4. Сенсомоторлық саты (1-3 жас), сыртқы ортаға қызығушылықпен сипатталады.Жүру және сөйлеу арқылы баланың қарым-қатынас аясы кеңейеді.

5. Персонализм сатысы (3-5жас), үш жас дағдарысы орын алады,  «Мен» сезімінің пайда болуы,  әрекеттеріндегі дербестік, көпшілік  назарында болуға деген ұмтылыс.

6. Айырмалау сатысы (6-11жас), өзара қатынастар шеңберінің  кеңеюі, өзінің статусын саналау,  өзін мойындатуға ұмтылыс, ақыл- ой қабілеттерінің дамуымен сипатталады.

7. Жыныстық жетілу және  жасөспірімдік сатысы ішкі қайшылықтар,  қоршаған адамдарға деген қарама-қайшы  сезімдердің пайда болуы, өзіндік  бағалаудың дамуымен сипатталады.

 

№ 14 БИЛЕТ

1.Жеткіншектің дене құрылысы мен физиологиялық дамуы.

2.Кіші оқушының оқу және ойын әрекеттері.

           Бала ішкі позицияға сәйкестілікті  меңгергенде ғана шын мәнінде  оқушы болады.Ол оқу әрекетінің  өзі үшін маңызды екенін түсіне  бастайды.Ойынға деген қызығушылықты  жо,алту оқу мотивтерінің даму  ерекшеліктерімен байланысты.Н.И.Гуткина  3-5 жас аралығындағы балалар ойын  үрдісінен қанағаттанады,ал 5-6 жаста  үрдістен ғана емес,сонымен қатар  ннәтижесінен,яғни ұтыстан да  қанағат алады.Ереже бойынша ойналатын  ойында,жоғары мектепке дейінгі  кезеңде және бастауыш сыныптық  кезеңде ойынды кім жақсы меңгерсе,сол ұтысқа жетеді.Бастауыш сыныптық кезеңде басты әрекет оқу болып табылады.Бала өмірінде 10-11 жас уақытпен күшті талап ететін күрделі әрекет..Д.Б.Элькониннің ұсынған оқу әрекеттерінің компаненттерін қысқаша қарастырайық.

        Бірінші  компонент-мотивация.Оқу әрекеті  көп мотивті ол әртүрлі оқу  мотивтерімен бағытталады және  талаптанады.

        Екінші  компонент-оқу міндеті,яғни бала  тапсырмаларды орындау кезінде  жалпы әрекет тәсілдерін меңгереді.Оқу  тапсырмасын басқа тапсырмалардан  ажырата білуі қажет. 

    Оқу  операциялары (3 компонент) – әрекет тәсілінің  құрамына кіреді.Операциялар оқу  тапсырмалары оқу әрекеттерінің  негізгі құрылымы болып табылады.Әрбір  оқу операциясы өңделуі керек.Дамыта  оқу бағдарламасы П.Я.Гальперин  жүйесі бойынша,кезеңдегі өңдеуді  қарастырады. 

  Төртінші компонент-қадағалау.Алғашында  оқу жұмысын мұғалім қадағалайды.Бірақ  біртіндеп олар қадағаламайтын  болады.

 Қадағалаудың соңғы  кезеңі –баға.оны оқу әрекетінің  құрылымының 5 кезіңі деуге болады.Бала  өз жұмысын қадағалай отырып,оны  тепе-тең бағалауды да үйренеуі  керек.

3.Жасөспірімдік кезеңдегі танымдық аймақ, ақыл-ой ерекшеліктері.

№ 15 БИЛЕТ

1.Жеткіншектің оқуы және таным процестерінің дамуы Білім жеткіншек үшін еңбектің бастысы болып табылады. Ойынға қарағанда оқуға байланысты талаптар бала үшін күрделі болып келеді. Сонымен қатар, жаңа мектепке келген бала сыныптағы құрбыларымен қатынас жасап, осының нәтижесінде өзінің психикалық өрісін кеңейтеді

    Л.С.Выготский  жеткіншек жастағы қызығушылық  мәселесін қарастырған  және  оны «жеткіншектің психологиялық  дамуы мәселесінің кілті» деп  атаған. Адамның әрбір даму сатысындағы  психологиялық функциялары жүйесіз,автоматты  түрде кездейсоқ емес, нақты қызығушылықтар, ұмтылыстармен бағытталатын белгілі  бір жүйе бойынша қызмет етеді.  Жеткіншек жаста, ескі қызығушылықтар  жойылып, жаңалары қалыптасады,-деп  жазады Выготский. Жас кезеңнің  басында романтикалық ұмтылыстар  басым болса, соңына қарай нақты,  жеткіншектің таңдаған өмірлік  жолымен байланысты қызығушылықтар  көрінеді.

    Л.С.Выготский  жеткіншектердің негізгі, анық  байқалатын доминантты қызығушылықтарын  көрсетті. Олар, «эгоценристік доминантасы» ( жеткіншектің өз тұлғалығына  қызығушылығы), «алыстық доминантасы» (жеткіншек үшін кең,масштабты  үлкен нәрселер күнделікті жақыннан  гөрі қызықтырақ), « күштілік доминантасы» ( жеткіншектің қарсыласуға,жеңуге  ұмтылысы, бұл ұмтылыс кей жағдайларда  бұзақылық, қырсығу, тәрбиелеушілерге  қарсылық сияқты негтивті көрініс  алуы мүмкін) « романтика доминантасы» ( белгісіздікке, тәуекелшілдікке,  батырлыққа ұмтылыс)

    Жеткіншек өмірінде  танымдық қызығушылықтың рөлі  ерекше. Г.И.Щукина зерттеулерінде  танымдық қызығушылықтың көрсеткіштері  анықталды: 

1. Ізденімпаздық танымдық есептерді шешуге ұмтылыс;

2. Іс-әрекетке деген тұлғалық қатынас;

3. Таңдап алынған сала бойынша мектеп бағдарламасынан тыс іздену;

4. Дүние танымның кеңдігі,көп оқу;

5. Белсенділік, білуге құмарлық

    Кең танымдық  қызығушылық – жеткіншек тұлғасының  құнды құрылымы, оның үстіртін  болмауы аса маңызды.

   Л.Кольберг зерттеулерінде  моральдық пайымдаулар дамуының  үш деңгейі көрсетіледі: жеткіншек  жасының басына моральдық пайымдаулар  дамуының конвенционалды деңгейі  тән, бала өз референтті тобын  ( отбасы, сыныбы, діни ұйымы) сынсыз  қабылдайды. Осы топтардың моральдық  нормалары ақиқат ретінде қабылданады.  Топтық ережелер мадақтау алып, жазалаудан қашу үшін орындалады.

    Кеңестік психологтар  жеткіншектің моральдық дамуын  іс-әрекет бағыты шеңберінде қарастырған.  Жеткіншектің адамгершіліктік дамуы  моральдық нормаларды меңгеріп, жалпылап, адамгершілік іс-әрекетте  жүзеге асырылатын ішкі « моральдық  инстанцияларға» айналдыру арқылы  жүреді.Кеңестік зерттеушілер еңбектерінде  шыншылдық,намыс сияқты тұлғалық  қасиеттер зерттелді. Д.И.Фельдштейн  зерттеуінде шыншылдық дамуының  бірнеше сатысын бөледі: