1.Нәресте жасындағы баланың психикалық дамуы

Кішкенттай баланың миы әлі  толық қалыптаспаған, сондықтан  ол даму үстінде болады. Жаңа туған  баланың түйсігі жіктелмеген  және эмоциямен тығыз бьайланысты.

Бала өміріндегі маңызды  психикалық жағдйлар есту және көру түйсіктерінің  пайда болуынан басталады.

Есту түйсігі 2-3 аптада пайда болады. Қауырт дыбысты, мысалы, есіктің қатта жабылуын естігенде, бала қозғалысты тоқтатады да, үнсіз күй кешеді. Кейінірек 3-4 аптадан кейін бұл реакция адам дауысын естігенде қайталанатын болады. Бұл уаөытты бала дыбысқа елеңдеп қана қоймай, оның шыққан жағына басын бұратын болады. Көру түйсігі Көру түйсігі 3-5аптада пайда бола бастайды: бала ашық түстерге көз қарасын тоқтатады ( әрине ұзақ емес).

Жаңа туылған бала уақытының  көбісін ұйқыда өткізеді. Ұйқылы –  ояу жағдайдан қысқа сергектік  жағдайға біртіндеп ауыса бастайды. Есту және көру түйсіктері сергектіктің белсенді түрлерін танытады.

Бала бұл өмірге әлсіз  және мүлдем қорғансыз болып келеді. Ол туылғаннан кейін анасынан физикалық  тұрғыдан ажырағанымен, биологиялық  тұрғыдан онымен байланысты. Ол өз қажеттіліктерін  қанағаттандыра алмайда, оны тамақтандырып, шомылдырып, құрғақ және таза киім кигізіп, кеңістікке орналастырып, оның денсаулығын  қадағалап, онымен қарым қатынас  жасау қажет. Мұндайкезде бала түгелдей үлкендерге тәуелді болады, бұл нәресие  дамуының әлеуметтік жағдайының ерекшелігі.

Нәресте, оған қараушы анасының дауысына ықпал ете бастағанда, онымен эмоциялық байланысқа түседі. Шамамен  бір айында бала анасын немесе оған қарап жүрген адамын көргенде, олардың  беттеріне қарап, қолын көтеріп, жылдам қимылдатып, қатты дыбыстар шығарып, күле бастайды. Мұндай эмоциялық  реакция “ жандану комплексі” деп аталады. Жандану комплексі, адамның негізгі бір әрекеті күлуді қоса отырып, қарым қатынас кезінде қажетті алғашқы әлеуметтік қажеттіліктің байқалғандығын білдіреді.

2. Педагогикалық психологияның зерттеу әдістері

• Педагогикалық психологияның шүғылданатын объектici – мектепте өтетiн оқу материалдарды балалар ұғынып, соларды көкейiне қондыра алуы. Бала психологиясы тарапынан жасалынатын эксперименттер мектепке дейiнгi және мектеп жасындағылармен түрлiше жүргiзiледi.

• Констатациялау – тексерiлетiн мәселенi алдын-ала бiлу. Мысалы, баланың сабаққа үлгермеуiнiң себебiн бiлiп “диагноз” қояды.

• Оқыту – балаға констатациялау арқылы қойған диагноздың түрiне қарай оқытуға кiрiседi.

• Бақылау - баланың тиiстi мiнез-құлқын (сөзiн, iciн) тексеру. Бақылау бiр жағдайда “кесiндi” ретiнде жүргiзiледi. Себебi, бақылау үздiксiз жүргiзiлмейдi, керек деген мезгiлде жүргiзiледi.

• Балалар iciнiң қорытындысына талдау жасау арқылы зерттеу әдiсi – баланың психикалық ерекшелiгiн байқау

• Әңгiмелесу – бала психикасының сырын бiлудiң бiр түрi. Көптеген дұрыс сұрақтар қою арқылы баланың аңдамай шындықты ғана айтқызу мақсатында қолданылады.

