57.Ақпаратты қорғаудың программалық құраладары.

Ақпаратты қорғаудың программалық құралдары дегенимиз программалық жабдықтама арқылы ақпаратты қорғау болып табылады. Оларға келесілерді жатқызуға болады.

-Мәліметтерді архивтеу құралдары

-Антивирустық прораммалар

-Криптографиялық құралдар

-Қолданушыларды идентификациялау мен аутентификациялау құралдары

-Қол жеттімділікті басқару құралдары

-Протоколдау мен аудит

Мәліметтерді архивтеу құралдары. Архивтеу дегеніміз ешқандай ақпаратты жоғалтпай,бастапқы файлды дәл қалпына келтіруге мүмкіндік беретін бірнеше файлдар немесе каталогтарды бір файлға біріктіру.оның алгоритмі 80-ші жылдары шыққан мәліметтерді сығуға негізделген. Келесі форматтары бар: DOS и Windows ОЖ үшін ZIP, ARJ;Unix үшін TAR,платформааралық формат JAR (Java ARchive).

Антивирустық программалар–программаны вирустардан қорғау үшін ойлап табылған.

Мысалы, Трояндық ат – негізгілерге қосымша әрекеттер орындайтын бағдарлама, яғни қайта жобаланған және қҧжатталған әрекеттерге олардың қҧжаттарында жазылмаған қосымша әрекеттерді орындайды. Трояндық аттар қатерлі әрекетті қолданушының жеңілдіктерінің кеңейтілген жиынына ие болса ғана орындай алады.

Құрт – желі арқылы таралатын бағдарлама, ол магниттік жинақтау-шыларда ӛзінің кӛшірмесін қалдырмайды. Қҧрт зақымдалатын желінің механизмінің анықталған бӛлігінде қолданылады. Бҧл вирустың ең танымал тҥріне - Internet желісін 1988 жылы зақымдаған Морриса вирусын (Морриса қҧртын) жатқызуға болады. Қҧрттан қорғанудың жақсы тәсілдерінің бірі - желіге бекітілмеген енуге қарсы алдын ала шаралар қолдану.

Қорғаудың криптографиялық амалдары - деп қорытындысында оның мазмҧны жаттығатындай арнайы тәсілдерді және ақпаратты қайта ӛндеу тәсілдерін айтады. Криптографиялық жабудың негізгі тҥрлері сақталатын мәліметтерді шифрлау және кодтау болып табылады. Сонымен қатар бҧл жағдайда шифрлеу жҥйесінің әр тҥрі: ауыстыру, орналастыру, гаммирлеу, аналитикалық тҥрмен мәліметті алмастыру қолданылады.

Ең көп таралған және тиімді антивирустық прогграммаларға антивирустық сканерлер (басқаша:фаг,полифаг,доктор-программасы) болып табылады. Одан кейін CRC-сканерлер (ревизор, checksumer, integrity checker). Осы екі әдісті бр универсалды антивирустық программаға біріктіріп, прграмманың қуатын арттырады. Сонымен қатар, әр түрлі типтегі бұғаттаушылар мен иммунизаторлар қолданылады.

Ақпараттық жҥйе және ақпараттық технологияларға ақпараттық қорғаныс жүйесін (АҚЖ) қҧру келесі принциптерге негізделеді:

Ақпараттық ӛңдеудің технологикалық циклінің барлық этаптарын қолданудағы отандық және шетелдік қорғаныс жҥйесін тәжірибе жҥзінде қҧруды ҧстанатын арақатынасы ҧйымдастырылған бағдарламалық, аппараттық, физикалық және басқа да қҧрлығылардың оптимальді қиылысуын білдіретін қорғаныс жҥйесін қҧрудағы жүйелік жарасу.

Бөгет – қаскҥнемнің қорғалатын ақпаратқа енуіне физикалық тәсілмен кедергі келтіруі (аппаратқа, ақпаратты жинақтаушыларға және т.б).

Енуге рұқсат алуды басқару – ақпараттық жҥйе және ақпараттық технологияның барлық ресурстарын ҥнемі қолданудың ақпараттық қорғаныс тәсілдері. Бҧл тәсілдер ақпаратқа енудің барлық мҥмкін болатын жолдарына қарсы тҧруы қажет. Енуге рҧқсат алуды басқару келесі қорғаныс функцияларынан тҧрады:

Шифрлеу механизмі – ақпаратты криптографиялық жабу. Бҧл тәсілдер ӛңдеу тәсілінде сонымен қатар ақпаратты магниттік жинақтаушыда сақтау кезінде барынша кең кӛлемде қолданылады. Ақпаратты ҥлкен байланыс каналы арқылы жіберген кезде бҧл тәсіл жалғыз сенімді тәсіл болып табылады.

болғандықтан, тәжірибеде олар қызметтік стандарттармен толықтырылады.

