1.Қабылдау және оның балалық кездегі дамуы

Бастауыш сынып  оқушыларының қабылдауы.Бастауыш  сыныптық кезеңнің басында қабылдау  әлі де жеткілікті түрде жіктелмеген.Кейде  бала жазылуы жағынан ұқсас  әріптер мен сандарды шатастырады.Ой  мақсат бағытталған түрде заттарды  және суреттерді қарай алады,оларға  да мектепке дейінгі кезеңдегідей  көзге тез түсетін аса ашық  заттар,негізінен түсін,қалпын және  көлемін бөліп қарайды.оқушы объектілердің  сапаларын дұрыс  талдауы үшін,мұғалім  оны бақылауға үйрететін арнайы  жұмыстар жүргізуі қажет.

мектепке  дейінгі кезеңде анализдік қабылдау  тән болса,бастауыш сыныптық кезеқнің  соңғы фазасында,оқытуға сәйкес  синтездік қабылдау пайда болады.Дамушы  интеллект элементпен қабылданушы  нәрсенің арасындағы байланысты  қалыптастыруға мүмкіндікк береді.Мұны  балардың суреті баяндау кезінде  байқауға болады.А.Бине мен В.Штерн  суретті қабылдау стадиясын 2-5 жас аралығын түгелдеп шығу  сатысы,ал 9-10 жастан кейін суретті  тұтас суреттеу,онда бейнеленген  құбылыстар менжағдайларды логикалық  тұрғыда түсіндіру,яғни талдау  сатысы қосылады дейді.Бұл кезеңде  көрнекі-образдық ойлаудың көп  мән беретіндігіне қарамастан,баланың  қабылдағаны оған ой жүргізіп  дұрыс тұжырым жасауға кедергі  келтірмейді.7-8 жаста Пиаже феномені  жойылады.Егер бұрын мектепке  дейінгі кезеңде ,негізгі дәлел,өз  пікірін қорғай білу мынандай  болса: «Мен мұны көрдім»- енді  ақыл-ой  операциялары оған заттар  туралы көрнекі жағдайдан тәуелді  заттар туралы мұндай қатаң  пікір айтуға мүмкіндік бермейді.

2.Сәби өміріндегі алғашқы дағдарыс

Нәрестелік кезеңнен сәбилік  кезеңге өту кезеңі бір жастаға  дағдарыс деп аталады. Бұл дағдарыс белгілері басқа әлеуметтік ортада емес ең бірінші отбасында байқалады. Л.С. Выготский бір жас дағдарысты баланың алғашқы автаномды сөйлеуінен және өз бетінше алғашқы қадам  басуымен баййланыстырады. Бұл дағдарыста әрбір дағдарыс сияқты дербестілік, ызалану реакцияларының пайда болуымн  байланыста болады. Үлкендердің бала тілегін, сөзін , ым ишарасын түсінбегендіктен немесе түсініп оған қажет нәрсені  орындамау салдарынан балада реніш  сезімі пайда болады. Бала бұл кезде  жүре бастағандықтан немесе белсенді жылдам  еңбектей алатындықтан ол үйдегі көптеген заттарға қол жеткізе алады. Үлкендер өткір заттарды, разеткаларды жауып, ыдыстарды, кітаптарды, т.б. жоғары қояды. Баланың барлық тілегін орындау  мүмкін емес, себебі, оның әрекеті оған және айналасындағыларға кері әсерін тигізуі мүмкін. Бала « болмайды деген сөзбен таныс, бірақ дағдарыс кезінде бұл сөз аса өзекті болып табылады»

« Болмайды » немесе «  жоқ» деген кезде күйіп – пісу жағдайы белгілі бір шекке  жетеді: кейбір балалар айқайлайды, жерге құлайды, жерді қолымен  ұра бастайды. Баламен жаңа қатынас құру жолдары, яғни балаға көбірек еркіндік беру, үлкендер тарапынан шыдамдылық пен сабырлылық көрсету дағдарысты жеңілдетіп, балаға аса қатты эмоциялық  күштен арылуға көмектеседі.

Өтпелі кезең беретін  басты « Олжа » - Л.С. Выготский  « автономды»  деп атаған өзіндік  ерекшелік бар бала тілі. Ол дыбыстылуы (фонетикалық құрылымы) және  мән мағынасы жағынан (семантикалық) үлкендердің сөздік қорынан ерекшеленіп. Бал сөзі кейде үлкендердің сөзіне өздігінен ұқсап тұрады ал кейде мүлдем басқаша болады. Үлкендердің сөзіне мүлдем сәйкес келмейтін сөздерде кездеседі (мысалы, «ике» шкаф; «импели» қалам; ), үлкендер сөзінің кейбір буындарын сақтау («са» - сабын, «бас» бас киім ), үлкендер сөзін фонетикалық және ырғақтыұ жағын сақтап айту ( « тити» -сағат  «бах» - құлады ), дыбыстарына қарай атылатын сөздер ( «аф -аф» ит, « му-у» сиыр ). Бәрінен қызығы семантикалық айырмашылық. Кішкентай бала сөзге мүлдем басқа мағына береді, себебі, ол әлі үлкен адамдардың түсінігін меңгерген жоқ. Біз үшін заттар көбінесе топтық заттармен, олардың жүйелі белгілерімен байланысты қолданылады. Мысалы, «сағат »- зат, бұл заттың көмегімен біз уақытты атаймыз. Бұл заттық атауға барлық сағаттар ие, үлкені де, кішкентайы да, үшбұрыштысы да, дөңгелегі де. Бала затта бір жүйеге келтіріп айта алмайды. Оның өзіндік логикасы бар, және оның сөздері көп мағыналы болып келеді. Автономды сойлеу мағынасын түсіну үшін Ч.Дарвиннің өз немересіне жүргізген классикалық мысалын келтірейік. Саябақта ол немересін қыдыртып жүріп, оның айтқан жаңа сөздерін бақылап жүреді. Бала суда жүзіп жүрген үйекті көріп «уа» деген сөзді айтты. Бұл сөзді ол стол үстінде төгілген сүтті көріп қайталады және де сұйық заттардың барлығын солай айтатын болды. Бір күні ол құстың бейнесі бейнеленген ескі тиындармен мойнап отырып, олардыда « уа »  деп атады. Сонымен кішкентай жылтыр домалақ заттың барлығы (түйме, медаль, т.б.) осы атауға ие болды. Объектінің барлық тізбегін қадағалаудың нәтижесінде ғана бала сөзінің мәнін түсіне аламыз.

Сөйтіп, бір жастағы бала жаңа кезең – сәбилік шағына аяқ  басарда көп нәрсені үйреніп  үлгереді. Ол жүре бастайды, заттармен  әрекеттеседі, үлкендер сөзін біршама  түсінетін болады. Сөздері анық болмаса  да сөйлеуге талпынады. Танымдық және эмоциялық жағынан дами түседі.