3. Ұстаз психологиясы туралы түсінік

Ұстаздың оқушылармен күнделікті жасалатын қатынастардың бәрі сөз арқылы іске асады. Сөздік қатынасты екіге бөледі.

• Біріншіден, сөйлесудегі сөздердің көбі ақыл, кеңес беру жөнінде айтылады. Ақыл айтып, кеңес берудің өзі оқушының істеген ісін қостамай, қателігін мойындату үшін, керісінше оның ісі ұнамды болған жағдайда, осыны баланың өзіне сездіру үшін қолданылады.

• Екіншіден, кейде балаға осы сияқты сөздер жетпегенде оған қатты талап қатып, қолданатын сөздер міндетті түрде бұйрық ретінде қолданады.

Екінші бір шеберлік – мезгілді созып алмау үшін орынсыз еткерту жасауға әуес келмей, ескертулердің көпшілігін бет құбылыс дауыс арқылы жеткізе білуде. Осындай тәсілді өзінше сипаттап көңілмен білдіру әдісі деп атайды. Келесі бір шеберліктің түрі – оқу мазмұнын оқушыларға қарай ықтамшап, егер олар түсінбеген жағдайда, түсіндірудің басқа жағын іздестіру болып табылады. Мұғалімнің талап қойғандағы қолданатын әдістемелері. Қатал болудың әсерлері әр түрлі. Қалдықты балаларға үнемі наразылық білдіріп, не болса соны ескертуге әуес келу деп түсінбеу керек. Біріншіден мұғалім оқушылардан тапсырманы міндетті түрде орындауды талап ете отырып, соның қажет екенін жанамалы жолмен түсіндіреді. Екіншіден кейде тәжірибесі мол, сабағына жетіп мұғалім дейтіндердің арасында да ұстамсыз келіп, өзін жақсы меңгере алмайтыны кездеседі: мысалы, оқушының жауабын аяғына дейін тыңдамай басып тастау т.б. қаталдықтың осы түрін бірінші түрімен салыстырғанда, нәтижелі келеді деп айтуға болады. Мектеп тәжірбиесінде педагогтардың «жұмсақ» деп салатын қасиеттерінің көпшілігі оқушыға талап ете отырып, әрқайсысының жеке басына сенім білдіруден тұрады. Бұл қасиеттің ілгеріде айтылған «талап» деп аталатын қасиеттен өзгешелігі сол, мұнда тілді сыпайылықпен алдыру негізгі роль атқарады.  - Сонымен қатар, педагогтың ұйымдастыру жұмысына келуі оның мамандығына лайықты қабілеттіліктің бірі болып саналады. 

- педагогтың ұстамды келуі негізгі роль атқарады. Ұстамдылық дегеніміз ашуланбай, тек сабырлық білдіру емес. Бұл қасиет негізңнде, педагогтың өзін-өзі меңгеріп, ептілікпен тәртіп туғандарды тәртіпке шақыруы.

-Абырой ең қымбатты қасиеттің бірі бола отырып, соғы өзге біреудің күшімен немесе кездейсоқ нәрсе арқылы ие болып кетуге болмайды қорқыту арқылы абыройлы болам деген қате түсінік. Сонымен қатар балаларға жақсы көрінем деп талап қоюға болмайды. Әдетте кім өзінің сабағын жақсы жүргізіп, соған оқушылардың ықыласын туғызуға еңбек сіңірсе, сол олардың арасында абыройлы болады. Бірақ кейде осының өзі де жеткіліксіз. Себебі сабақты жақсы түсіндірмеумен қатар, педагогтың жан дүниесі әдемі келіп, оқушыларға білім берумен ғана шектелмей, сонымен бірге ақылын айтып, әділетті келіп, қамқорлық жасайтын болса, абыройлы бола алады. 

№ 4 БИЛЕТ