Қызметтік стандарттар ақпараттық қорғаныс режимінің орындалуын қамтамасыз ететін қорғалған ақпараттық жҥйедегі шаралар жиынтығын сипаттайды. Бҧл стандарттарға халықаралық стандарттар BSI, BS7799 немесе қорғалған жҥйе процессін сипаттайтын отандық нормативтер.

58)Ақпаратты қорғаудың аппараттық құралдары. Ақпараттық жүйе – объектіні басқаруға қажетті ақпаратты беру мен жаңарту, сақтау, жинақтау жүйесі.Ақпаратты жүйелерді қорғаудың мақсаты (ақпаратты өңдеу жүйесі) – қауіп-қатерге қарсы әрекеттер:1. өңделген ақпараттың жасырын бұзылу қатері;2. өңделген ақпараттың бүтіндігінің бұзылу қатері; 3. жүйенің жұмыс істеуінің бұзылу қатері.

Ақпараттарды қорғаудың негізгі түсініктері Ақпараттар, оны қорғаудың тапсырмалары тұрғысынан, жеке тұлғалар, бұйымдар, фактілер, оқиғалар, құбылыстар және үрдістер туралы, олардың көрініс беруінің формасына қарамай, берілетін мәліметтер. Көрініс беруінің формасына қарай ақпарат сөздік, телекоммуникациялық және құжатталған болып бөлінеді Сөздік ақпарат арнайы орындардағы әңгімелесуде, байланыс жүйесіндегі жұмыстарда, дыбыс күшейтуде және дыбыстарды қайта жаңғыртуда пайда болады. Телекоммуникациялақ ақпарат ақпараттарды өңдейтін және сақтайтын техникалық құралдарда, сол сияқты байланыс арналарындағы олардың берілуі кезінде айналымда болады. Құжатталған ақпараттарға, немесе құжаттарға негізгі көздері көрсетілген материалдық тасушылар түріндегі ақпараттар жатады. Ақпараттық үрдістерге ақпараттарды жинақтау, өңдеу, қорландыру, сақтау, іздеу және тарату үрдістерін жатқызады. Ақпараттық жүйе деп ақпараттық үрдістерді жүзеге асырушы құжаттардың, құжаттар топтамасының және ақпараттық технологиялардың реттелген жиынтығын атайды. Ақпараттық ресурстар дегеніміз жеке түрде немесе ақпараттық жүйе құрамында болатын құжаттар мен құжаттар топтамасы. Азаматтардың, ұйымдардың, қоғам мен мемлекеттің ақпараттық сұраныстарын қанағаттандыру үшін жасалынған тиімді жағдайлар үрдісін тұтасымен алғанда ақпараттандыру деп атайды. Ақпаратты ашық және пайдаланылуыуы шектелген деп бөледі.

Аппаратураның істен шығу жиілігі, жобалау қателігінің мүмкіндігі сияқты, жүйелердің күрделенуі кезінде артады. Адам автоматтандырылған жүйенің элементі ретінде техникалық құралдармен салыстырғанда бірқатар артықшылықтарға (ең алдымен, жұмыс барысында туындайтын жағдайларға бейімделу қабілеті, т.б.) ие болғанымен, оның да бірқатар кемшіліктер бар. Негізгі кемшіліктері - бұл шаршауы, психикалық параметрлердің физикалық және эмоционалды күйлерге тәуелділігі, қоршаған ортаның өзгерістеріне сезімталдығы. Ақпаратты компьютерлік вирустардан қорғау. Компьютерлік вирус – «көбейтілуге» және басқа программаларға жұғуға қабілетті, әдетте өлшемі шағын (200-ден 5000 байтқа дейін) арнайы компьютерлік программа (яғни ол кодын көп қайтара көшіреді де, оны басқа программалардың кодына қосады). Ол компьютерге пайдаланушының рұқсатынсыз, «зақымдалған (вирусталған)» дискета немесе «зақымдалған» файлмен бірге түсуі мүмкін. Ішінде вирусы бар программа «зақымдалған» деп аталады. Қазіргі кезде компьютерлік вирусологияның едәуір тарихы жинақталған. Вирус туралы алғашқы еңбек 1951 жылы шықты. Бұл публикацияда Джон Фон Нейман өздігінен көбейетін компьютерлік программаларды шығарудың мәселелрі қалыптастырылып, зерттеледі. 1962 жылы Высоцкий мен Макиллрой колт, жадындағы өздігінен туындайтын программалық механизмдердің өзара коноиктті (кикілжіңді) әсерлеріне негізделген компьютерлік ойынды құрастырды. Кімнің программасы бүкіл жадыны жауласа, сол ойыншы жеңімпаз болып табылады. Бұл ойын ақпараттың көптеген ойын және зерттеу орталықтарында кең қолданыс тапқан.