98. Адамды ұрлау.

ҚР конституциясына сәйкес әркімнің өзінің жеке басының бостандығына құқығы бар. Заңда крсетілген реттерде ғана және тек соттың немес прокурордың санкциясымен тұтқындауға және қамауда ұстауға болады. Адамды оның еркінен тыс жағдайда заңсыз, қасақана басып алып оған иелік етіп, ұрлаушылардың билігінде ұстауын адам ұрлау деп атаймыз. Қылмыстың тікелей об. Адамның жеке бостандығы, қосымша тікелей объект жәбң өмірі, денсаулығы, меншігі. Қылмыстың жәбірленушісі жасына денсаулық жағдайына әлеум. Жағдайына қарамастан ұрланған адам. Қылмыс об. Жағынан мына әрекеттерді белсенді түрде ж.а. арқылы көрініс табады: тірі адамды оның еркінен тыс жағдайда жасырып, ашық түрде немесе алдау жолымен қолға түсіру, оны тұрғылықты мекен жайынан немесе уақытша тұрып жатқан жерінен басқа жерге апаруу, ұрланған адамды бас бостандығынан айырып ұстау. Қылмыс адамды оның еркінен тыс жағдайда қолға түсірген уақыттан бастап аяқталған деп танылады, қылмыс формальдық құрамға жаталды. Суб жағынан қылмыс тікелей қасақаналықпен істелінеді. Қылмыстың суб он алтыға толған кез келген адам.Бұл қылсытың ауырлататын түрлері бар. Осы қылмыстың қоғамға қауіптіліг зор болады, егер ол:

а) алдын ала сөз байласып адамдар тобымен;

б) бiрнеше рет;

в) өмiр мен денсаулыққа қауiптi күш қолданып;

г) қару немесе қару ретiнде пайдаланылатын заттарды қолданып;

д) кәмелетке толмағандығы көрiнеу адамға қатысты;

е) кiнәлiге жүктілік жағдайында екендiгi көрінеу әйелге қатысты;

ж) екi немесе одан да көп адамға қатысты;

з) пайдакүнемдiк ниетте жасалса –

Аталған әрекеттер егер оларды: а) ұйымдасқан топ жасаса;

б) ұрланған адамды пайдалану мақсатында жасалса;

в) абайсызда жәбiрленушiнiң өлуiне немесе өзге ауыр зардаптарға әкеп соқса, көрсетілген қылмыс құрамының аса ауырлатаын түрі болып табылады.

. Ұрланған адамды өз еркімен босатқан адам, егер оның іс-әрекеттерінде өзге қылмыс құрамы болмаса, қылмыстық жауаптылықтан босатылады.

Адамды пайдалану деп, кінәлінің алынған табыстарды иеленіп алуы мақсатында мәжбүрлі еңбекті, басқа адамның жезөкшелікпен айналысуын немесе ол көрсететін өзге де қызметтерді пайдалануы, сонымен бірдей оның өзіне байланысты емес себептер бойынша жұмыстарды немесе қызметтерді орындаудан бас тарта алмайтын адамға қатысты меншік иесінің өкілеттіктерін жүзеге асыруы түсініледі.

99. Бас бостандығынан заңсыз айыру.

Қылмыстық кодексте адамды оны ұрлауға байланысты емес бас бостандығынан айыру үшін жауаптылық берілген.Бұл адамды ұрлау қылмысына ұқсас, одан айырмашылығы адам өзі тұратын жерден басқа жерге ауыстырылмайды, оған өлтіремін немесе денсаулыққа зиян келтіремін деп қорқыту арқылы ерін жүріп тұруға шек қоылады, егер бұл талапты орындамаса оған ескертілген зиянның келтірілуі есіне салынады. Қылмыстың тікелей объектісі адамның жеке басының бостанығы қосымша тікелей об. Адам өиірі мен денсаулығының қауіпсіздігі. Қылмстың жәбірленушімі кез келген адам болуы мүмкін. Об. Жағынан қылымыс адамд оны ұрлауға байл емес жағдада бас бостандығынан айырумен сипатталад. Яғни жәбірленушінің еркін қалауынша жүріп тұруға тыйым салынады немесе оны бір тұрғын жайға жауып қояды не байлап, қорқытып, зорлықпен ұстайды, өз тілегі бойынша адамдармен кездесу мүмкіндігінен айырылады. Қылмыстың жасалу тәсілі жәбірленушіні күш қолданбақшы болып қорқыту б.т. Қылмыс қүрамы формальдық.Адам бас бост заңсыз айрылған уақыттан бастап қылмыс аяқталған деп танылады. Суб. Жағынан қылмыс тікелей қасақаналықпен істелінеді.Қылмыстық ниет р түрлі:қызғанш,кек алу, бұзақылық т.с.с. Қылмыстың суб он алтыға толған жай адам. Осы қылмыстың ауырлататын түрлері:

а) алдын ала сөз байласып адамдар тобымен;

б) бiрнеше рет;

в) өмiрге немесе денсаулыққа қауiптi күш қолданып;

г) қару немесе қару ретiнде пайдаланылған заттарды қолданып;

д) кәмелетке толмағандығы көрінеу адамға қатысты;

е) кiнәлiге жүктілік жағдайында екендiгi көрiнеу анық әйелге қатысты;

ж) екi немесе одан да көп адамға қатысты;

з) пайдакүнемдiк ниетте;

и) жәбірленушінің материалдық немесе өзге де тәуелділігін пайдаланып жасалса жауаптылық көзделген. Ал аса ауырлататын түрлеріне а) ұйымдасқан топпен жасалса;

б) бас бостандығынан заңсыз айрылған адамды пайдалану мақсатында жасалса;

в) абайсызда жәбiрленушiнiң өлiмiне не өзге ауыр зардаптарға әкеп соқса қылмыстық жауаптылық көзделген.