3.Жеткіншек жастағылардың психикалық және физиологиялық дамуы

Жеткіншектің жас дамуының негізгі  міндеті тәндік және жыныстық жетілуді психологиялық тұрғыдан меңгеру.Жеткіншек  алғаш рет өз бойындағы физиологиялық  өзгерістерді реттеп, қадағалай алмайтынын ұғынады.Биологиялық және психологиялық  өзгерістердің тығыз өзара байланысы  осы жас кезеңінің негізгі  ерекшеліктерін анықтайды. Жеткіншектердің  көптеген психологиялық мәселелері мен қиындықтарын түсіндіру үшін организмдегі физиологиялық хәне биологиялық  өзгерістер туралы білімдер қажет.

   Жеткіншек жаста  орын алатын пубертатты дағдарыс  соматикалық және жыныстық функциялардың  дамуымен байланысты биологиялық  және физиологиялық өзгерістерді  білдіреді.

  Дене өлшемдерінің  өзгерісі. Пубертатты кезеңнің алғашқы  белгісі бойдың жылдам өсуі. Бой  өсуінің пубертатты  қыз балаларда  екі жыл бұрын басталады,бірақ  қатты өспейді.Ерлер мен әйелдердің  бой айырмасын қысымен түсіндіруге  болады.

  Жеткіншек жастағы  салмақтың өсуі сұйектің,бұлшықеттердің,ішкі  органдардың,май тканьдерінің қарқынды  өсуімен сипатталатын морфологиялық  өзгерістерге байланысты. Бой өскен  сайын дене пропорциясындағы  өзгерістер анық байқалады. Жеткіншек  денесі герерохонды дамиды: бір  дене мүшелерінің қарқынды дамуы  келесілерінің дамуымен сәйкес  келмеуі мүмкін.

   Бойдың өсуінің  этаптары: қол және табанның өсуі, сан, кеуде, иықтың өсуі, ең  соңында дененің өсуі жүреді.

   Қозғалыс жүйесінің  дамуы. Сүйек және бұлшықет  өскен сайын күш те көбейеді. Жыныстық жетілу кезінде моторикада  өзгеріс болады,нәтижесінде қозғалыс  координациясында  уақытша бұзылыстар  орнайды

 

  Жеткіншек жастың  өткір фазасының жаңа құрылымы- жасөспірімдік сананың ерекше  формасы- « есею  сезімінің  » пайда болуы. Бұл- жеткіншек  жастың келгендігінің психологиялық  белгісі. Ескеретін жағдай, жеткіншек  жасының басталуының физиологиялық  және психологиялық көрсеткіштері  уақыт бойынша сәйкес келейді:есею  сезімі жыныстық жетілуден ерте  басталуы мүмкін.Д.Б.Эльконин анықтамасы  бойынша,есею сезімі жеткіншектердің  өзін басқалармен (ересектер мен  құрбылары ) салыстыруға, еліктеу  үлгілерін анықтауға,басқа адамдармен  қарым- қатынас  жасауға, өз  іс-әрекетін қайта құруға негіз  болатын,сананың жаңа құрылымы.

№ 5 БИЛЕТ

1.Жас өспірім кезеңдегілердің психо-физиологиялық ерекшеліктері

2. Бала психикасының дамуы туралы түсінік

бала ересектің назарын  өзіне бұрғысы келеді, жасағанына  қарауын қалайды, ересектің қасында  болғысы келеді, оның алдына отырғысы  келеді. Р.Сирс пікірінше , балаға зейін бөле отырып, оның тәуелділігін бекітеміз. Мұны баланы бірдеңеге үйретуге қолдануға болады.

Баланың әлеуметтік  ортасы оның дамуына үлкен  әсер етеді. « Әлеуметтік орта  » ұғымына баланың жынысы, оның  отбасындағы орны, анасының бақыттылығы,  отбасының әлеуметтік позициясы,білімділік  деңгейі жатады. Ананың әлеуметтік  мәртебесі баланың тәрбиелеу  практикасын анықтайды. Ана өзінің  қоғамдағы орнына қанағаттанатын  болса, дені сау баланы тәрбиелеу  ықтималдылығы да жоғары.

       Баланың  жасы өскен сайын психологиялық  тәуелділік те түр жағынан  өзгеріске ұшырайды. Ана махаббаты  мен зейінін қажетсіну азаяды, бала өміріне басқа адамдар  ене бастайды.

      Баланың  мінез-құлқы тәрбиеленуіне байланысты. Р.Сирс бойынша, даму – үйрету  нәтижесі.

  

                            Фрейдтің психоанализі

            Ересек адамның дамуының  психологиялық мәселелерінің негізінде бала күнгі бастан кешкендері, балалық тәжірибе санадан тыс түрде адамның ересек болған кезіндегі мінез-құлқына ықпал етіп отырады деген идеяны З.Фрейд психологияға енгізді.

         Психоанализ тезистерінің негізінде  Фрейд бала психикасы мен бала  тұлғалығының даму теориясын  қалыптастырды: бала дамуының  кезеңдері бастапқы сексуалдық  қажеттіліктің қанағаттандырылу  аймақтарының ауысуы кезеңдерімен  сәйкес келеді.