7. Файлдармен және процесстермен пайдалана білу. Суперқолданушы.

Суперқолданушы бұл шексіз құқығы бар қолданушы. Оның логины root. Оның үй директориясы /root/, тура сіздегідей /home/login.UNIX ОЖ – нің ядросы әрбір қолданушысын жүйеге  алғаш кіргенде берілетін  идентификаторы (UID - User Identifier) – уникалды бүтін мән арқылы идентификациялайды. Сонымен қатар әрбір қолданушы белгілі бір  бүтін мәнмен GID - Group IDentifier) идентификацияланатын қолданушылар тобына жатады.  Әр қолданушы үшін UID және GID мәндері жүйенің есептік файлдарында (учетные файлы) сақталады және қолданушы жүйеге кіргенде жіберген командалық интерпретаторда орындалып жатқан процеске жазылады.  Бұл мәндерді жүйедегі қолданушы жіберген  әр жаңа процесс мұраға алады және жүйе ядросы файлдарға қатынас жасауды тең қуатты қылып жасау үшін, программаларды орындау үшін, т.б. Жүйе администраторы,  ол да регистрацияланған қолданушы, жай қолданушыларға қарағанда зор мүмкіндіктерге ие. UNIX ОЖ – де бұл мәселе UID (нөлдік) –ң бір мәнін белгілеу арқылы жүзеге асырылады. Сондай UID  – і бар қолданушы суперқолданушы(superuser)  немесе root деп аталады.  Ол шектелмеген құқыға ие, кез– келген файлға қатынау жасай алады және кез–келген  программаны орындай алады.  Ондай қолданушы жүйеге толық басқару жүргізе алады.  Жүйені тоқтатып, оны жоя алады. Суперқолданушың жай қолданушыдан тағы бір айырмашылығы ресурстарды пайдалануға шектеудің болмауында. Команданы суперқолданушының атынан шығару үшін келесі синтаксисті пайдаланыңыз:

sudo командасы

кілттік сөз sudo және бұдан кейінгі команда осы команданы суперқолушының атынан шығару керек:

sudo touch /var/test паролдің сұранысын байқаймыз. Өз қолданушының паролін енгіземіз. Осымен файл құрылады.

8.Процесс атрибуттары. Процесстің өмірлік циклі. Сигналдар.Процесстің жағдайы. Процесстерді ps, top командаларымен бақылау. Процесс атрибуттары:

• процесс идентификаторы (PID);

• ата-аналық идентификатор процесі (PPID);

• процесс иесінің аты;

• процесс иесі идентификаторы(UID);

• идентификатордың топтық иесі (GUID);

• приоритет;

• терминал.

Процесс идентификаторы- (біруақытта іске қосылған процестің саны- соңғы ұзындығы) бұл оның қосылу ретіндегі номері, берілген жүйедегі мүмкін болатын, нольден максимумға дейінгі мағынасы.Минималды комер әдетте жүйедегі қалған процестердің бірінші атасы-процесін алады:Linuxта жұмыс дәл осындай жағдайда болады.Бірақта BSD жүйесінде PID нольге тең де, белсендіру процесінің виртуалды жадысында анықталады, ал init идентификаторы 1 болады.

ата-аналық идентификатор процесі- келесі бөлімде айтылатын процесс номері.

Қалған атрибуттардың мағынасын қарастыру үшін, қолданушының түсінуіне қол жетімді процесс түріне ақпаратты шығарып беретін ps командасын қолдануға тура келеді.Бізге біреуі қажет болатын psкомандасының бірнеше опциялары бар .

Енді , қолданушыны тіркелген соң бірден ps –u командасына жауап ретінде екі жол көрсетілетін болады . Олар бірнеше бағаннан тұрады , сандары келесідей:

USER PID COMMAND

alv 5408 -zsh

alv 5598 ps –u

Бірінші баған процесстің иесін көрсетеді. Екінші баған – процесс идентификаторы , үшінші – процессті шығарған программаның аты.

Процестердің омірлік циклы

Әрбір процесс өзінің өмірлік стадиясында туулу , қызмет жасау,аяқталу стадиясынан өтеді . Бұл шындығында қалай болатынын ең бірінші қолданушылық процесстен көруге болады (loginshell) Ол үшін қайтадан ps командасына жүгінеміз

$ps l.

$ ps l | grep v1

UID PID PPID COMMAND

0 491 1 /usr/libexec/getty

TOP программасы . Бұл программа іске қосылған процесстер бойынша жұмыс мәліметтерді көрсетеді. Сонымен қатар htop программасына назар аударғанымыз дұрыс, бұл программаның кеңірек версиясы болып табылады.Linux және – FreeBSD –де жұмыс жасайды(/usr/ports/sysutils/htop). Кілтер бойынша анықтама алу үшін онымен жұмыс жасап жатқанда h-ті басыныз.

Барлық процесстерді көру үшін келесі команданы қолданамыз.

user@desktop ~ $ psaux