45. Картаға түсіруде белгілер тәсіліне сипаттама беріңіз.

Белгілер тәсілімен картаның масштабында көрсетуге мүмкіндігі жоқ бөлек кішкене территорияда орналасқан құбылысты бейнелейді. Мұндай жағдайдағы құбылыстар өте көп, сондықтан тақырыптық карталарда белгілер тәсілі кең қолдануда. Мұндай тәсілмен, мысалы, елді мекендерді, өнеркәсіптік мекмелерді, олардың мөлшерлі көрсеткіштерін.

Белгілер тәсілінің мәні құбылыс орналасқан нүктеде масштабтан тыс шартты белгісін орналастырады, оның көлемі карталастыратын құбылыстың шамасын көрсетеді. Шарты белгілердің үш түрін ұолданады: геометриялық, өнерлік және әріптік. Ең көп қолданылатын шеңбер, квадрат, тік бұрыштық, жартылай шеңбер т.с.с. геометриялық белгілер. Белгілер əдісі объектілердің сапалы жəне сандық ерекшеліктеріне, ішкі құрылымына сипаттама беруге рұхсат етеді. Геометриялық фигураларды қолданғанда – шеңбер, квадрат – сәйкесінше шеңбердің центрі немесе квадраттың бұрышы нысанның картадағы нақты локализациясын көрсетеді. Бір пунктта бірнеше нысан болса, онда әр түрлі құрылымдық белгілерді бір нүктеге локализациялау арқылы қолданады. Құбылыстың шамасын белгінің сызықтық размерімен, оның аудан және көлемімен көрсетеді. Шартты белігінің түсімен құбылыстың даму кезеңін көрсетуге болады. Белгіелер әдісі (масштабтан тыс белгілер) – карта масштабында көрінбейтін нысандарға және жалпы пункттерде орналасқан құбылыстарды жеткізу үшін қолданады. Белгілер нысандардың орналасқан орнын және түрін көрсетеді, сонымен қатар олардың көлемін, мәнін, уақыт бойынша өзгеруін(мысалы, қоныс типін , тұрғындарының санын, әкімшілік маңызын білдіретін елді-мекен белгісі, ) сипаттайды. Картаға түсірілетін нысандардың сипаттамасын беру үшін белгілердің форма, түс, көлем секілді сипаттамалары пайдаланылады. Форма жағынан белгілер геометриялық, әріптік, көрнекі болып келеді.

Ауданы нысанның сандық көрсеткішіне пропорционал геометриялық формадағы белгілер жиі қолданылады, мысалы, өндіріс кәсіпорындары мен өндірістік пункттер ді картаға түсіру кезінде гі жұмыскерлер санына.

46. Картаға түсіруде локальденген диаграммалар тәсіліне сипаттама беріңіз.

Шектелген диаграммалар тәсілімен үлкен территорияда тұтас таралған құбылысты көрсетуге арналған. Мұндай тәсілмен жер бетінің бөлек нүктелеріндегі карталастырылатын құбылыстың абсолюттік немесе салыстырмалы размерін бейнелейд. Құбылыстың размерін белгілі бір шкалада құрылған және таңдалған нүктелерде орналастырған диаграммалармен көрсетеді. Шектелген диаграммалар тәсілін территория бойынша құбылыс көрсеткшінің түгелдей таралуын көрсетпей, тек берілген жердің белгілі бір пункттерін сипаттау үшін қолданады. Мысалы, локализденген диаграммалар тәсілімен жел кестелерін (карта розы ветров) көрсетуге болады. Локализацияланған диаграммаларды белгілік тәсілдің модификациясы ретінде қарастыруымызға болады. Бұл графиктер мен диаграммалар геометриялық фигура түрінде болады. Олардың графикалық формасы алуан түрлілігімен айқындалады. Картодиаграммада белгілік тәсілдің аналогтық геометриялық белгілері қолданылады. Бұл – бағандық диаграммалар, аудандық (шеңбер, квадрат) және көлемдік (шар, куб). Дегенмен де, құрастыру әдісі және картада орналсатыру екі түрлі, бұл ретте олар нысанның не құбылыстың картадағы нақты орнын көрсетеді.