1. Демэкология (Популяция экологиясы) дегеніміз не?

Популяция терминін 1903 ж. Дания биологы В.Иогансен (1857 — 1927) енгізді. Эволюция заңдылықтарын, түрлердіңпайдаболуынзерттейтінғалымдарпопуляциянымикроэволюциялықпроцестіңеңшағынбірлігіретіндеқарастырса, ал экологтарпопуляциянытүраралықәсерлесу мен өнімділіктұрғысынанзерттейді. Популяциянызерттеудегімикроэволюциялық, генетикалық, экологиялықбағыттардыбіріктіретін биологияның жаңасаласы — популяциялық биология қалыптасты. Жойылып кету қаупітөнгентүрлердісақтапқалу, зияндытүрлердіңсанынтежеу, экожүйеқұрамынажаңатүрлердіенгізуде (интродукция) популяциянызерттеудіңмаңызызор.

Популяция[1] (латынтіліндеpopulus — халық, тұрғынхалық) — белгілібіркеңістіктегенетикалықжүйетүзетін, біртүргежататынжәнекөбеюарқылыөзін-өзіжаңғыртыпотыратыназғалартобы. Осы топтың популяция болыпесептелуіүшін: тарихиқалыптасқан ареалы жәнеүздіксізөзгеріптұратынсыртқы орта жағдайындаөзінің саны мен құрылымынсақтауғақабілеттіболуы; солтүрдіңөзгетоптарынанқандай да біртабиғикедергілерменажыратылыптұруы; бірнемесебірнешеэкожүйеніңқұрамынакіріп, олардағызаталмасу, энергия тасымалдаупроцестерінеқатысуытиіс. Әр популяция өзінеғанатәнстатиктикалықсипаттамалары (саны, тығыздығы, ареалы, орналасуы, жасерекшелігі, жыныстыққұрамы) жәнединамикалықсипаттамалары (саны мен тығыздығыныңуақытқақатыстыөзгеруі) бойыншаерекшеленеді. Популяцияныңстатиктикалықсипаттамаларыпопуляцияныңбелгілібірсәттегікүйінкөрсетіп, өлшеу, санауарқылықысқамерзімдеанықталады. Популяцияныңдинамикалықсипатамаларынанықтауұзақмерзімді (бірұрпақжаңаратындай) қажететеді. Популяция саныныңдинамикасыбелгілібіруақытаралығындағытіріағзалардыңөміргекелуі мен өлімікөрсеткіштерінің ара салмағыбойыншаанықталады. Сондай-ақ, популяция саныныңөзгеруіне иммиграция және эмиграция процестері де әсеретеді. Популяция саны өсуініңбіртіндептежелуілогистикалықтеңдеуарқылыөрнектеледі. Әдетте, жануарлар мен өсімдіктерпопуляциясының саны біршаматұрақтыболғанымен, оларәлсін-әлсінкүртөзгеріпотырады (мысалы, тоқалтістышқандар, леммингтер, т.б.). Кейбіржануарлардың (шегіртке, бөкендер, т.б.) саныныңнемесетығыздығыныңқауыртөсуіолардыңқонысаударуынаәкеледі. Жануарларпопуляцияларының саны мен тығыздығыкүрделімінез-құлықтық (аумағынбелгілеу, қору, көші-қон), физиологиялықмеханизмдерарқылы (гормондарқызметі, стресс) жәнепопуляцияныңгенетикалыққұрылымыныңөзгеруіарқылыреттеліпотырады.

2. Табиғатты тиімсіз пайдалану

Табиғатты қолдану. Табиғатты қолдану - бұл адамнын өмірін камтамассыз ету үшін қоршаған ортаңың заттары мен құбылыстарың пайдалануы. Адамның табиғатты қолдануы төрт түрлі формада жүреді: өмірін камтамассыз ету, шаруашылык-экономикалык, денсаулықты түзеу, мәдени.

Ең негізгісі өмірін қамтамассыз ету_, ол ауаны демалу үшін, суды ішу үшін, өсімдіктер мен жануарларды азық үшін пайдалануы.

Адамнын табиғатты қолдану формалары екі түрде жүзеге асады: жалпы және арнайы табиғатты қолдану.

Жалпы табиғатты қолдану ешқандай рүксатты талап етпейді (суды, ауаны пайдалану).

Арнайы табиғаггы қолдану мемлекеттік рұқсатты талап етеді.

Ал шаруашылықты жүрғізу нәтижелері негізінде табиғатгы 'қоддану тиімді және тиімсіз деп бөлінеді.

Табигатты тиімсіз пайдалану табиғи қорлардың азаюына, экожүйедегі тепе теңдіктің бұзылуына, ал ең соңында экологиялық дағдарыс пен катастрофаға алып келеді.

Бұның бәрі басшылардын қызықпаушыдығынан, экологиялық мәдениеттің төменділігімен, экологиялық процесстерді жете білмеуінен, қоршаған ортаиы қорғаудын принциптерін білмеуден туындайды.