5.Ubuntu іске қосу сценарилері. Init демонының жұмыс істеу мысалы. Орындалу деңгейлерін өзгерту. Shutdown, halt, reboot, telinit, poweroff опцияларымен командаларды орындау.

init ( initialization — инициализация) —барлық процесстерді жіберетін UNIX программасында және Unix-ұқсас жүйеде жұмыс жасайды. Демон ретінде жұмыс жасайды және қарапайым PID 1 ие. Әдетте /sbin/init жолы арқылы жасалады. Сонымен қатар init процессінің жұмысы /etc/inittab файл көмегімен жүзеге асады. Соған мысал:

id:5:initdefault:

si::sysinit:/etc/rc.d/rc.sysinit

l0:0:wait:/etc/rc.d/rc 0

l1:1:wait:/etc/rc.d/rc 1

l2:2:wait:/etc/rc.d/rc 2

l3:3:wait:/etc/rc.d/rc 3....

Орындалу деңгейлерін өзгерту

• 1 –консольдің реттік нөмірі

• 2345 — инициализацияланатын консоль үшін деңгей нөмірі

• respawn — бұл параметр init сеанстан шығу барысында консольға қызмет ететін процессті қайта жіберу керектігін білдіреді.

• /sbin/mingetty tty6 — коснольға қызмет ететін программа.

Осылайша сіз өзіңіздің инициализация деңгей өмірін оңай өзгерутіңізге болады. /etc/inittab файлын түзеп және /etc/rc.d/rc*.d каталогында қажетті сілтеме жасау керек.

Сонымен қатар және бір орныдалу мысалы:

# init 5

# runlevel

3 5

Команда reboot - жүйені қайта жүктеу үшін қолданылады.

Толығыра мәлімет алу үшін терминалға мына команданы жазу керек:

# info reboot

Команды halt и poweroff

halt  және  poweroff командалары жүйенің аяқталу жұмысын атқарады. Бірінші команда жүйе жұмысын аяқтайды, бірақ оған ток көзін қоспайды. Берілген команда ескі компьютерлер үшін тағайындалған, себебі кеңейтілген ток көзін басқаруды қолдамайды. Екінші команда ток көзін қосады және жұмысты аяқтайды.

Команда shutdown

Ең дамыған команда болып табылады, себебі бұл коман да жұмысты аяқтайды, жүйені қайта жүктейді және аяқтаду уақытын көрсетіп отырады. Мысалы, сіз ерте қайтқыңыз келді, бірақ компьютер ді 19:30 да өшіру керек болған жайғдайда shutdown: командасы көмек береді:

# sudo shutdown -h 19:30

Уақытты көрсетеді, сосын терминал терезесінде белгіленген уақытта компьютер өшіріледі деген ақпарат аласыз.

-r опциясын қайта жүктеу үшін қолданады.

# shutdown -r now

Синтаксис shutdown

Usage: shutdown [OPTION]... ВРЕМЯ [СООБЩЕНИЕ]

Опции (Options) shutdown

Options: -r – shutdown қайта жүктеу; -H – shutdown соң тоқтату; -P – shutdown соң өшіру ; -c - shutdown командасынан бас тарту;

telinit –ті тағы да инициализация деп атауға болады, SIGTERM және SIGKILL сигналдар арасында процесстерді жіберуде қанша уақыт күту керек.telinit  тек қолданушы құқығына қатысты шақырылуы мүмкін.

6. Init демоны және орындалу деңгейлері. Процесстерді басқару және ерекше құқықтар негізі. Файлдарға және процестерге иелік ету. Суперқолданушы. Паролі.Айрықша құқық негіздері және процесстермен басқару. 

Init процессі файлдың бірінші жолын оқу арқылы инициализацияның қай деңгейі үнсіздік бойынша жүктеудің қай деңгейі ретінде орнатылғанын анықтайды (5 – біздің жағдайымызда). Осыдан кейін init хост атын орнататын, /proc файлдық жүйесін монтерлейтін, жүйенің таңдалған тілі бойынша жүйелік консольдік шрифтіні, сағатты орнататын, оқу/жазу режимінде түбірлік жүйені қайта монтерлейтін жəне /etc/fstab-та көрсетілген файлдық жүйені монтрлейтін, /etc/modules.conf- та көрсетілген ядро модульдерін орнататын жəне жүйені инициализациялау бойынша басқа да негізгі əрекеттерді жүзеге асыратын

/etc/rc.d/rc.sysinit скриптін орындайды. Жүйенің негізгі параметрлерін инициализациялау арқылы init /etc/rc.d/ каталогынан инициализациялау скрипттерін жібереді

Процесс – бұл программалық кодтың жəне ЭЕМ жадына жүктелген деректердің жиынтығы туралы түсінік. Процесс бұл іске қосылмаған программа (қосымша) немесе команда. Процесс коды дəл сол уақытты орындалуы шарт емес, себебі процесс ұйқы жағдайында болуы мүмкін.

Бұл жағдайда мұндай процесс кодының орындалуы тоқтатылады.

Процесстің барлығы 3 жағдайы болады: Жұмыс кезіндегі процесс – сол берілген уақытта мұндай процесс коды орындалады. Ұйқыдағы процесс – сол берілген уақытта коды қайсыбір оқиға орындалмайынша процесс жүзеге аспайды. Зомби – процесс –процесстің өзі жоқ, оның коды мен деректері оперативті жадысынан алынған, бірақ процесс кестелеріндегі жазбалар сол немесе басқа себептер бойынша қалады. Жүйедегі əр процесске сандық идентификаторлар бекітіледі (жеке нөмірлер), олар 1 –ден 65535 –ке дейінгі диапазонда болады. Нақты бір терминалға арналмаған процесстер “демондар” деп аталады (daemons). Қолданушы іске қосқан мұндай процесстер өз жұмысын сеанс соңында аяқтамайды, керісінше жұмысын жалғастырады, себебі олар ағымдағы сеанспен ешқандай байланысы жоқ жəне автоматты түрде аяқталуы мүмкін. Linux ОЖ-дегі процесстер қолданушы ие болатын құқықтарға ие жəне сол қолданушы атынан процесс қосылады. “Қолданушының файлға рұқсат құқығы ” туралы айтқанда, ол “қолданушы атынан жіберілген процесстердің файлға рұқсат құқығы ” дегенді білдіреді. Процессті іске жіберген қолданушы атын анықтау үшін операциялық жүйе процесске арналатын қолданушы мен топтың шынайы идентификаторларын қолданады. Бірақ бұл идентификаторлар рұқсат құқықтарын анықтау кезінде шешуші рөл атқармайды. Ол үшін əрпроцессте идентификаторлардың басқа тобы – эффективті тобы бар.

Бүгінгі таңда Linux-тің көптеген нұсқаларында парольдер 3DES және MD5 алгоритмдері бойынша шифрленеді. 3DES алгоритмі қайтымды болғанда MD5 – бұл қайтымсыз түрлендіру екені туралы шифрмен жазылғанды оқып айтуға болады. Күннен күнге қауіпсіздікке қойылатын талаптардың өсуіне байланысты Linux- те жасырын парольдерді қолдануға мүмкіндік бар. /etc/passwd және / etc/group файлдары барлық қолданушыларға рұқсат етіледі. Мұндай парольдер сәйкес қолданушылармен топ парольдеріне арналған /etc/shadow и /etc/gshadow файлдарында орналасады. Олар тек root қолданушысының оқуы үшін қолжетімді болады.