануарлардың, өсімдіктердің және басқа тірі ағзалардың тіршілік ететін ортасы деген мағына береді.

Ьұл терминді 1875 жылы бірінші рет Австрияның атақты геологы Э. Зюсс ғылымға енгізді. Бірақ биосфера және оның жер бетінде жүріп жатқан процестері туралы ілімнің негізін салған академик В.И. Вернадский болды. Осы ілім бойынша, биосфера +50 %-дан - 50 % -ға дейін температурасы болатын термодинамикаяық қабат болып саналады. Биосфера негізінен үш қабаттан кұрылады. Олар: атмосфера (газ күйіндегі), гидросфера (су), литосфера (қаттьі) қабаттар (5 суретті кара).

Ноосфера (гр. νόος – сана және σφαῖρα – орта, шар) немесе Антропосфера (грек. antһropos — адам, spera — қабық) — биосфераның жаңа жағдайға көшкен деңгейі; адамның саналы түрде жүргізген іс-әрекеттерінен туындайтын жер сферасындағы барлық өзгерістер мен олардың дамуын анықтайтын басты фактор;ғаламдағы адамзаттың мекендейтін аясы. Адам баласы уақыт пен кеңістікке қатысты биосфера шегінде және ғарышта өмір сүре алады. Бірақ адамзаттың тұрақты мекені — Жер..^[1]

Ноосфера – ақыл-ой сферасы деген түсінікті алғаш 1927 жылы француз ғалымдары Э.Леруа (1870 – 1954) мен Тейяр де Шарден Пьер (1881 – 1955) енгізген. XX ғасырдың 30 – 40-жылдары ноосфераныматериалистіктұрғыдансипаттапжазған В.И. Вернадский болды. Олноосфераны биосфера мен қоғамныңөзарақарым-қатынасынантуындайтынтіршіліктіңжаңаформасы, бұлсаналы, ақыл-ойыжетілгенадамзаттыңбағыттауыменқалыптасатын биосфераның жаңа эволюциялық жағдайыдептүсіндірді. Ноосфера – табиғатзаңдылықтарыныңқоғамныңойлаузаңдарыменжәне әлеуметтік-экономкалық заңдылықтарментығызбайланысыпжататынбіртұтастығын (бүтіндігін) басқарушыжоғарғы тип. Ғылыми-техникалықпрогрестің қарқындыдамуыбұрынигерілмегенжерлердіигеріп, бұрынпайдаланылмайкелгентабиғатбайлықтарынпайдағаасырыпқоймай, ғарыш кеңістігін, ғаламшарлардыигеруге, ядролыққарулар жасауғамүмкіндікберді

2. Табиғатты тиімді пайдалану

Табиттты тиімді пайдаяану мыиа ерекшсліктермен сипатталынады: Н

1. Табиғат қорларын пайдалану оны толықтырып отырумен бірге жүруі керек (орны толатын қорлар үшін);

2. Табиғат қорларын кешенді пайдалану; <

3. Табиғат корларын қайталап пайдалану; '

4. Табиғатты қорғайтын шаралар жүргізу;

5. Қоршаған табиғи ортаға антропогендік әсерді азайту үшін жаңа технологияларды енгізіп отыру.

Табиги корларды пайдапаиудын .иәселелері

А) Су жалпы планерлық масгщшбта таусьілмайгын қорга жатады, ^:себсбі оның жалпы келемі мүхит, атмосфера мен қ\рлық арасывда жүретіи г|рақгк айналыммек толықтырылып отырады.

Қазіргі кезде негізгі мәселе таза судың әртурлі зиянды. заттармен ластануы, олар; пестицидтер мен улы химикаттар, мүнай мен оның өнімдері және т.б. бұл мәселе барлық өндірісі дамыған елдерге тәя қүбылыс.

Су ңорларып тиімді пайдаланудыц негізгі багыттары:,

1. Қайта пайдалаяу;

2. Жаца тазартцыш технологііяларды цолдану;

3. Үйымдык шаралар.

Б) Пайдалы қаібалар. Минералды шикізаттарды кешенді пайдаланудын калып қалуы өндірістік қалдыктардан көптеген минералдзр түрлерін технологиялардың жетілгсн гүрлерінің жоқтыгынан әлі күнге деиін

алынбауынан болып отыр. Жерден казба қорлар толығымея де альшбай отыр._г Факелдерде миллиардтаған кубометр мұнай газы жагылуда.

В) Жерді пайдалану. Жерді барлык түрде лайдалану оньгң деградацяясына альнт келеді. Бұл мэселені «тогіыракты қорғау V н тяімді пайдалану» бөлімінде жете карастыратын боламыз.

Г) Өсшдіктер мен жануарлар ғлемі. Өсімдіктер әлемін тиімді пайдапэну орман қорларын тиімді лайдалану мен оның өсімділігін арпъірудан тұраділ. Осы мәселені жүзеге асыру үшін арнайы табиғат аймақтары мен қорлар қүрылған, олар: заповедниктер, мемлеке'П’ік табиги ларктер, үлпық корлар; ормандар мен азайып бара жатқан өсімліктер аймагы.

3. Энергетика мәселесі Энергетика. Дүниеде знергияға деген сүраныс жылдан жылға өсіп келеді. Ал энергияны өндіру қайта толмайтын қорларды жагу арқьхлы алынып келеді. Біріішгі мэселе осы қорлардың азаюы, ал екіншісі коршаған ортаға тигізіп отырған зияны. Бүл мәселелерді шешудің бірден бір тиімді жолы дэстүрлі емес (күн, жел, су) энергия көздерін пайдалануды енгізу және энергияны аз молшерде пайдаяанатын күрылғыларды түрмыста және өнеркәсіпте қолдану.

№9–ЕМТИХАН БИЛЕТІ

1. Биосфераның жалпы сипаттамасы

2. Биотоптың әртүрлілік , жағдайлардың ауытқу,ортаның жайлап өзгеру принциптері

3. Табиғи қорларды пайдаланудың мәселелері

1. Биосфераның жалпы сипаттамасы \

Биосфера (гр. биос—тіршілік, өмір, гр. сфера — шар) — бұлұғым биология ғылымына XIX ғасырдаенебастады. Олкездердебұлсөзбен тек жержүзіндегі жануарлар дүниесіғанааталатын. Кейінгікездерде биосфера геологиялықмағынада да қолданылады.^[1]

Биосфера ^[2] — тіріазғаларөмірсүретінжерқабаты. Жербетінен 10—15 км биіккекөтерілгенгедейінгіжәне 2— 3 км құрғақтаннемесемұхиттардың 10 км түбінедейінгіжердеазғалартіршілікетеді. Бұл терминді 1875 жылыбіріншірет Аустрияның атақтыгеологы Э. Зюсс ғылымғаенгізді. Бірақ биосфера жәнеоныңжербетіндежүріпжатқанпроцестерітуралыілімніңнегізінсалғанакадемик В.И. Вернадский болды. Осы ілімбойынша, биосфера +50 %-дан – 50% -ғадейін температурасы болатынтермодинамикалыққабатболыпсаналады.

Биосфераныңнегізгіүшқабаты.

Биосфера негізіненүшқабаттанқұрылады. Олар: атмосфера (газ күйіндегі), гидросфера (су), литосфера (қатты) қабаттар.

Биосфераныңбөлімдері:

1. Тропосфера

2. Гидросфера

3. Литосфера

4. Ноосфера